Lesbók Morgunblaðsins - 29.05.1999, Blaðsíða 7

LANDNÁM (1978-79) eftir Jóhannes Jóhannesson.
Jóhann Briem (1907-1991) stundaði listnám í
Dresden í Þýskalandi 1929-34 og þróaði með
sér ljóðrænan expressíónisma.
Jón Engilberts (1908-72) stundaði listnám í
Danmörku og Noregi og var einn helsti fulltrúi
fígúratífs expressíónisma á 5. áratugnum. Við-
fangsefni hans voru oft alþýðufólk til sjávar og
sveita.
I sal 2 eru verk eftir tvo af brautryðjendum
íslenskrar myndlistar á 20. öldinni; Þórarin B.
Þorláksson (1867-1924) og Ásgrím Jónsson
(1876-1958).
Salur 3 - Afstraktlist stríðsáranna,
sjötta og sjöunda áratugarins
í þessum sal sjáum við sýnishorn af verkum
þeirra listamanna sem hurfu frá hlutbundinni
myndlist á stríðsárunum, en einkum þó eftir
síðari heimsstyrjöldina. Myndlist þeirra endur-
speglar umbrotatíma stríðsáranna á Islandi og
aukin tengsl íslenskra listamanna við umheim-
inn eftir stríðið.
Svavar Guðnason (1909-88) var fyrstur ís-
lenskra listamanna til að tileinka sér óhlut-
bundið myndmál í anda abstrakt-expressíón-
isma í lok 4. áratugarins.
Þorvaldur Skúlason (1906-84) stundaði list-
nám í Ósló, Pan's og Kaupmannahöfn á árun-
um 1928-39 en settist þá að á Islandi. I upphafí
6. áratugarins varð Þorvaldur einn af forvígis-
mönnum strangflatarmálverksins en lagði und-
ir lokin megináherslu á hreyfíngu og samspil
línu og litar í afstraktverkum sínum.
Sigurjón Ólafsson (1908-82) stundaði fram-
haldsnám í höggmyndalist í Kaupmannahöfn
1928-35 og var búsettur þar til sríðsloka 1945.
Auk steinmynda vann Sigurjón bæði í gifs, tré
og málm, meðal annars abstraktverk sem eiga
skyldleika við afrískar tótemsúlur. Samhliða
abstrakt myndsköpun vann Sigurjón alla tíð að
portrettmyndagerð þar sem hann sýndi af-
burða innsæi.
Nína Tryggvadóttir (1913-68) stundaði nám í
Kaupmannahöfn 1935-39 og New York 1943-
46. Hún var búsett í París 1952-57 en upp frá
því lengst af í New York, þótt hún hefði ávallt
mikið samband við ísland og tæki virkan þátt í
íslensku listalífí.
Kristján Davíðsson (f. 1917) stundaði mynd-
listarnám í Bandaríkjunum 1945-47 og fór í
kynnisferð til Parísar 1949, en er að öðru leyti
sjálfmenntaður myndlistarmaður. Hann mót-
aðist annars vegar af bandarískum absti-akt-
expressíónisma eftirstríðsáranna og hins vegar
af formleysumálverki og svokölluðu „art brut“-
málverki Parísarskólans eftir stríð.
Valtýr Pétursson (1919-1988) stundaði fram-
haldsnám í Bandaríkjunum 1944-46, í Flórens
1948 og í París 1949-50 og 1956-57. Hann var
meðal helstu boðbera strangflatarmálverksins
á fyrri hluta 6. áratugarins, en smám saman
þróuðust vérk hans yfir í lýrískan expressíón-
isma undir sterkum áhrifum frá franska skól-
anum.
Ásgerður Búadóttir (f. 1920) stundaði fram-
haldsnám í Kaupmannahöfn á árunum 1946-49.
