Lesbók Morgunblaðsins - 12.06.1999, Page 9
VINNUAÐSTÆÐUR í saumaverksmiðju í Lucknow. Börn og fullorðnir vinna chickan-klæði, útsaum sem er einkennandi fyrir þetta svæði.
GÖTUMYND frá Lucknow. Hér ægir öllu saman þótt um sé að ræða eitt helsta breiðstræti
borgarinnar. Kýrin jórtrar hin rólegasta þrátt fyrir hávaða og mengun á meðan lögreglumaður
stjórnar umferðinni enda götuljós óvirk.
Á MEÐAN karlinn selur smádót eldar konan við hlóðir alveg ofan í opnu göturæsinu og börn-
in fimm finna sér eitthvað til dundurs. Takið eftir nöktu kornabarninu á bak við móðurina.
CMS-skólans voru ákaflega duglegir og náðu
miklum árangri voru þeir háðir miðstýringu
og gátu setið og beðið fyrirmæla heilu dag-
ana. Þrátt fyrir aksturslag sem var skelfilegt
virtust slys ekki tíð og menn sýndu undan-
tekningalaust þolinmæði. Innan fjölskyldna
voru jafnframt skýrar reglur um aldurs-
bundna virðingu og mikil festa var einnig í
starfi skólans.
Flest vandamál segja Indverjar að rekja
megi til mannfölgunarvandans sem spilltir
stjórnmála- og embættismenn sjái sér ekki
hag í að leysa. Ómenntað lágstéttarfólk lítur á
það sem eðlilegan og nauðsynlegan hlut að
eignast mörg börn. Þau hjálpa til við vinnu og
tryggja umönnun foreldra í ellinni. Lágstétt-
arstúlkur eru sjaldan sendar í skóla heldur
vinna við fjáröflun og aðstoð á heimili.
Stjórnvöld hafa ekki undan að skipuleggja
þjónustu sem okkur vesturlandabúum finnst
sjálfsögð. Rafmagn er tekið af nokkrum sinn-
um á dag. Af þeim sökum eru ljósavélar við
flestar skrifstofur og sum heimili. Duga þær
fyrir ljós og viftuspaða í loftum en sjaldan fyr-
ir loftkælingar. Símakerfi er lélegt og ekki
óalgengt að samband rofni. Sími hefur ekki
verið lagður til allra staða, sérstaklega ekki í
sveitirnar. Þjónusta við netnotendur er bág-
borin og reyndi þetta eina samband mitt við
„fyrra líf‘ oft á þolrifin. Fyrir kom að ég gat
hvorki tekið á móti né sent rafpóst heilu dag-
ana. Kannsld má merkilegt heita að eitthvað
hafi þó ratað réttar leiðir yfirleitt gegnum
þær víraflækjur sem liðuðust milli síma-
staura. Lestarkerfi landsins hefur ekki und-
an. Til að ferðast með lest þai'f að panta heil-
um mánaði áður til að fá örugglega sæti. Ég
pantaði lestarferð frá Agra til Delhí með
tveggja vikna fyrirvara. Utilokað reyndist að
komast með hraðlest, þar voru þegar komnir
54 á biðlista, en með annarri lest var unnt að
fá 10. og 11. sæti á biðlista. Unnt er að komast
að með minni fyrirvara og fá þá hvorki sæti
né vera í loftkældum vagni.
StéHaskipting
Hið ævaforna stéttakerfi, kastakerfið, er
enn við lýði meðal hindúa í Indlandi þótt
margir telji það á hægu undanhaldi. Það hef-
ur lítið breyst í sveitum en öllu meira í borg-
um. Menn fæðast inní ákveðna stétt og verða
að haga sér samkvæmt þeim lögmálum sem
um hana gilda. Menn giftast innan stéttarinn-
ar, sinna ákveðnum störfum sem eru talin til-
heyra henni og hafa einnig mismunandi siði
og matvenjur.
Trúarbrögð hindúa kenna að stéttir séu
ekki jafnar og skuli hinar óæðri virða þær
æðri. Þrátt fyrir mismunun sem af þessu
hlýst telja flestir hindúar ekki að í því felist
neitt óréttlæti enda ráða gjörðir þínar á fyrra
tilverustigi í hvaða hlutverk þú endurfæðist.
Eitt af því sem ræður mestu um hvort þú fær-
ist á hærra stig er einmitt hvort þú hefur sætt
þig við stöðu þína í þessu lífí og lifað í sam-
ræmi við hana. Þetta er trúlega megin skýr-
ingin á þolinmæði og kröfuleysi sem virðist
einkenna öll samskipti.
Indland verður ekki skilið nema gera sér
grein fyrir þessum siðvenjum. I raun eru til
þúsundir stétta (jatis) en að jafnaði hefur
þeim verið skipt niður í fjóra megin hópa
(vamas). Lægst settir allra eru síðan þeir sem
ekki tilheyra neinni stétt, áður kallaðir „hinir
ósnertanlegu", nú iðulega kallaðir „börn
Guðs“ að hætti Mahatma Gandhi. Nafnið
„hinir ósnertanlegu" er tilkomið vegna at-
vinnunnar sem þessi hópur stundaði. Hann
sinnti óþrifaverkum, vann við slátrun, verkun
dýrahúða, ruslhreinsun o.fl. Þessi hópur hefur
alla tíð búið við mikla fordóma en hefur síð-
ustu árin fengið ýmis forréttindi sem ætlað
var að bæta stöðu hans. Þau hafa þó ekki dug-
að til.
