Lesbók Morgunblaðsins - 07.02.1998, Blaðsíða 15

Samkeppni um hönnun safnahúss var
haldin árið 1993 og þátttakan sló öll met því
alls bárust 516 tillögur frá Norðurlöndum
og Eystrasaltsríkjum. Auk þess var fimm
alþjóðlegum arkitektum boðið að vinna til-
lögur í keppnina, þar á meðal sigurvegaran:
um, bandaríska arkitektinum Steven Holl. í
umsögn dómnefndar segir að Kiasma sé
sveipað töfrum, einkenni þess minni um
margt á höggmynd og vinni vel með um-
hverfinu. I gegnum bygginguna þvera renn-
ur vatn eftir þröngri stíflu og minnir á
tengslin við höfnina. Hvolf þaksins sem
sveigist í hálfboga niður með annarri hlið
byggingarinnar er varið plötum úr sinki
blönduðu títani og kopar. Utanverðir
veggirnir eru klæddir álplötum sem hafa
verið pússaðar með sandpappír til að auka
endurkast sólarljóssins. Sandblásið gler er í
flestum gluggum, nema fyrir öðrum enda
byggingarinnar. Þar hefur grænleitt efni
glersins verið fjarlægt svo að dagsbirtan
streymi ómenguð inn í stigaganginn. A
kvöldin þegar sólarljóssins nýtur ekki við
verða áhrifin þveröfug. Byggingin sem sog-
ar til sín birtu á daginn lýsir út í dimma
nóttina og engu er líkara en risavaxinn
ljósormur hlykkist um miðborgina. Inn-
andyra ríkir einfaldleikinn. Veggir eru hvít-
málaðir og gólfin grá en í fjölnotasalnum
eru veggirnir klæddir rauðvið.
Kiasma merkir víxlun tveggja þátta -
stefnumót, og lýsir þeim hugmyndum sem
liggja að baki starfseminni sem fulltrúar
safnsins lýsa sem „nútímalegri miðstöð
hvers kyns sjónlista," og þeir segja að safn-
ið eigi að gegna hlutverki „dagstofu fyrir al-
menning, staðs til stefnumóta og uppá-
koma“. Auk myndlistarsýninga í níu sölum
safnsins verður boðið upp á leikritaupp-
færslur, tónleika, gjörninga, dans, kvik-
myndasýningar, fyrirlestra og ráðstefnur í
fjölnota sal safnsins. Tölvutækninni og list-
miðlum henni tengdum verður gert hátt
undir höfði. I margmiðlunarveri geta gestir
safnsins haft aðgang að netinu og gagnvirk-
um margmiðlunarkvikmyndum auk þess
sem sérstakur salur er ætlaður til sýninga á
myndbandsverkum og annar til sýninga á
ljósmyndaverkum. Unnið verður að safn-
fræðslu í samstarfi við nemendur og kenn-
ara í listkennslufræðum og listasögu við
Háskólann í Helsinki auk deildar grafískrar
hönnunar við Listaháskólann þar sem
möguleikar margmiðlunar verða nýttir við
listfræðslu. Auglýsingaherferð fyrir nýja
safnið hófst í nóvember á síðasta ári og
verður fram haldið til vors bæði í sjónvarpi
og dagblöðum. Markmið herferðarinnar er
að hvetja allan almenning til að kynna sér
samtímalistir og má burt þann stimpil sem
listin hefur á sér að vera eingöngu fyrir inn-
vígða; áhugamenn um myndlist og lista-
mennina sjálfa. „Eini óvinur samtímamynd-
listar er áhugaleysið," segir í auglýsingu frá
safninu.
Safnstjóri Kiasma er Tuula Arkio. Aðal
vígslusýning safnsins sem opnuð verður 30.
maí nk. er samsýning um 12 finnskra sam-
tímalistamanna. Sýningin nefnist Hérna
megin við hafið og fjallar um upplifun Finna
á sjálfum sér og öðrum þjóðum og sérkenni
finnskrar menningar undir aldamót. í öðr-
um sal safnsins verður opnuð sýning á sam-
vinnuverkefni þriggja finnskra og sænskra
listamanna, Tommis Grönlund, Petteri
Nisunen og Carls Michaels von Haus-
swolffs. Tveir listamannanna eiga einnig að
baki menntun í arkitektúr og tveir þeirra
eiga það sameiginlegt að starfa að tónlist.
List þeirra endurspeglar vel þokukennd
mörk listgreina í samtímanum. Ameríski
listmálarinn Polly Apfelbaum verður fýrsti
gestur sýningarsalarins Studio K. A efstu
hæð safnsins verða sýnd verk í eigu safns-
ins og meðal listamanna á fyrstu sýningunni
þar má nefna Gerhard Richter, Rosmarie
Trokel, Markus Raetz, Jeff Wall, Cindy
Sherman og Kristján Guðmundsson. Fjöl-
nota salur safnsins á fyrstu hæð verður
vígður með samvinnuverkefni myndbanda-
listamannsins Gary Hill og kóreografík
listakonunnar Meg Stuart. Þá framkvæmir
finnskur gjörningahópur Marikkis Hakolas
samtímis gjörning í Kiasma, New York og
Tókíó 5. júní nk. Meðal annarra sýninga
sem íyrirhugaðar eru á árinu má nefna yfir-
litssýningu á verkum Bruce Naumans sem
kemur frá Pompidou safninu í París og
stendur yfir frá 17. október til 24. janúar á
næsta ári.
