Lesbók Morgunblaðsins - 07.02.1998, Blaðsíða 3

LESBðK M()!!(.( \I!I AI)SI\S - VIENNING LISTIR
6. TÖLUBLAÐ - 73.ÁRGANGUR
EFNI
Wagner
átti ekki upp á pallborðið eftir stríðið frem-
ur en annað sem fengið hafði á sig nazista-
stimpil. Verk hans höfðu verið sýnd á sama
hátt frá upphafi og ekkja Wagners lagði
áherzlu á sams konar framhald. Það voru
hins vegar synirnir, Wieland og Wolfgang,
sem stigu það skref, þegar þráðurinn var
tekinn upp að nýju eftir stríðið, að færa hina
ytri umgjörð óperanna í takt við nýja tíma.
Um það skrifar Árni Tómas Ragnarsson.
Atómskáldin
eru enn til umræðu í grein eftir Jón Óskar
þar sem hann svarar grein eftir Dagnýju
Kristjánsdóttur bókmenntafræðing, sem átti
upphafið að þessum orðaskiptum í Lesbók-
arviðtali á sl. ári. Telur Jón að Dagný hafi
ekki fengið réttan skilning á bókmennta-
byltingunni um miðja öldina og að rangar
fullyrðingar séu í málflutningi hennar um
atómskáldin, sem Jón telur að Dagný ófrægi
og lítillækki.
Milljón sólir
rísa er fyrirsögnin á grein Þorvarðar Hjálm-
arssonar um skáldverk Kjartans Árnasonar,
en fyrsta ljóðabók hans, Dagbók Lasarusar,
kom út 1986. Síðan hefur hann sent frá sér
smásagnasafn, skáldsögu og smáprent með
örleikritum og ljóðum. Hann hefur einnig
skrifað töluvert um bókmenntir og þýtt.
Þorvarður segir verk Kjartans einkennast
af einstöku samspili sársauka og kímni.
Metta
Hansdóttir í Vík fluttist frá æskustöðvum
sfnum á Jótlandi til Bessastaða, 16-17 ára.
I fyrri hluta greinar um þessa merku konu
segir Halldór Ármann Sigurðsson frá því,
að á Bessastöðum var henni gert barn og
þá svo um samið að ungur prestur fengi
brauð ef hann tæki hana að sér. Brauðið
fékk hann en sveik samninginn og ektaði
aðra konu, en Metta giftist Jóni Hjaltalín
og bjuggu þau m.a. í Vík, landnámsjörð
Ingólfs Arnarsonar. Frá búskap Mettu
með Jóni segir í næstu Lesbók.
FORSÍÐUMYNDIN: Rristinn tók þessa mynd af listmálaranum Baltasar, sem nú
stendur á sextugu og heldur sýningu í Gerðarsafni í Kópavogi, þar sem við-
fangsefnið er ímynd konunnar, eins og hún birtist í Eddukvæðunum.
STEPHAN G. STEPHANSSON
KVELD
- BROT -
í rökkrinu, þegm• ég orðinn er einn
og af mér hef reiðingnum velt
ogjörðin vor hefur sjálfa sig
frá sól inn í skuggana elt
og mælginni sjálfrí sígur í brjóst
og sofnar við hundanna gelt -
En lífsönnin dottandi í dyrnar er sest,
sem daglengis vörður minn er,
sem styggði upp léttfleygu ljóðin mín öll,
svo liðu þau sönglaust frá mér,
sem vængbraut þá hugsun, sem hóf sig á loft
og himininn ætlaði sér -
Það landið, sem ekki með o’nálag hátt
í upphæðum neitt getur bæst,
þar einskis manns velferð er volæði hins
né valdið er takmarkið hæst
og sigurinn aldrei er sársauki neins,
en sanngirni er boðorðið æðst.
Ogvillunótt mannkyns um veglausajörð
svo voðalöng orðin mér finnst,
sem framfara skíman sé ski-öksaga ein
og skuggamii• enn hafi ei þynnst.
Þvíjafnvel ífornöld sveif'hugw' eins hátt -
og hvar er þá nokkuð, sem vinnst?
