Lesbók Morgunblaðsins - 09.05.1998, Síða 6

TÓNSKÁLDIÐ Á SVÖLUNUM
EFTIR 44 ár í erli íslenskrar tón-
menningar staldraði Páll
Pampichler Pálsson við og hugs-
aði með sér: „Nú er nóg komið.
Ég hef þjónað mínu hlutverki og
mun því draga mig í hlé!“ Ekki
svo að skilja að hann ætlaði sér að
segja skilið við tónlistina, þessa
miklu ástríðu, heldur aðeins halda á önnur
mið. Trompetinn og tónsprotinn fengu að víkja
fyrir blýanti og nótnablokk. Páll ákvað að
helga sig tónsmíðum og útsetningum.
Síðan eru liðin fímm ár. „Ég hafði fengist
við tónsmíðar, með öðru, í gegnum árin og það
hafði lengi blundað í mér að snúa mér alfarið
að þeim. Þar kom að ég tók af skarið. Ég festi
kaup á íbúð í fæðingarstað mínum, Graz í
Austurríki, sem foreldrar mínir áttu 1 eina tíð.
Þar er mín vinnuaðstaða. Astæðan fyrir því að
ég hélt utan var öðru fremur sú að ég taldi að
ég fengi meira næði í Graz en Reykjavík,
meira frelsi. Hér gat ég alltaf búist við að vera
truflaður í miðjum klíðum - af símanum:
„Palli! Geturðu komið á fund?“ Það stoðar
ekki að boða mann á fundi ef hann er ekki á
landinu,“ segir Páll og skellir upp úr.
Páll var aftur á móti ekki á höttunum eftir
næði í þeim skilningi að hann vildi vera einn
og yfirgefínn, án áreitis. Þvert á móti. „Ég
vinn best í kliði, jafnvel hávaða, öfugt við mörg
tónskáld, eins og til dæmis Jón Leifs sem
mátti helst ekki heyra saumnál detta. Mér
finnst því gott að heyra í fólki, jafnvel hafa það
í kringum mig, þegar ég er að skrifa. Hávað-
inn veitir mér innblástur."
Best kann Páll \dð sig úti á svölum. „Ég er
með stórar og góðar svalir, þar sem ég hef
gott útsýni yfir líffræðistofnunina handan göt-
unnar og fólkið sem spókar sig fyrir neðan.
Þar þykir mér best að vera, nema þegar hitinn
er of mikill. Annars endist ég aldrei lengi við
borðið í einu, verð alltaf að fá mér göngutúr
inn á milli. Kannski eins gott því flestar mínar
bestu hugmyndir fæ ég á gönguferðum!"
Trúr sjálfum sér
Guðný Guðmundsdóttir fiðluleikari, sem
frumflutti nýjan fiðlukonsert eftir Pál á tón-
leikum Sinfóníuhljómsveitar íslands síðastlið-
inn fimmtudag, lýsti Páli sem „sérstöku tón-
skáldi með persónulegan stíl“, í viðtali í Morg-
unblaðinu sama dag. Áfram hélt hún: „Hann
Fáir menn hafa verið atkvæðameiri í íslensku tónlistarlífi
eftir stríð en Páil Pampichler Pálsson. í hálfa öld, eða
dví sem næst, hefur hann staðið í eldlínunni með
Sin óníuhljómsveit íslands, Hljómsveit Islensku óperunn-
ar, Karlakór Reykjavíkur oq Barnalúðrasveitum Mela-
skóla, svo dæmi séu tekin. Hin síðari ár hefur hann
hins vegar alfarið helgað sig tónsmíðum og útsetning-
um. ORRI PÁLL ORAAARSSON haföi tal af Páli sem
heldur upp á sjötugsafmæli sitt í dag.
er trúr sjálfum sér og hermir aldrei eftir öðr-
um. Þá hefur hann ákaflega frjálsan stíl - gerir
það sem honum sýnist. Engu að síður er alltaf
sterkur heildarsvipur á verkum hans. Páll hef-
ur vaxið mikið sem tónskáld á þeim áratugum
sem ég hef þekkt hann, sérstaklega á allra síð-
ustu árum, frá því hann helgaði sig alfarið tón-
smíðum og útsetningum. I dag er hann að
gera virkilega spennandi hluti.“
Páll kveðst vel geta fallist á þessa lýsingu.
