Lesbók Morgunblaðsins - 16.05.1998, Blaðsíða 3

LESBÖK MORGUNBLAÐSINS - MENNING LISTIR
19. TÖLUBLAÐ - 73.ÁRGANGUR
EFNI
Konur í list Errós
nefnist sýning á konumyndum eftir Erró,
sem við setningu Listahátfðar í dag verður
opnuð í ófullgerðu sýningarrými fyrir-
hugaðrar listamiðstöðvar Listasafns Reykja-
víkur í Hafnarhúsinu. I grein Huldu Stefáns-
dóttur um sýninguna segir Gunnar Kvaran
m.a., að konur í verkum Errós séu alltaf
mjög óraunverulegar og því sé Erró aldrei
að h'tillækka konur. Þær eru fremur tákn-
rænar en raunverulegar og þannig nái t.d.
erótfskar, og stundum jafnvel klámfengnar,
konumyndir Errós aldrei að ganga fram af
okkur. Til þess sé fjarlægðin við veruleik-
ann einfaldlega of mikil.
Tónlistarhús
í Reykjavík rís vonandi á næstunni og hafn-
arbakkinn við miðbæinn sá staður sem hvað
mest er horft til núna. Pétur H. Ármanns-
son, forstöðumaður byggingarlistardeildar á
Kjarvalsstöðum, skrifar um staðinn og húsið
og bendir á, að Guðmundur Jónsson arki-
tekt hafí sigrað í samkeppni þar sem 75
norrænar teiknistofur tóku þátt og þar er
eina norræna samkeppnin sem fram hefur
farið um eitt hús hér á landi.
Fornbókmenntirnar
voru efni ráðstefnu í Kaupmannahöfn, sem
Sigrún Davíðsdóttir sótti. Þar var m.a. rætt,
hvernig miðla ætti fornbókmenntunum og
hvort yfirleitt nokkur ástæða væri til þess.
Þarna voru ekki aðeins samankomnir fræði-
menn á sviði miðaldabókmennta, heldur
einnig safnafólk og rithöfundar, sem sótt
hafa innblástur til miðalda.
Æska Egils
er heiti á grein eftir Snorra Þorsteinsson og
segir hann um Þorgerði Brák, fóstru Egils:
Hvernig stendur á því að hún, ambáttin, er
stödd við leika karlmannanna? Skýringin er
sú að hún hafði tekið að sér uppeldi drengs-
ins, sem sagan segir að hafi verið ljótur og
líkur feðrum sínum, málugur og orðvís og
illur viðureignar í hópi annarra barna.
SEAMUS HEANEY
TOLLUND-
MAÐURINN
Karl Guðmundsson þýddi
I
Til Árósa held ég að Jokum
að líta hans móbrúna haus,
mildu fræbelgi augna,
hans oddmjóa skinnhött.
Á flatlendinu ígrennd, -
hann var gi-afinn þar upp
með síðasta komseyði vetrar
storkið í sarpi,
nakinn, nema með
höttinn, snöru og belti, -
þar mun ég staldra lengi.
Brúðgumi gyðjunni,
hún spennti á hann men sitt
og opnaði sitt fen,
og myrkir safarnir gerðu
hann óforgengilegan smyrðling,
fundið fé mótekjumönnum,
sem stungu og ristu.
Nú dvelur steind ásýnd hans
í Árósum í rósemd.
Seamus Heaney er þekktasla nútima Ijóðskóld fra. Tollundmaðurinn, sem svo hefur verið
nefndur, eru líkamsleifar manns fró jómöld, sem fundust í mýri hjó Silkiborg í Danmörku
1950. Þýðandinn er leikari.
FORSÍÐUMYNDINA tók Árni Sæberg í Listasafni íslands af höggmyndinni Tunglsýki eftir Max
Ernst. Sýning ó verkum listamannsins verður opnuð í safninu ó morgun, sunnudag.