Hún hefur fyrst og fremst unnið með vefnað,
þar sem hún hefur tileinkað sér óhlutbundið
myndmál, en þó oft með efnislegum og form-
legum skírskotunum í íslenska náttúru.
Jóhannes Jóhannesson (f. 1921) stundaði
framhaldsnám í Bandaríkjunum 1945-46, Ital-
íu 1949 og París 1951. List hans sýndi í upp-
hafi áhrif frá Picasso, en þróaðist smám sam-
an upp í hreina óhlutbundna list þar sem
byggt var á frjálsri hrynjandi lita og forma
þar sem hringformið leikur gjarnan lykilhlut-
verkið.
Hörður Ágústsson (f. 1922) stundaði fram-
haldsnám í Kaupmannahöfn 1945-46 og í París,
þar sem hann dvaldi lengst af á árunum 1947-
52. í upphafi vann Hörður myndir í expressí-
ónískum anda með táknrænu ívafi, en í upphafi
6. áratugarins gerðist hann einn helsti tals-
maður strangflatarmálverksins hér á landi.
Guðmunda Andrésdóttir (f. 1922) stundaði
framhaldsnám í Stokkhólmi 1946-48 og París
1951-53. Hún tileinkaði sér myndmál strang-
flatarlistarinnar snemma á sjötta áratugnum,
fyrst með strangt afmörkuðum ferningum og
þríhyrningum, en smám saman losnaði um
myndbyggingu hennar.
Karl Kvaran (1924-89) stundaði framhalds-
nám í myndlist í Kaupmannahöfn 1945-48 og
aftur 1955-56. Hann er einn helsti fulltrúi
strangflatarmálverksins í íslenskri myndlist og
hélt lengst allra málara af sinni kynslóð tryggð
við það tjáningaform, þar sem stefnt var að
stöðugt meiri einfóldun myndmálsins og meg-
ináhersla lögð á hrynjandi, einkum í boga-
dregnum línum og hringformum.
Hjörleifur Sigurðsson (f. 1925) stundaði nám
í Stokkhólmi og París 1946-50 og í Ósló 1950-
52. Eftir heimkomuna gerðist hann einn af
helstu frumkvöðlum strangflatarmálverksins
hér á landi.
Gerður Helgadóttir (1928-75) stundaði fram-
haldsnám í höggmyndalist í Flórens og París
1948-51 og var búsett í Frakldandi til 1970.
Hún tók þó virkan þátt íslensku listalífi og var
meðal frumkvöðla hinnar hreinu óhlutbundnu
formhugsunar í höggmyndalistinni á 6. ára-
tugnum.
Sverrir Haraldsson (1930-85) stundaði fram-
haldsnám í París 1952-53 og Berlín 1957-60.
Hann var í hópi þeirra er innleiddu strangflat-
arlistina hér í byrjun 6. áratugarins og leitaðist
hann einnig við að útfæra formrannsóknir sín-
ar í bókahönnun, auglýsingum og skiltagerð. I
kringum 1960 leysti Sverrir upp hin ströngu
form með verkum sem höfðu súrrealískan und-
irtón og vísuðu til kosmískra vídda. Verk þessi,
sem voru unnin með spraututækni, voru for-
leikurinn að því að Sverrir fór að mála lands-
lagsmyndir sem oft höfðu á sér súrrealískt yf-
irbragð. Samhliða málverkinu vann Sverrir fín-
gerða skúlptúra í tré.
í anddyri eru þrír fulltrúar „nýja málverks-
ins“.
Helgi Þorgils Friðjónsson (f. 1953) stundaði
framhaldsnám í Hollandi 1977-79. Hann kom
fram sem einn helsti frumkvöðull hins svokall-
aða „villta málverks“ undir lok 8. áratugarins.
Uppreisnin sem finna mátti í fyrstu verkum
hans vék smám saman fyiir æ flóknara tákn-
máli með sterkum vísunum í íslenska náttúru
og heimahaga hans við BreiSafjörðinn.