„Ég hef fundið minn eigin stíl - veit betur hvað
ég vil. Ekki seinna vænna, ég er orðinn sjötug-
ur,“ segir hann og hlær. „Hér áður fyrr var ég
háðari straumum og stefnum í tónlist, tísk-
unni. í dag er ég frjálsari, óháðari og hef heyi-t
að fólk, sem á annað borð þekkir mig, beri
undir eins kennsl á verkin mín þegar það
heyrir þau. Það gleður mig!“
I téðu viðtali lýsti Guðný Guðmundsdóttir
Fiðlukonserti Páls sem glæsilegu verki og í
dómi í Morgunblaðinu í gær bætir Ríkarður
Orn Pálsson um betur. Sagði ósjálfráð fyrstu
viðbrögð sín við hljómtöfraheimi Páls hafa
verið á eina leið: hreinasta snilld! Og enn sagði
Ríkarður: „Að svo komnu bendir fátt til ann-
ars en að tónlistarforða Islendinga hafí hér
bætzt nýtt meistaraverk, sem í þokkabót er
líklegt til vinsælda.“
En hvað hefur tónskáldið um tilurð verksins
að segja? „Fyrir um ári hringdi Helga Hauks-
dóttir, tónleikastjóri Sinfóníuhljómsveitar ís-
lands, í mig og sagði hljómsveitina hafa hug á
að leika eftir mig verk í tilefni af sjötugsaf-
mæli mínu. Fyrst datt okkur í hug að flytja
Ljáðu mér vængi, fyrir söngrödd og hljóm-
sveit [Páll var tilnefndur til tónskáldaverð-
launa Norðurlandaráðs fyiir það verk árið
1993], en þar sem Rannveig Fríða Bragadóttir
messósópransöngkona var upptekin við óper-
una í Frankfurt á sama tíma rann sú hugmynd
út í sandinn. Þá kom okkur til hugar að taka til
flutnings píanókonsert sem ég skrifaði fyrir
Markus Schirmer en Markus var líka vant við
látinn um þetta leyti. Það var því ekki um ann-
að að ræða en semja nýtt verk.“
Segir Páll Guðnýju og fiðluna þegar í stað
hafa komið upp í hugann. „Mig hafði lengi
langað að skrifa verk fyrir Guðnýju, hún er
svo frábær tónlistarmaður. Sjálfur er ég afleit-
ur fiðluleikaii en svo virðist sem ég hafi hitt á
rétta tóninn. í það minnsta er Guðný ákaflega
ánægð með konsertinn og það var virkilega
gaman að fylgjast með henni æfa verkið og
flytja á tónleikunum. Guðný leggur sig alltaf
100% fram.“
Ótrúlegar framtarir
Sama gildir, að sögn tónskáldsins, um Sin-
fóníuhljómsveit íslands í heild sinni, en hana
þekkir Páll betur en flestii- menn. Gekk til liðs
við hljómsveitina sem fyrsti trompetleikari
þegar hún var stofnuð 1950 og hefur verið við-
loðandi hana meira og minna síðan. Stjórnaði
Páll henni til að mynda reglulega í hálfan
fjórða áratug, meðal annars í fyrstu utan-
landsferðinni til Færeyja árið 1975 og aftur í
frægðarförinni til Austurríkis sex árum síðar.
Segir Páll hápunkt þeirrar ferðar, tónleikana í
Musikverein í Vínarborg, aldrei munu líða sér
úr minni.
Að dómi Páls hefur Sinfóníuhljómsveitin
tekið ótrúlegum framförum á þeim tæpu fimm
áratugum sem liðnir eru frá stofnun hennar.
„Ég minnist þess að þegar hljómsveitin var að
byrja tók oft óratíma að æfa verk, sem var
reyndar skiljanlegt, þar sem menn voru,
margir hverjir, óreyndir og lítt menntaðir.
Viljinn var hins vegar alltaf fyrir hendi. í dag
lærir hljómsveitin verk eins og að drekka
vatn.“
Og gott betur. „Sinfónían er orðin að stolti
íslenskrar menningar. Hún er frambærileg
hvar sem er í heiminum, eins og dómar um
plötur hennar og viðtökurnar í Carnegie Hall
fyrir tveimur árum gefa til kynna. Það er því
grátlegt að eftir öll þessi ár sé ekki enn til hús
í landinu sem kalla má góðan tónleikasal.
