Lesbók Morgunblaðsins - 27.03.1999, Blaðsíða 7

mönnum haldið niðri. Hann segir það dæmi
um hegðun sína að hann sótti um starfslaun
þegar hann þurfti ekki á þeim að halda: „Eg
er ekki mikið íyrir kristshugsun eða píslar-
vætti, hef ekki kvartað og kveinað, það er
lágkúrulegt. Þetta hræðilega kvein, maður
missir mikla orku með því að kveina. Oscar
Wilde er kannski einn þeirra höfunda sem
höfðu ástæðu til að kveina, en hann hvarf
ekki inn í kveinið.“
Grindavik eða Róm
Um umhverfí rithöfundarins hafði Guð-
bergur m.a. þetta að segja:
„Þetta er allt frá höfundinum sjálfum kom-
ið, ef maður fæðist svona skiptir ekki máli
hvort maður fæðist í Grindavík eða Róm. Eg
vann við næturvörslu á Kleppi og Hótel Borg
á þeim árum sem ég skrifaði Tómas og fleh-i
bækur. A öðrum staðnum var geðveiki, hin-
um fyllirí. A Borginni þurfti ég að tala fólk
niður, læknar vildu ekki koma og sinna
drakknu fólki. Maður fann þá ekki bara raka-
poka. Maðurinn hefur góðan poka.“
Tómas R. Einarsson vék að því að við lest-
ur dóma um bækur Guðbergs væri ljóst að
„Bókmenntastofnunin“ væri ánægð með
bækur hans. Þær hefðu ekki verið vegnar af
skilningsleysi. Áður hafði Vilborg talað um
andstreymi sem Guðbergur hefði orðið fyrir.
Guðbergur sagði að þetta skipti litlu máli,
umhverfíð sjálft hefði meira að segja. Orð
hefðu meiri áhiif en nokkrar línur í dagblaði:
„Þegar umræðuefni er mjög fátæklegt þá er
auðvelt að skammast, þetta er mjög ís-
lenskt.“
Umhverfi og aðstæður
Menn ræddu umhverfi og aðstæður lista-
manna. Guðbergur sagði: „Erlendir lista-
menn fá gífurlega mikinn stuðning, en hér
ekki. Hér er reynt það gagnstæða." Einnig
benti hann á eftirfarandi: „Hugmyndir fæð-
ast í samræðum, en hér fela menn hug-
myndina. Hún stenst þá ekki rök, stenst
ekki fagurfræði.“
í framhaldi af þessu urðu nokki-ar um-
ræður um samræður og samskipti íslenskra
lithöfunda og listamanna eða öllu heldur
skort á þeim. Hugmyndir gufuðu upp af þvi
að þær væru ekki ræddar. Það væri til
skaða. Guðbergur taldi þetta há íslenskum
listum og hefði lengi gert það.
Bent var á að ýmsir hópar í kringum
tímarit, til dæmis á sjötta áratugnum og síð-
ar hefðu rætt málin sín á milli og skipst á
skoðunum.
Ljóst er að tæpir tveir tímar duga varla
fyrir skeggræður af þessu tagi, en eflaust
mun margt athyglisvert verða reifað.
Kannski verður uppnám?
Ritþings Guðbergs hefst í Gerðubergi í
dag kl. 13.30 og ætlunin er að það standi til
16. Miðaverð er 500 kr.
Dómkirkjan i Nyrðra Snede-þorpi
Dómkirkjan í nyrðra Snede. Nálgist maður
hana norðan að, sést frá hæð bærinn breiðast
yfir næstu hæð, við enda langs boga aðalveg-
arins. Um skýjaðar nætur þarf að fara niður í
botn dældarinnar og svolítið upp, áður en
nokkuð sést og þá auk útlína bæjarins og rað-
ar syfjulegra ljósa stundum einnig dómkirkj-
an. Gnæfandi hátt yfir lág húsin getur þetta
ferlíki skotið upp tumi sínum í þéttu myrkr-
inu. Lengi hélt ég að ég væri einn um þessa
ímyndun, en atvinnubílstjórar í skyndibita-
staðnum við Vejle hafa sagt mér annað. Á
daginn sést hún ekki. Áhugamenn á staðnum
telja að þá snúi hún niður, og benda á undar-
legan akur suðvestan bæjarins, Kirkjuakur,
þar sem ekkert þrífst.
Eftii' myndlistarmanninn Jytte Rex er
m.a. eftirfarandi surrealíski texti, þranginn
óræðum myndrænum mótsögnum svo sem
„svart ljós“. E.t.v. geta lesendur fundið til-
finningalegt samhengi í honum:
Ættartafla I.