RABB
ORÐANNA
HUÓÐAN
FJÖLMIÐLUN hér landi er
líklega heiðarlegri, ábyrgari og
vandaðri en í flestum
vestrænum löndum, þar sem
svonefnd gul pressa er með
mesta útbreiðslu allra
prentmiðla, en þar er byggt á
kjaftasögum, lygasögum og
myndum af frægu fólki. Hér hafa allar
tilraunir til að halda úti einhvers konar
útgáfu á blöðum sem áttu að vera „óhrædd"
við að stinga á þjóðfélagsmeinum farið út
um þúfur. Og alltaf var sagt að aðeins
vantaði 1.000 kaupendur í viðbót til að
tryggja útgáfugrundvöllinn. En þeir
þúsund Islendingar voru ekki til, kannski
vegna þess að hér á landi hafa verið haldin í
heiðri óskrifuð lög um eitthvað sem mætti
kalla meiðyrðalausa fréttamennsku. Fari
fjölmiðlar út af hefðbundnu spori skapar
það strax titring og umræðu.
Þegar ég hóf störf og um leið nám í
blaðamennsku á Morgunblaðinu fyrir 32
árum var grundvallaratriðið í öllu sem
okkur var kennt að skrifa góða og þjála
íslensku, sem lesendur okkar skildu,
forðast ambögur, gífuryrði, bera virðingu
fyrir móðurmálinu og umfram allt að særa
engan. Þeir voru ófáir maraþonfundirnir
sem við sátum með skáldinu og
ritstjóranum, er hann flutti þrumuræður
yfir okkur, kannski bara af því einhver
hafði notað vitlausa forsetningu eða af
einhverju öðru tilefni, sem okkur fannst
álíka smáatriði. Ég var rétt miðlungsmaður
í íslensku er ég byrjaði á Mogganum og var
ef til vill orðinn þokkalegur er ég yfirgaf
blaðið tólf árum seinna.
Á þeim tuttugu árum sem liðin eru hef ég
komið víða við í íslenskri fjölmiðlaflóru, oft
verið áberandi og þurft að taka erfiðar
ákvarðanir í tengslum við efnistök, hvort
sem var í sjónvarpi, útvarpi eða á prenti.
Leiðarljósið mitt hefur jafnan verið að
reyna að sýna umburðarlyndi og sanngirni,
forðast ávirðingar og skítkast en vera um
leið fastur fyrir og fylginn mér. Hvernig
mér hefur tekist þetta er annarra að meta.
Mér brá því í brún þegar ég sá orðin tvö
umdeildu í grein Sverris vinar míns
Hermannssonar í Morgunblaðinu á
dögunum, sem ritstjórar blaðsins vörðu
nokkru síðar í sögulegum leiðara. Mér
líkaði sá leiðari vel, hann var vel
uppbyggður, á gildum rökum. Engu að
síður fmn ég, eftir því sem ég hugleiði
málið meira, að ég á erfitt með að sætta
mig við að blaðið mitt og allra landsmanna
leyfi notkun þeirra á þeirri forsendu að við
lifum á breyttum tímum fjölmiðlunar.
Ég skil reiði og sársauka Sverris
Hermannssonar afar vel, því ég lenti í því
sjálfur um árið að þurfa að taka pokann
minn sem fréttastjóri Sjónvarpsins frammi
fyrir alþjóð, mjög að ósekju að eigin mati.
Mér fannst að lúalega væri grafið undan
mér uns ástandið var orðið óþolandi. Þá er
ég snerist til varnar notaði ég í
tímaritsviðtali æði svæsna samlíkingu um
þann samstarfsmann sem ég taldi minn
höfuðandstæðing, sem eftir á að hyggja var
líklega verkfæri í annarra höndum. Mér
hefur æ síðan þótt þetta leiðinlegt vegna
þess að ég tel víst að ég hafi sært saklaust
fólk sem stóð honum næst. A sama hátt
hygg ég að drengskaparmanninum Sverri
muni seinna þykja leiðinlegt að hann í reiði
notaði þessi orð og særði þannig ef til vill
saklaust fólk. Jafnvel þótt þeir sem að var
skotið hafi beitt pennum sínum ítrekað,
jafnvel óvenju rætið og vægðarlaust gegn
Sverri í blaði sínu.