Georg Guðni (f. 1961) stpndaði nám í MHÍ
1980-85 og framhaldsnám í Maastricht,
Hollandi 1985-87. Frá upphafi hefur athygli
Georgs Guðna beinst að landslagsmálverkinu,
einkum hinni rómantísku landslagshefð sem
vitnai’ um einingu og samsvörun fegurðarinnar
í listinni jafnt og í náttúrunni.
Sigurður Árni Sigurðsson (f. 1963) stundaði
nám í MHÍ 1984-87 og í París 1987-90, þar sem
hann hefur verið búsettur lengst af síðan. Frá
upphafi hefur Sigurður Árni lagt rækt við
fígúratíft myndmál sem hefur mörg einkenni
ráðgátunnar.
I Sal 4 eru verk eftir Magnús Pálsson, Sigurð
Guðmundsson, Kristján Guðmundsson og fleiri.
Morgunblaðið/Porkell
ARNGUNNUR Ýr Gylfadóttir á vinnustofu sinni þar sem hún var að yfirfara málverkin sem
voru nýkomin úr flugi.
AUGAÐ Á AÐ
GETA FERÐAST INN
í MYNDIRNAR
Málverkasýning Arngunnar Yrar Gylfadóttur verður
opnuð í Galleríi Sævars Karls í dag klukkan 14. Þar
sýnir hún stór olíumálverk og mjög smáar myndir en
í spjalli við HILDI EINARSDOTTUR segir hún að
stærðirnar geri mismunandi kröfur til áhorfandans.
SÍÐASTLIÐIÐ ár hefui- verið annasamt
hjá Amgunni Ýri því hún hefur verið að
undirbúa fjórar einkasýniningar sem
opna á næstu mánuðum. Ein verður í
Brussel, önnur í San Francisco, sú þriðja í Por-
voo í Finnlandi sem er rétt utan við Helsinki og
svo er það þessi sýning í galleríi Sævars Karls.
Hún segir frá því að þegar hún hafi ætlað að
byrja að vinna myndir fyrir þessar sýningar
síðastliðið haust hafi hún komist í hvílikt gagn-
rýnisstuð, eins og hún orðar það, að henni hafi
ekkert orðið úr verki. „Eg var ekki ánægð með
það sem ég var að gera og málaði jafnóðum yf-
ir það. Þetta tímabil var erfitt en þegar það var
yfirstaðið fann ég að það hafði leitt margt gott
af sér.
Eg hef alltaf verið mjög upptekin af efninu
og hvemig hægt er að nota það,“ heldur hún
áfram og segir svo að nú sé efnismeðferðin hjá
henni orðin mun flóknari og fágaðri. „Sem lið í
þessari þróun hef ég undanfarin tvö ár verið að
stúdera gamla veggi og byggingar í niður-
níðslu. Þegar ég var í París í fyrrasumar eyddi
ég miklum tíma í göngum neðanjarðarlestanna
að skoða veggina þai-. Eflaust hefur einhverj-
um fundist einkennilegt hvernig ég starði á
veggina langtímum saman.
Allt er breytingum háð
Þegar ég vinn myndir mínar geri ég eins og
gömlu meistararnfr að ég byggi upp mörg lög
af olíu og lit. Fráburgðið þeim vinn ég mig svo
aftur til baka að innri lögum myndanna með
því að skrapa og leysa upp lögin, þannig fær
áferðin á sig yfirbragð gamals veggjar. Til-
gangurinn með þessu er sá að minna á að ekk-
ert stendur í stað, allt er breytingum háð sem
segja má að sé þemað í nýjustu myndunum
mínum.
Ég sæki myndefnið oftast í landslagið en það
er eins með það og flest í krihgúfn okkur að
það er breytingum undirorpiðí!JVið lítum í
kringum okkur og finnst við getár'treyst þvi að
ekkert breytist en það er ekki svo. Sumir eru
hræddir við breytingar en reynsla mín er sú að
þær geti leitt af sér margt jákvætt ef fólk tek-
ur þeim með opnum huga. Myndefnið sjálft og
efnismeðferðin fela þannig í sér ákveðinn boð-
skap.