Upptæk orðinn til íjalla og ryks sléttunn-
ar. Á jaðri myndanna er gróft gras og slétt-
ur og engi og fjöll með eilífum snjó og blám
skuggum. Á jaðri myndanna vex skraut: Gr-
indverk sem skerpir hljóð og lykt, hægir á
fárviðram, hlutar högg á líkamann niður í
atlot. Blíð skúr bjargar dökku hjartanu. I
króki dökks skrauts var gömul kona rétt í
þessu að deyja milli jurtapotts síns og kjóla-
saums. Ljósið er kolsvart, hrafnsvart, kulda-
svart. Við enda mjórra vega, á víðlendum
svæðum þar sem rökkvar, í ljósi frá draum-
um okkar, skal hinsta orrasta verða. Ég loði
við jörðina, undir skuggum. Ég ligg undir
skuggunum, sem ég gimist.
Heimildir: Antologi af dansk kortprosa. Dansklærer-
foreningen 1998.
LEIKUR AÐ LETRI
Morgunblaðið/Þorkell
ALTARISTAFLA úr íslensku grágrýti. Leturlistakonan Soffía Árnadóttir sýnir í
Galleríi Listakoti.
SÝNINGIN ber því kannski
nokkurt vitni að ég er haldin
mikilli ástríðu fyrir tímabilinu
500-1200,“ segir Soffía Árna-
dóttir leturlistakona sem með
sýningu sinni í Gallerí Listakosti
sýnir að letur er ekki bara letur;
letur og stafir eru margslungin
form, greypt í aldalanga hefð og tengd trúar-
legri tjáningu með ýmsum hætti. Yfirskrift
sýningar Soffíu segir það sem segja þarf:
„Leikur að letri... í ljósi trúar og tíma.“
Til undirstrikunar miðaldaástríðu sinni hef-
ur Soffía útbúið á sýningunni Kóngahorn sitt.
Þar má sjá konunglegan stól úr smíðajárni
með útsaumaðri setu, mósaiklagt borð með
eðalsteinum, skjaldarmerki og gylltri kórónu
og röð smámynda á vegg sem við nánari skoð-
un reynast „Skjaldarmerkjahugleiðingar“
listamannsins málaðar í vatnslitum. Hún
bendir einnig á stærra útsaumað skjaldar-
merki á veggnum andspænis sem er skjaldar-
merki listamannsins sjálfs; „mér fannst
ómögulegt annað en eiga mitt eigið skjaldar-
rnerki," segir hún.
Letur kallar á texta og Soffía notfærir sér
forna texta, trúarlega latínutexta, forna líf-
speki Hávamála og bænir á íslensku. Tenging
heiðni og kristni blasir við strax og inn er
komið, „Kristnitökusúlan", verk úr stuðla-
bergi með frásögn af orðum og athöfnum Þor-
geirs Ljósvetningagoða þegar hann kvað upp
úrskurð sinn á Alþingi árið 1000 um að Is-
lendingar skyldu allir kristnir vera. „Þessa
súlu vildi ég helst sjá á Þingvöllum, þar á hún
heima. Kristnitökuhátíðin árið 2000 snýst
einmitt um þennan atburð.“
Tráarlegt inntak textanna vekur spurningu í
þá átt. „Ég er ekki tráuð í þeim skilningi en
verkin endurspegla viðhorf mitt til tráai'-
bragða. Þau eru óendanleg uppspretta alls lífs-
ins, ekki bara listarinnar," segir Soffía.
„Kannski er ég tráuð þegar allt kemur til alls.
Leturgerð miðalda og textar þess tíma tengj-
ast kirkju og trá og ég er jafnhrifin af miðalda-
bókum kristinnar kirkju og arabískum mið-
aldaritum, náttúratrá indíana og keltneskum
ritum. Það vill svo til að langalangafi minn var
altaristöflumálarinn Ofeigur Jónsson frá Heið-
arbæ í Þingvallasveit, og hann fann sig sem
listamann í gegnum hina tráarlegu list sína og
skapaði sitt eigið letur á altaristöflurnar sínar.
Mér fannst það svolítið merkilegt að komast að
því að hann var forfaðir minn. Þetta hlýtur að
vera í genunum."
Stuðlabergssúlan er þegar nefnd en annað
verk unnið í grágrýtisplötu vekur strax at-
hygli. „Faðir vor“ sandblásið með fínlegu
frjálsu letri á gljáfægða plötuna sem Soffía
segir hugsaða sem altaristöflu eða bænatöflu
og ofan við bænina er greyptur koparkross í
steininn. „Letrið er létt og frjálst og beinir
vonandi hugsuninni eða bæninni uppávið."
Latneskir bænatextar og spakmæli era skorin
í veggskildi úr brenndum leir, leirskálar með
greyptum tilvitnunum í Völuspá og Hávamál,
„leturskálai-“ kallai- Soffía þær. Miðaldakross-
ar úr brenndum leir í ýmsum litum. Þá má sjá
vatnslitamynd af heilagri Appoloníu, vemdara
tannlækna, með blaðgyllingu og blaðsilfri,
mynd sem minnir sterklega á íkonamyndir
miðalda enda hefur Soffía lagt stund á íkona-
málun með góðum árangri.