íburðurinn þarf ekki að vera mikill, eins og
Stefán heitinn íslandi sagði einhverju sinni við
mig. „Við byggjum bara „skókassa" eins og í
Boston, ekki væsir um fílharmóníuhljómsveit-
ina þar.“ Þetta er alveg rétt. Það er ekki
íburðurinn sem skiptir máli, heldur hljóm-
burðurinn. Þetta er það eina sem veldur mér
vonbrigðum eftir að hafa verið í tæp fímmtíu
ár á íslandi."
Páll segir með ólíkindum hve blómlegt tón-
listarlíf íslendinga sé orðið. „Árið 1949 var það
viðburður ef haldnir voru tónleikar. Nú eru
margir tónleikar haldnir í viku hverri og flytj-
endur undantekningarlaust í háum gæða-
flokki. Fyrsta flokks tónlistarfólk vex eins og
gras hér á landi. Það er varla að maður trúi
þessu.“
Að áliti Páls megum við hins vegar gæta
okkar á því að fara ekki of geyst. „Tónleika má
ekki halda svo oft að fólk komist ekki yfir að
sækja þá. Þá verður tónlistarfólkið sjálft að
gefa sér tíma til að anda. Hér í eina tíð sett-
umst við félagarnir alltaf niður í rólegheitun-
um eftir tónleika og slógum á létta strengi.
Núorðið má enginn vera að því - fólk er svo
tímabundið. Þetta er rútína sem íslendingar
mega ekki festast í!“
í dag verða 8 ungir leikar-
ar brautskráðir frá Leiklist-
arskóla Islands. Þau segj-
ast vera „freki bekkurinn"
en sé Dað rétt t>á var
heqðun oeirra með besta
móti Deqar HULDA
STEFÁNSDÓTTIR heimsótti
Dau í l.indarbæ í vikunni.
Nemendaleikhúsið
Lindarbær, annað
heimili lokaársnema í
Leiklistarskóla íslands
er opið upp á gátt þeg-
ar blaðamann ber að. í
myrku anddyrinu situr
einn bekkjarfélaganna,
Friðrik Friðriksson, og skráir miðapant-
anir fyrir útskriftarsýningu hópsins,
Uppstoppaður hundur, sem haldið verður
áfram að sýna til mánaðarloka. Helga
Vala Helgadóttir mundar uppþvotta-
burstann maddömulega við vaskinn í bak-
herberginu og Edda Björg Eyjólfsdóttir
heldur henni uppi á gamansögum á með-
an. Og kjólasögum. Olafur Darri Ólafsson
segir stelpurnar um fátt annað tala þessa
dagana en hvernig kjól þær hyggist
skrýðast við útskriftina. Edda bendir
bekkjarbróður sínum á að við það sé ekk-
ert athugavert, að kjóllinn sjálfur sé í
raun „lokahnykkurinn“ á fjögurra ára
Ieikaranám. Ölafur Darri snýr talinu um-
svifalaust að jakkafötum með stuðningi
frá Guðmundi I. Þorvaldssyni sem er ný-
kominn. Linda Ásgeirsdóttir bætist í hóp-
inn og síðan Sjöfn Evertsdóttir. Þegar
ÞEGAR VIÐ VIUUM
ÞÁ FLYTJUM VIÐ FJÖLL
Morgunblaðið/Þorkoll
LEIKURUM landsins fjölgar um átta í dag þegar brautskráð verður frá Leiklistarskóla íslands. Ólafur Darri Ólafsson og Guðmundur J. Þorvalds-
son voru harðákveðnir í því að láta Ijósmyndarann ekki skipa sér í öftustu röð enn einu sinni sökum líkamshæðar. í kringum þá hafa þau raðað
sér f.v.: Edda Björg Eyjólfsdóttir, Linda Ásgeirsdóttir, Agnar Jón Egilsson, Helga Vala Helgadóttir, Sjöfn Evertsdóttir og Friðrik Friðriksson.
6 LESBÓK MORGUNBIAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 9. MAÍ 1998