Lesbók Morgunblaðsins - 18.09.1999, Blaðsíða 12

andi á okkur með opinn munn og hálflokuð
augu.
Við erum að koma ofan af hálendinu, sagði
Aðalsteinn.
Af hverju ferðu aldrei með okkur? spurðu
veiðimennimir.
Hann svaraði um leið og hann horfði til
heiða, Eg fer aldrei á öræfi nema með höfð-
ingjum.
Það var eins og skógur dauðans yxi úr hlað-
inu, nú hafði hann fellt laufið. Það var komið
fram í september og heiðagæsin á Eyjabökk-
um tekin til vængja sinna. Við vorum í sárum,
ekki hún, við og spyrjandi hausamir í skógi
dauðans á hlaðinu þar sem jörð fylgir
mórauðu vatni að vökulu auga hafsins. Og ég
hugsaði um skóginn í vinalegum hlíðunum,
hvemig hann vex úr lyngheitri jörð og ilmar
af fallandi septemberlaufi. Og einnig skóg
dauðans á hlaðinu, ilmlausan skóginn sem óx
eins og greinar á tré úr mjúku holdi dýrsins,
sem ber jörðinni vitni þegar skógurinn rásar
um holt og mýrar og leitar sér skjóls í geld-
fuglafaðmi Snæfells. Og nú var hann kyrr á
hlaðinu og horfði á okkur brostnum, spyrjandi
augum, eins og hann vildi segja: Af hverju eru
þið ekki með horn?
Og augu mín hvörfluðu til fjalla þar sem
fálkinn er önnum kafinn að sjá sér farborða.
Eins og við, skógræktarmennirnir.
4.
Við Snæfell
Gnæfir
bergnuminn
við auðn og lágan
gróður
risinn
hvítur fyrir hærum
oghorfir
yfir gæsabyggðina
óttast ekkert
allra sízt
fuglahræður.
5.
A leiðinni yfir Möðradalsöræfi, þar sem
moldrokið sveiflast í skýstrókum langt í suðri,
er ég að hugsa um mennina sem ganga á
Snæfell og sjást ekki á þessum úfna risa,
hugsa um mennina sem skríða upp eftir skrið-
unum eins og lús upp á úfinn koll þessa þög-
ula risa sem segir allt af öræfum án orðs, án
hreyfinga; er að hugsa um smæð mannsins í
þessari skriðbláu þögn öræfanna, hugsa um
fuglahræðuna sem skríður óséð að fálka og
dýri, hugsa um drottninguna þar sem hún
hefur lagt yfir sig gagnsæja moldarslæðu og
bíður þess að Kári beri hana á hvítum, ósýni-
legum höndum inní heiðríkjuna.
Og líkaböng kallar til messu í Möðradal.
6.
Og nú sit ég og horfi um öxl; horfi á heiðina
í huga mínum, horfi upp eftir fjallinu sem nú
er búið að setja upp sjóhatt í norðanáttinni,
horfi yfir fljótið þar sem hreindýrin hlusta á
lyktina í vindinum, sé heiðagæsina fyrir mér
og brosi að frásögninni í blaðinu sem bíður
okkar í forstofunni við lúgugatið: Menn urðu
þess varir að gæsimar söfnuðust saman undir
glugga á sunnudagsmorgnum og hlýddu á út-
varpsmessu, það var einkum kórsöngurinn
sem heillaði þær, en þegar presturinn tónaði
tók ailur skarinn undir; reyndi að gera mér
grein fyrir muninum á grágæs og heiðagæs
og sá í huga mér léttklæddar fuglahræður,
rifjaði upp fyrir mér fellistöðvamar og skrið-
mjúkar steinahlíðar Nálhúshnúkanna; sá fyrir
mér hvemig tröllkonan tók nál úr húsinu,
þræddi og stagaði í votlendissárin þar sem
hreindýrin litu upp og horfðu til okkar úr
sömu augum og síðar horfðu hálflukt og
brostin úr dauðum greinum hjarðskógarins:
Hvers vegna eru þið ekki með hom?
Og ég velti fyrir mér orðum Nietzsche um
hjarðimar sem era á beit um landið og minna
á græna fingur guðs, gæsahjarðir, hreindýra-
hjarðir og mjólkurhvít lömb auðnarinnar,
hugsaði um öll þessi dýr sem era hvorki að
leita að hamingjunni né góðri framtíð, þessi
dýr sem hugsa ekki um gamlar minningar,
löngu gleymdar, hugsa ekki um annað en
næstu tuggu við fætur þeirra og ég sá skóg-
inn splundrast í smásjársikti veiðimannsins
og stóran tarf í blóðí sínu, einan og yfirgefinn
eins og rauðan skutbíll við veginn.