„Letrið sem ég nota mest era Versalstafir
frá því um 1000 og letrið af Bayeux-reflinum,
en ég.ljæ letrinu mínai’ persónulegu áherslur.
Hver leturgerðai’maður hefur sinn sérstaka
stíl og þeir sem þekkja vel til eru fljótir að sjá
handbragðið og þekkja leturlistamanninn,"
segir Soffía.
Soffía Árnadóttir útskiifaðist sem grafískui'
hönnuður frá Myndlista- og handíðaskóla ís-
lands árið 1983. Hún lagði stund á leturgerð og
skrautritun (calligraphy) sem valgrein á síð-
asta námsári undir leiðsögn Torfa Jónssonar.
„Ég var alltaf að leika mér með skrift og stafi
sem bam og unglingur. Ég vann í Landsbank-
anum á Akureyri þegar ég var 19 ára og starf
mitt var að skrifa víxla dagsins inn í stórar höf-
uðbækur. Þessar bækur hljóta að vera dálítið
sérstakar því ég notaði tækifærið og æfði mig í
alls kyns skrautritun og stafagerð. En á þeim
tíma hafði ég ekki hugmynd um að leturgerð
væri listgrein. Ég komst ekki að því fyrr en
síðar."
Soffía er að margi-a áliti einn fremsti starf-
andi leturlistamaður hérlendis og hefur hlotið
ýmsar viðurkenningar fyrir verk sín. Hún hef-
ur sótt námskeið í leturgerð hjá dr. Gunnlaugi
S.E. Briem leturfræðingi, og einnig hjá hinum
heimsþekktu mæðginum Julian og Sheilu
Walters í Bandarílgunum en þau era meðal
þekktustu leturlistamanna samtímans. „Staif
leturlistamannsins felst m.a. gerð skrautskjala
af ýmsu tagi og leturgerð í ýmis efni fyrir ýmis
tilefni og tímamót."
Soffía hefur haldið nokkrar einkasýningai- á
verkum sínum og tekið þátt í samsýningum og
framundan er þátttaka í norrænni samsýningu
leturlistamanna á Þelamörk í Noregi þar sem
helstu listamenn í greininni sýna verk sín. St-
arfsvettvangur Soffíu er fjölbreyttur og verkin
á sýningunni bera með sér að áhöld leturlista-
mannsins era ekki einasta blek og pappír. „Allt
er þetta þó unnið utan hefðbundins vinnutíma,
því aðalstarf mitt hefm- lengst af verið grafísk
hönnun. Ég hef þó unnið markvisst að því að
breyta hlutföllunum þannig að listsköpunin fái
smám saman mestan tíma minn.“
Sýningu Soffíu í Listakoti við Laugaveginn
lýkur á sunnudag.
Magnús Kjartansson sýnir í Galleríi Sævars Karls
500 ÁRA GAMALT MEISTARA-
VERK KVEIKJAN AÐ VERKUNUM
MAGNÚS Kjartansson
opnar málverkasýningu í
Galleríi Sævars Karls, í
dag kl. 14. Sýningin ber
yfirskriftina „Col
Tempo“, eða „með tíman-
um“ og er kveikja þess-
ara verka Magnúsar hið
u.þ.b. fimm hundruð ára gamla meistaraverk
feneyska málarans Giorgione „Col Tempo“.
Magnús verður fimmtugur á árinu en verk hans á
sýningunni eru fimm ára gömul, gerð 1994. Verk-
in vora sýnd á norrænu menningarhátíðinni „Ba-
jo la estrella Polar“ í Madrid og í Bai'celona árið
1995, en hafa ekki fyiT en nú verið sýnd saman
opinberlega á íslandi.
Ferill Magnúsar, sem nær nú rúmum þrjátíu
áram, er fjölbreyttur og honum hefur oftast tekist
að halda list sinni utan alfaraleiðar, segir í frétta-
tilkynningu. „List min og list annarra er mér sí-
fellt óskiljanlegi'i með hveiju árinu sem líður, að-
eins einu sinni um ævina hef ég skilið listaverk,"
segir Magnús, „það var listaverkið „Nýju fötin
keisarans“ eftfr skáldið ástsæla H. C. Andersen".
Magnús hefur sýnt allvíða hér heima og erlend-
is, síðast á sýningunni „Þetta vil ég sjá“, þar sem
Kári Stefánsson, forstjóri Islenskrar erfðagrein-
ingar, valdi saman verk þriggja myndlistarmanna
til sýningar í menningarmiðstöðinni Gerðubergi
fyrr á þessu ári.
Sýningin er opin á verslunartíma og stendur til
15. apríl.

Morgunblaðið/Þorkell
MAGNÚS Kjartansson við verk sín í Galleríi Sævars Karls.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 27. MARZ 1999 7