Dæmi um stéttaskiptingu,
laun o.fl.
Ég gat aldrei vanist því sem Indverjar
töldu eðlileg samskipti stétta. Um tíma bjó ég
á heimili konu sem var yfírmaður eftirlits-
deildar CMS. Eiginmaður hennar var fyrr-
verandi ofursti, kominn á eftirlaun. A heimil-
inu voru tveir „starfsmenn" sem ofurstinn
verkstýrði á daginn. Kona sinnti matseld,
hreingerningum og fleiru. Hún bjó í herbergi
uppá þaki hússins ásamt eiginmanni. Konan
vann a.m.k. átta tíma á dag og fékk fyrir það
1.000 rúpíur, eða um 1.600 kr. á mánuði. Til
viðbótar fékk hún herbergið, frítt rafmagn og
stundum matarafganga. Auk þessa var þeim
stundum boðinn morgunmatur og þá sitjandi
frammi á gangi á meðan hjónin sátu við borð-
stofuborðið. Þetta þótti ofurstanum vel í lagt
og sagði að margir fengju minna fyrir meiri
vinnu.
Einnig vann á heimilinu ungur maður sem
sinnti innkaupum, þrifum, viðhaldi og ýmsu
smálegu. Hann kom á hverjum morgni um kl.
fimm og vann til kl. níu eða tíu, kom síðan aft-
ur kl. þrjú síðdegis og vann þá til kl. sjö. Hann
fékk um 1.300 kr. mánaðarlaun fyrir þessa
vinnu og stöku sinnum bol, skyrtu eða eitt-
hvað smálegt. Tónninn sem notaður var við
fyrirskipanir til þessa fólks var stundum
hryssingslegur og ofurstinn sagði að nauðsyn-
legt væri að láta þau alltaf vera að puða. Til
viðmiðunar fylgja hér gróf launaviðmið sem
mér voru gefin upp: Verkamenn og bændur,
bílstjórar o.fl. 1.500-2.500 kr./mán. Aðstoðar-
fólk á skrifstofum, verslunarfólk o.fl. 3.000-
5.000 kr./mán. Skrifstofufólk, reikningshald-
arar, kennarar o.fl. 6.000-9.000 kr./mán.
Stjórnun, rekstur, ráðuneyti o.fl. 10.000-
16.000 krymán.
A ferð með starfsmanni CMS hittum við
ungan mann sem átti sex börn og var með
1.600 kr. mánaðarlaun. Þegar ég spurði
starfsmanninn hvernig fjölskyldan gæti lifað
á þessu yppti hann bara öxlum. Þau voru aug-
ljóslega í hópi þeirra sem ekki áttu nema rétt
fyrir einni máltíð á dag.
Þetta er fyrsta grein af þremur. Sú næsta
birtist í næstu Lesbók.
Höfundurinn er forstöðumaður skólaþjónustu Eyþings
á Akureyri.
ÞORVALDUR ÖRN
ÁRNASON
VEROLDIN
OGÉG
Þú unclurfugra veröld
með lýsandi stjörnur og litrík blóm.
Að ég skulu vera hluti af þér
þetta eina líf sem ég á,
þetta blik á óravíðu hafí þínu,
þessi örmjói geisli sem lýsir
uns hann dreifíst og er gleyptur,
- svo bjartur og hlýr meðan hann er.
Þetta litlu, skæra vetrarblóm
á grýtta melnum,
nýkomið undan snjó
og veturinn í nánd.
Ég er hér til að breyta til hins betra.
Með tilstyrk forfeðra og samferðafólks
legg ég hellu í gangstíginn
til framtíðarinnar.
An mín væri glit haffíatarins daufara
og einu blómi of fátt í gróðurkraga
fjallsins.
HELGI AUÐN-
ARINNAR
Þú gráleita víðátta,
skreytt litríkum djásnum blóma
og steina,
sem sólin ryðst inn í á góðviðrisdegi
og sveipar bláma himinsins.
Kyrrð þín og kraftur
hjálpar mér að fínna aftur
lífíð sjálft,
ástina í mér öllum
og ryðja sandfyllta farvegi hennar.
Þinn er mátturinn og dýrðin,
að eilífu?
Höfundurinn býr í Vogum. Ljóið er til minn-
ingar um Einar Aðalsteinsson sem var forseti
Guðspekifélagsins um árabil.
JÓHANNA
HALLDÓRSDÓTTIR
LEITANDI
Einlæg er stúlkan
ögrandi spyr
örlagahjólið það rúllar sem fyrr
Leitar að svörum
leitar að þér
skiljandi lítið hve lokað allt er
Ætlunarverkið er andanum háð
fjölþætt, svo fjölbreytt
hún sinnir um sitt
sinnir um sína
Tónlistin létt í elskenda valsi
elskuð en engum þó háð
sporin sín skilur í hjartanu eftir
viskan þig slær og faðmar í senn
Óskiljanleg eins og vindur í logni
í augunum þrá fyrir örmagna heim
í höndum rósir
óskrifuð blöð
Utan við allt
oginnra með öllu
Er staðurinn hennar
bleikur og blár
Höfundurinn býr á Blönduósi.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 12. JÚNÍ 1999 9