Áður fyrr leitaði ég töluvert í jarðfræðina að
myndefni og var stundum með jarðfræðilegar
upplýsingar í myndum mínum eins og til dæm-
is skrifaðan texta um náttúruhamfarir og
hvernig má koma í veg fyrir þær. Þessa gætir
enn í sumum mynda minna. í nýrri myndunum
er það þó efnið sjálft sem tjáir þessa hugmynd.
- Málverkið snýst fyrst og fremst um efnið og
hvernig það er meðhöndlað. Það er einmitt það
sem gerir málverkið svo áhugavert."
Amgunnur Ýr segir að hún sé farin að vinna
hægar en áður og það taki hana mun lengri
tíma að vinna hverja mynd. „Nú mála ég yfir-
leitt ekki fleiri en tíu stórar myndir á ári. Það
er þannig með mig að annað hvort mála ég
mjög stórar myndir, allt upp í tveggja metra
langar myndir, og niður í myndir sem eru ekki
nema 20-30 sentimetrar á kant. Þessar stærðir
henta mér best. Stóru myndirnar hafa ákveð-
inn kraft vegna stærðar sinnar en litlu mynd-
imar eru persónulegri.“
Lengri tími fer nú í að
vinna hverja mynd
Ai-ngunnur Ýr lauk mastersnámi í málai-alist
frá háskólanum í Oakland í Kaliforníu en auk
þess lærði hún hér við Myndlista- og handíða-
skólann í tvö ár en stundaði síðan nám við San
Francisco Art Institute í önnur tvö ár. Þá
dvaldi hún í Amsterdam í Hollandi í eitt ár þar
sem hún vann sjálfstætt. Arngunnur Ýr er gift
Bandaríkjamanni og eiga þau tvö ung börn.
Maður hennar, Lawrence Andrews, er vid-
eólistamaður og kvikmyndagerðarmaður þar í
landi auk þes sem hann gegnir stöðu prófess-
ors við Kaliforníuháskóla. Ai-ngunnur Ýr á því
sitt annað heimili í Bandaríkjunum.
Safnar hugmyndum á íslandi
Hún segist þó helst vilja búa á íslandi og
hún reyni að koma því þannig fyrir að hún
dvelji í eitt ár til skiptis á hvorum stað. Nú er
hún komin heim til að vera í að minnsta kosti
eitt og hálft ár. Hún hefur fengið lánaða vinnu-
stofu í Reykjavík en býst við að hafa aðstöðu í
Listamiðstöðinni að Straumi næsta vetur. Að
þessum tíma liðnum fer hún til Suður-Frakk-
lands og dvelur þar í nokkra mánuði á gesta-
vinfitístofu fyrir listamenn.
Þótt Arngunnur Ýr hafi dvalið langdvölum
erlendis sækir hún efniviðinn í myndir sínai- til
íslands. „Ég hef starfað sem leiðsögumaður hér
á sumrin og fer þá með útlendinga upp um fjöll
og firnindi. í þessum ferðum safna ég hugmynd-
um og geymi þær innra með mér. Myndimar
mínar sýna oftast einhvem sjóndeildarhring
eins og mætir auganu þegar staðið er hátt og
horft yfir,“ bætir hún við til skýringar. „Það er
þó alltaf ákveðin lárétt lína í verkinu en auk
þess legg ég áherslu á að það sé dýpt í myndinni
þannig að augað geti ferðast inn í hana.“
Undanfarin ár hefur Amgunnur Ýr getað
helgað sig málverkinu nær eingöngu. „Þessi
vinna og svo fjölskyldan er það sem líf mitt
snýst um,“ segir hún.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 29. MAf 1999 7