Hægt hættir jörðin að hreyfa sig. Og kvísl-
miklar greinar þögult vitni um deyjandi klið
öræfanna.
7.
✓
I sárum
Þegar auðnin safnast í skafia
eins og eilin feti signær
komst þú á vindsterkum vængjum
heiðarinnar
komst þú
ég beið þín við sandfoknar
auðnir sem minn a á votlendi
heiðagæsarinnar,
þúkemureinsoghún
leggur mjúka vængi á mýramar
við skolgultjökuifljótið
þar sem sporðhvítir jakar falla
í lónið og fjailið rís til himins
einsogrisi
bíð með landinu
og þú kemur með hvítum
sunnanþey og ég tek
á móti þér tveim höndum,
breytist eins og Iandið
íendalaus víðemi,
ung afvorgrænum fingrum
sumarsins
og ég finn vængi þína
við hlýjan barm dýjamosans
þar sem jökulmorið ryðst
ígömlum farvegi ogrennur
að ósi dauðans,
Jökulsá á Brú við Kárahnjúka.
finn hvernig himinn bíður
við haf
þar sem vatn mætir vatni
og blóð mitt rennur
inní sólarlagið,
einn bíð égvið hraun
ogsanda, hlusta
með landinu á nýjar fjaðrir vaxa
á vængi þína
einn meðlandinu
hlusta á fallandi fjaðrir
þegar sólarlagið deyr
ígrimmum vetrargreipum
glitrandi ísa
þegar ég bíð einn
eins oggeldfugl í sárum.
8.
Já, eins og Nietzsche segir, við skulum
hugsa um hjarðirnar sem eru þarna á beit,
þær hafa enga hugmynd um það sem var og
er, þær bíta og jórtra, hreyfast eða hvílast
frá morgni til kvölds, una sér við dálitla ást
eða hatur, þekkja hvorki þunglyndi né vel-
sæld. Og þrátt fyrir mannlegt stolt horfum
við öfundaraugum á hamingju dýrsins. Vilj-
um ekki lifa án vellíðanar eða þjáningar eins
og dýrið. Allt til einskis því við mundum
aldrei kjósa hlutskipti dýrsins, samt er okk-
ur nauðugur sá einn kostur, að velja. Við
gætum litið á dýrið og sagt: Hvernig get-
urðu horft á mig án þess tala um hamingj-
una? Dýrið langar til að svara: Af því ég
gleymi alltaf hvað mig langar að segja. En
það gleymir einnig þessu svari. Og maður-
inn bíður og undrast. Einnig um sjálfan sig.
En hann getur ekki lært að gleyma. Og
hangir í því liðna.
Undarlegt þetta andai-tak sem er og var og
er þó ekkert. Samt fellur laufið viðstöðulaust
af greinum tímans, feykist burt og kemur aft-
ur og við segjum: Nú man ég - og öfundum
dýrið.
Ætli það valdi okkur ekki sársauka að sjá
hjarðir á beit. Og ég undraðist þegar ég sá
hreindýrin niður við fljótið, hvemig þau
hreyfðu jökulinn, hvernig þau litu upp og
fluttu skóginn nær jökulfljótinu án þess vita,
horfðu í átt til okkar, horfðu til jökuls. Hlust-
uðu með augunum, hlustuðu á mjúkan and-
vara af skriðbröttu fjalli sem gnæfði yfir okk-
ur eins og exi. Já, exi. Dauðinn og þögn hans,
segir heimspekingurinn, er hið eina sem er
öraggt á þessu andartaki sem var framtíð, nú
fortíð. Liðið andartak eins og dauðinn. Undar-
legt að við skulum helzt ekki hugsa um það
sem er öruggt og bíður allra og þó, lífið bíður
einnig - eins og gæsimar sem við vemdum
undir drep til að veiðimenn geti skotið þær á
hausti.
9.
Já, dauðinn, á þessum stað er svartur sand-
urinn duft dauðans og duftið fellur í skafla
eins og hugsun okkar um tortímingu. Og það
fýkur úr sköflunum og stráin hverfa undir
ösku. En úr þessari gömlu ösku vex einhvern
tíma lítið strá og svo fleiri og enn fleiri og allt
verður grænt og vorlegt og allt verður kát-
lega grænt undan fótspori dauðans og allt
hverfur í hvítt fótspor dauðans, þetta hljóða
fótatak dauðans.
1 2 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 18. SEPTEMBER 1999