Stephan G. Stephansson (Stefón Guðmundur Guðmundsson,) 1853-1927, var fæddur
og uppalinn (Skagafirði en fluttist ungur til Vesturheims þar sem hann varð bóndi t Al-
bertafylki. Honn er höfuðskóld Vestur íslendingo og í Ijóðum sínum birtist hann sem friðar-
sinni, einlægur jofnaðormaður og umfram alflt hugsandi maður sem slfellt efast, saman-
ber síðustu Ijóðlínurra hér að ofan.
RABB
'AUPÆÐI aðventunnar og öl-
æði áramótanna er að baki,
óttinn við kreditkortastöðuna
er tekinn við en timburmenn-
imir afstaðnir. Sár eftir minni-
háttar barsmíðar, rispur og
blá augu eru sem óðast að
•óa og öðlast eðlilegan lík-
amslit og æluklessur og hitt og annað rusl
hefur verið fjarlægt af götunum. Komnar
eru heilar ruslakimur í stað þeirra sem af-
reksmenn næturlífsins hafa slegið botninn
úr, heilar rúður em komnar í stað þeirra
sem sömu hetjur slógu í mask og búið er að
gera við póstkassann við póstútibúið við Há-
vallagötuna eða setja upp nýjan.
Ungur maður, sem stundað hefur nám í
Svíþjóð undanfarin ár ásamt fleiri íslending-
um, fór út að skemmta sér með þeim á
gamlárskvöld. Þeir fóm á veitingahúsið
Astro við Austurstræti og undu sér þar vel,
enda fór allt skemmtanalíf þar fram með
friði og spekt eins og siður er á góðum sam-
komustöðum. Með þeim var sænskur piltur
sem komið hefur hingað áður og átti góðar
minningar síðan þá.
Nú kom að lokimartíma hússins og sam-
kvæmt þeim vafasömu reglum sem hér gilda
var hleypt út úr öllum skemmtihúsum borg-
arinnar á sama tíma, enda virðast þær reglur
byggjast á því að ekkert sé eins skemmtilegt
og múgur drukkinna manna.
Piltamir ætluðu að reyna að ná í bíl eins
og aðrir en höfðu jafnlitla möguleika á því og
þeir. Svíinn talaði ensku því hann vissi að
hérlendir skilja og tala það mál betur en nor-
ræn mál. Stúlka ein í þyrpingu ungra æs-
ingaseggja hrópaði á hann að vera ekki með
neina stæla, hann gæti alveg eins talað sitt
eigið mál og aðrir. En þegar henni varð ijóst
MANNLIF OG
MANNRAUNIR
að þetta var útlendingur hvatti hún félaga
sína til að taka í lurginn á „helvítis útlend-
ingnum“. Þeir létu ekki segja sér það tvisvar
en réðust milli tíu og fimmtán saman á Sví-
ann, upptendraðir af drengskap víkinganna,
slógu hann í götuna, spörkuðu í hann, rifu
úlpu hans í tætlur og mölvuðu myndavél
þeirra félaga. Vinur hans kom honum til
hjálpar en hlaut sömu móttökur. Einn úr
hópnum reyndi þó að liðsinna þeim. Tókst
þeim að lokum að sleppa úr klóm þessara
hraustu drengskaparmanna og hlupu sem
fætur toguðu niður á lögregluskrifstofuna við
höfnina. Lögregluþjónninn sem kom til tals
við þá sagðist ekkert geta gert. Þeir óskuðu
eftir að gefa skýrslu um aðförina en hann
neitaði að taka við henni, sagði að þeir yrðu
að fara á stöðina við Hlemm, og hann kvað
það ekki skipta sig neinu máli þótt þeir
segðu, eins og hann vissi, að ekki væri hægt
að fá neinn bfl. Hann fór svo aftur inn í hlýj-
una en þeir töltu af stað heim til sín því þeir
þóttust vita að gestkvæmt væri á lögreglu-
stöðinni á nótt sem þessari. Þegar þeir höfðu
gengið lengi, lengi komust þeir loks heim og
verkuðu af sér eftir getu blóð og önnur um-
merki um vinsemd víkingasonanna í mið-
borginni. Fengu þeir loks að gefa skýrslu
daginn eftir, þegar þeir höfðu beðið tímunum
saman eftir að önnur fómarlömb skemmt-
analífsins hefðu sagt sögu sína.