Ef til vill er aðalástæðan fyrir því að mér
finnst nú að orðin tvö hafi ekki átt að
birtast að synir mínir tveir 15 og 18 ára,
sem slást við mig um Moggann á hverjum
morgni (yfirleitt næ ég nú að lesa hann
fyrstur), sögðu við mig er verið var að ræða
þetta heima fyrir og ég í vörn fyrir
Moggann: „Pabbi, getur þú notað þessi orð
í fréttatímum Matthildar?" „Það er
öruvísi!" „Hvað meinarðu?" Þeir féllust
altént ekki á röksemdir leiðarans, hristu
höfuðið og málinu var lokið af þeirra hálfu.
Ég sat lengi hugsi.
Ég ætla sjálfur að gefa mér þá skýringu
að hér hafi verið um einstakt tilfelli að ræða
sem byggist á áratuga virðingu og vináttu
ritstjóranna við einn af mestu
áhrifamönnum Sjálfstæðisflokksins síðari
tíma og landsins, alþingismann, ráðherra,
forstjóra Byggðastofnunar og bankastjóra
og kannski það sem er mest um vert,
einhvern mesta vin íslenskrar tungu og
mann sem hefur slíka yfirburðaþekkingu og
vald á henni, að unun er að lesa er hann
beitir henni best.
Það fer ekkert á milli mála að við lifum á
breyttum tímum fjölmiðlunar. Upplýsinga-
og fréttaframboðið á veraldarvefnum er
hreint ævintýralegt, en mestu áhyggjur
manna eru að þar er engin ritstjórn og
raunar getur hver sem er opnað sína
heimasíðu og miðlað því sem honum dettur
í hug og fyrr en varir eru það orðnar fréttir
í öllum fjölmiðlum. Fyrsta skýra dæmið um
þetta eru ávirðingarnar sem hafa verið
bomar á tvo frambjóðendur R-listans af
tveimur nafngreindum einstaklingum, sem
opnuðu heimasíðu og hringdu svo í
fjölmiðla til að benda á upplýsingar sem
þar voru bornar fram. í kosningabaráttunni
varð þetta að fréttabáli, væntanlega eins og
til var ætlast. Þóttenginn ætli að
Sjálfstæðisflokkurirtn hafi staðið að baki
þessu er málið engu að síður stórpólitískt
og önnur kosningamál falla í skuggann.
Frambjóðendurnir ungu verja hendur sínar
eftir mætti en eiga undir högg að sækja.
Ymsir segja að á vefnum hafi Gróa á Leiti
fundið sér óskafarveg fyrir boðskap sinn og
nú sé búið að opna Pandórubox sem erfitt
reynist að loka aftur.
Okkur sem störfum að fréttamiðlun á
hefðbundinn hátt er mikill vandi á höndum
að verjast því að vera notaðir til að koma
höggi á fólk, en um leið að missa ekki af, ef
um gott og gilt fréttaefni er að ræða. Það
er því miður daglegt brauð að menn lendi í
erfiðleikum í viðskiptum og það hafa
margir mætir þjóðfélagsþegnar þurft að
reyna, ásamt hinum, sem ekki eru vandir
að meðulunum. Milljarðaafskriftir
lánastofnana undanfarin áratug eru til
vitnis um, að það flá ekki allir feitan gölt í
atvinnurekstri, hvort sem þeir eru ungir og
óreyndir eða eldri og reyndari. Það setur að
manni hroll við tilhugsunina um þá
holskeflu nafnlausrar upplýsingamiðlunar
sem vefurinn býður upp á.
INGVI HRAFN JÓNSSON
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/USTIR 16. MAÍ 1998 3