í september hefst sýning á einu stóru
verki eftir bandaríska abstrakt málarann
Mark Rothko og ber sýningin heitið Eitt
sjónarhorn módernismanns.
HANDTAKAN (1996)
PASSÍUSÁLMARNIR í LIST
SVEINS BJÖRNSSONAR
Sýning á verkum Sveins
heitins Björnssonar, list-
málara, verður opnuð í
anddyri Hallgrímskirkju á
morgun, sunnudag. Á sýn-
ingunni eru tíu myndir frá
árunum 1995 og 96, sem
hafa ekki verið sýndar áð-
ur, og einnig verða sýndar
Upprisumyndin og ein
mynd af hinum krossfesta
Kristi í grænum lit.
SÝNING þessi er haldin að
frumkvæði Listvinafélags Hall-
grímskirkju, sem hafði komið að
máli við listamanninn vegna
þessa nökkru áður en hann lést.
Myndimar tíu eru úr mynda-
röð, sem Sveinn hugðist mála
eftir passíusálmum Hallgríms
Péturssonar, en honum tókst ekki að ljúka
við. Hér er um að ræða sex olíupastelmyndir
á svartan pappír frá árinu 1995 og fjórar
myndir frá haustinu 1996. Þessar myndir
hafa ekki verið sýndar áður. Myndirnar frá
1996 urðu flestar til við gerð kvikmyndarinn-
ar Málarinn, sem Erlendur Sveinsson, sonur
málarans, vinnur nú að og fjallar um listsköp-
un Sveins Björnssonar. Að sögn Erlendar
lýsir munurinn á passíusálmamyndunum frá
1995 og 1996 vel þeim stílumbrotum, sem
áttu sér stað hjá Sveini hin síðari ár.
í kjölfar „myndskreytingar“ tveggja ljóða-
flokka eftir Matthías Johannessen lét lista-
1. SÁLMUR (1995)
maðurinn sig dreyma um að myndsetja
þriðja ljóðaflokkinn, passíusálma Hallgríms
Péturssonar. I samræmi við þær róttæku
breytingar sem orðið höfðu á stíl Sveins hin
síðari ár hugðist hann freista þess að beita
hinni nýju aðferð á passíusálma Hallgríms,
þannig að liturinn gegndi aðalhlutverki við
miðlun þeirra áhrifa, sem sálmarnir höfðu á
listamanninn.
„Trúnaður við eigin myndheim hefur ætíð
verið eitt helsta einkenni á list Sveins Björns-
sonar og skiptir þá engu, hvort hann er að
fást við ljóðlist Matthíasar Johannessen eða
Hallgríms Péturssonar," segir Erlendur.
„Þessi glíma varð til þess að hann setti punkt
fyrir aftan 6. sálm árið 1995 því hann fann að
hann var ekki á réttri leið.
Þessi illviðráðanlega glíma gegnir mikil-
vægu hlutverld í kvikmyndinni, þar sem feng-
ist er við breytinguna yfir í litafantasíur loka-
skeiðsins á ferli Sveins og því var það að hann
þurfti að taka tii við sálmana á ný í kvikmynd-
inni og er afraksturinn frá 1996 árangur þess.
Myndimar fjórar úr þeirri syrpu, sem eru á
sýningunni í Hallgn'mskirkju sýna glögglega
hvert stefndi.“
A sýningunni í Hallgrímskirkju verður
Upprisumyndin, sem gefín var Krýsuvíkur-
kirkju sem altaristafla í jarðarför Sveins í
apríl í fyrra, einnig höfð til sýnis ásamt einni
mynd af mörgum, sem Sveinn málaði af hin-
um krossfesta Kristi í grænum lit.
Þessar myndir koma, að sögn Erlendar,
einnig við sögu kvikmyndarinnar Málarann
og tengjast náið sköpun passíusálmamynda
hans og stílumbrotunum á lokaskeiðinu.
Sérstök dagskrá verður á vegum Listvina-
félagins í Hallgrímskirkju 15. febrúar nk.,
þar sem sýnd verða óklippt brot úr kvik-
myndinni, m.a. þar sem Sveinn segir frá
glímu sinni við passíusálmamyndirnar í sam-
tali við Matthías Johannessen, skáld og rit-
stjóra, sem einnig mun lesa úr ljóðum sínum,
tengdum myndlist Sveins Björnssonar.
í
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 7. FEBRÚAR 1998 1 5