Eitthvert kvöld um þetta leyti var viðtals-
þáttur við þingmenn í sjónvarpinu og var
rætt ástandið í miðborg Reykjavíkur að
kvöld- og næturlagi um helgar. Sighvatur
Björgvinsson taldi það svo geigvænlegt að
leita þyrfti langt út í heim til að finna annað
eins, ef það væri þá til, og tóku fleiri í þann
streng. Þá lagði orð í belg þingkona, Guðný
að nafni, og sagði með umburðarlyndisbrosi
að bömin sín hefðu sagt sér að þessar sögur
úr miðborginni væm bara ýkjur. Ástandið
væri alls ekki slæmt. Eg gat ekki stillt mig
um að reka upp kaldranalegan hæðnishlát-
ur. Þetta var nefnilega ekki í fyrsta sinn
sem ég heyrði auðtrúa konu hafa lygasögur
eftir bömunum sínum. Hún hefði vafalaust
sagt það vera ýkjur þótt henni hefðu verið
sýndir piltamir, klóraðir, marðir, með rifin
föt og brotna myndavél. Börnin hennar
hefðu sennilega sagt henni að strákurinn
hefði bara hlaupið á vegg eða jólatréð á
torginu og síðan logið upp sögunni til þess
að reyna að krækja sér í skaðabætur.
Nei, Guðný góð. Krakkamir þínir hafa
bara verið að róa þig til þess að þú skyldir
ekki halda að þeir væra í félagsskap ung-
linga sem gætu flækst inn í aðfinnsluvert
athæfí. Ástandið í miðborginni er svo slæmt
að nóttunni um helgar að fullorðið fólk þorir
ekki að vera þar á ferli en tekur heldur bíl
ef það þarf að fara milli borgarhluta. Það
eru ekki ýkjur þegar sagt er frá því að fólk
hafi verið atyrt, barið og jafnvel stungið
með hnífum fyrir þá sök eina að vera á ferð
um miðborgina á þeim tíma sem afkomend-
ur víkinganna telja hana sitt athafnasvið.
Þetta þurfa ekki að vera slæmir krakkar
en að líkindum eru þeir illa eða alls ekki
uppaldir. Kannske eru heimili þeirra slæm,
foreldrar þeirra hafa vanrækt þá og ekki
beitt þá neinum aga, en látið þá alast upp
eins og verkast vildi. Sálfræðingur einn
sagði fyrir mörgum áram að ef við héldum
áfram á þeirri braut að svíkja böm um heil-
brigðan heimilisaga ættu unglingavandamál
eftir að margfaldast hér. Prestur einn sagði
mér hið sama og bætti við: Ef böm læra
ekki að hlýða og fara eftir reglum frá bam-
æsku geta þau ekki heldur farið eftir lögum
þegar þau eru fullorðin. Agi þýðir ekki að
foreldrar séu harðir við böm sín, þvert á
móti, þeir eiga að elska þau, en þeir eiga
líka að ala þau upp með skynsemi af því að
þeir elska þau og vilja að þau verði að góðu
og löghlýðnu fólki. Eg hef séð böm rífa til
og káfa á hlutum sem verða á vegi þeirra, á
heimilum þar sem þau era gestkomandi og í
verslunum, og ef vandað er um við þau seg-
ir foreldrið bara: 0, hann er nú bara að
leika sér, skinnið litla. Auðvitað er barnið að
leika sér en foreldramir eiga bara að gæta
þess að það leiki sér ekki að því sem aðrir
eiga og það getur skemmt. Þeir mega ekki
heldur horfa í aðra átt og látast ekki taka
eftir neinu, þegar bömin þeirra era að rífa
til. Og börn vilja að þeim sé stjómað. Þeim
líður vel þegar samvinna þeirra og foreldr-
anna er góð. Og foreldramir verða að gefa
sér tíma til að sinna þeim og ala þau upp.
Magnús heitinn Sigurðsson skólastjóri,
sem lét sér öðram fremur annt um böm
sem lent höfðu á villigötum, sagði eitt sinn
við mig: Vandræðaböm koma alltaf fi-á
vandræðaheimilum. Heimili vandræðabams
getur litið vel út, svo að ókunnugir sjái þar
enga misfellu á neinu, en það er alltaf eitt-
hvað að, þótt það sé svo vel falið að ókunn-
ugir komi ekki auga á það.
TORFI ÓLAFSSON
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/USTIR 7. FEBRÚAR 1998 3