Lesbók Morgunblaðsins - 12.06.1999, Blaðsíða 13

FRANS Hals: Portret af Tiel-
eman Roosterman. Málverk-
inu hefur ásamt öðru verið
skilað til ættingja
Rothschild-ættarinnar. Það
mun fara á uppboð hjá
Christie’s í London 8. júlí.
HYACINTHE Rigaud: Portret af greifanum Philipp Ludwig
Wenzel Sinzendorf. Málarinn er ekki meðal hinna þekkt-
ustu og greifinn með öllu gleymdur, en myndin er engu
að síður tilkomumikil og sannarlega barn síns tíma.
RANSFENG
SKILAÐ
EFTIR HARALD JÓHANNSSON
Hvort hægt verður að hafg uppi á erfingjum allra
þeirra sem sviptir voru listaverkaeignum sínum er auð-
vitað vafamál en settar hafa verið á stofn rannsóknar-
nefndir sem vinna ötullega að því að hafa uppi á þeim
sem eiga með löglegum hætti tilkall til verkanna.
7
IAUSTURRÍSKA þjóðþinginu voru á
sl. ári samþykkt lög sem eru afdrátt-
arlaus tilskipun um að listaverkum
sem nasistar á árunum 1938-1945
tóku ófrjálsri hendi úr höndum eig-
enda sinna, skuli skilað, lagasetningu
þessari sem er númer 181 frá 1998
skal þegar framfylgt.
Nú eru nær 60 ár liðin síðan listaverkun-
um var svipt af eigendum sínum, en þeir
voru flestir Gyðingar en auk þeirra líka fleiri
sem ekki vildu sætta sig við húsbændur úr
röðum nasista, má því nærri geta að erfitt
mun að finna verkunum farveg til baka. Þá-
verandi löggiltir handhafar eru löngu látnir
ef ekki vegna aldurssaka, þá af manna völd-
um en allir þekkja örlög milljóna Gyðinga í
síðustu heimsstyrjöld, og annarra sem ekki
lutu orðafeust tilskipunum Hitlers. Eftir
margra ára umræður og yfii-veganir er þetta
endanleg ákvörðun austurríska ríkisins með
frú Elisabeth Gehrer menntamálaráðherra í
fararbroddi, hún er íslendingum ekki síst
kunn fyrir heimsókn sína með bóka- og
handritagjöf til Islensku þjóðarbókhlöðunn-
ar sumarið 1997 í fylgd Helmuths Neumanns
tónskálds.
Verðmæti þeirra verka sem skila á nema
milljörðum shillinga, t.d. þrjú málverk eftir
Franz Hals (1580-1666), hann var samtíma-
maður Rembrandts en þeirra verk eru í sama
himinháa verðflokki. Nokkrar myndir eftir
Gustav Klimt (1862-1918), einn af toppum
austurrískra listmálara fyrr og síðar, sem enn
vegna óljósra formgalla hefur ekki verið end-
anlega ákveðið að skuli skilað, þó að líklegt sé
JAN Wyants: Landslag og veiöimenn. Dæmigert fyrir rómantísk 19. aldar málverk.
að svo verði, eru metnar á meira einn milljarð
shillinga. (1 ÖS = 5-6 íkr.)
Umfarigsmesta myndasafnið sem skilað
verður í einu lagi tilheyrði á sínum tíma
Rothschild, vellauðugri Gyðingafjölskyldu
sem búið hafði í Burgenlandsfylki Austurríkis
öldum saman, en það eru alls 239 verk eftir
ýmsa valinkunna listamenn.
Hvort hægt verður að hafa uppi á erfingj-
um allra þeirra sem sviptir voru listaverka-
eignum sínum er auðvitað vafamál en settar
hafa verið á stofn rannsóknarnefndir sem
vinna ötullega að því að hafa uppi á þeim sem
eiga með löglegum hætti tilkall til verkanna.
Það eru ekki allir sammála þessari ráðstöf-
un, þeir kalla þessa ákvörðun pólitískt glappa-
skot en þeir veigra sér þó við að hafa hátt um
það.
Þeim hópi sem fyrir stuttu kaus Jörg
Haider formann Frjálslyndra, flokk öfgafullra
hægrisinna til landstjóra í Kámten, eins af
níu fylkjum Austurríkis, er þessi gjörð síst að
skapi, þó hefur flokkurinri alls ekki orð á sér
fyrir að hafa list eða aðra menningargeira í
hávegum.
En réttlætiskenndin liggur misjafnlega
djúpt í vitund manna eins og kunnugt er og
sumir fara jafnvel alveg á mis við hana og er
þá nokkuð eðlilegra en að þeir skipi sér í flokk -»
sér líkra?
Það sem mestu máli skiptir er að mesti
hluti landsmanna stendur einhuga að baki
þessari ákvörðun austurríska þingsins, og er
það þjóðinni til ævarandi sóma.
Höfundurinn býr í Vínarborg.

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/USTIR 12. JÚNÍ1999 1 3