Lesbók Morgunblaðsins - 18.09.1999, Blaðsíða 14

✓
/
LITLA STULKAN OG STRIÐIÐ
Myndlýsing: Guðný Svava.
SMÁSAGA EFTIR
ÖNNU FR. KRISTJÁNSDÓTTUR
LÍTIL stúlka skokkaði inn túnið, beygði
sig niður öðru hverju og strauk fíngr-
unum létt við sóleyjarblað eða nýút-
sprunginn fífíl. Hún gekk í sveigum;
lagði leið þar sem grasið var minnst,
reyndar ekki af því að hún væri að
hugsa um grasið, heldur til að passa að
hýju skórnir yrðu ekki votir í grasinu.
Því þetta voru afskapiega failegir skór sem
pabbi hafði keypt.
Hún var klædd í sólgult pils og hvíta peysu
með gatamynstri - framleiðsla ömmu á prjóna-
vélina sem stóð uppi í geymslu undir gluggan-
um. Amma stóð langtímum saman við þessa
prjónavél og framleiddi allt mögulegt fallegt og
nytsamt; fallegt voru peysur og klukkur; nyi>
samt voru skjólflíkur sem hún prjónaði á menn
á næstu bæjum. Sólgula pilsið með hvítum og
fjólubláum rósum var framleiðsla mömmu úr
saumavélinni, sem var engu síðri en prjónavélin
þótt þaðan kæmu ekki skjólflíkur heldur spari-
kjólar á Láru á Búðum og fleiri nágrannakonur.
Lára vildi bara svarta silkikjóla, hún var alltaf í
svörtum fotum, hinar konurnar vildu skrautlega
rósótta kjóla eða köflótt pils. Litla telpan sat
tímum saman í herbergi ömmu þar sem sniðin
voru geymd. Hún skoðaði af nákvæmni mynd-
imar af tískudömum heimsborganna, velti fyrir
sér hvar þær hefðu verið þegar þær voru litlar,
hvort þær ættu fegurðardrottningar fyrir mæð-
ur eða kvikmyndaleikara fyrir feður - eða hvort
þær hefðu fæðst undir heillastjömu. Einhver
ástæða hlaut að vera fyrir því að stúlkur gátu
orðið svo undurfallegar að þær gætu látið
mynda sig í tískublöðum. Amma fíissaði við
þessum hugmyndum, sagði að þetta væm tild-
urrófur með lakkaðar neglur, rétt eins og að
þær hefðu dyfið fíngmnum í kálfsblóð. En
mamma stjómaði nú samt tískunni í allri sveiL
inni því þegar tískan síkkaði setti mamma gann-
eringar í kjólana og þegar tískan styttist aftur
fjarlægði hún ganneringamar. Þess vegna var
mamma tískudama og það hafði litla stúlkan oft
sagt vinkonum sínum þegar þær vom með derr-
ing. Og við því áttu þær ekkert svar.
Litla stúlkan hélt ferð sinni áfram uns hún
kom að litlum kletti í túninu. Þar hafði hún bú-
ið sitt. Hún læddist að klettinum og tyllti sér á
syllu; hér mátti ekki vera með hávaða vegna
þess að huldufólkið bjó í öðram kletti ekki
íangt frá.
Reyndar var hún ógurlega hrædd við huldu-
fólk og þótt hún hefði ekki séð það, hafði hún
heyrt það tala saman. Það var þegar mamma
og stóra systir vom að raka inni á túni og hún
hafði farið í heimsókn til þeirra og af því tilefni
farið í spariskó stóra systur. En af því þær
vora að raka þarna hafði hún þorað að ganga
upp með klettinum, upp næstum alla skriðuna
sem var við klettinn innanverðan og þá hafði
hún heyrt huldufólkið tala saman inni í klettin-
um. Hún varð svo hrædd að hún hljóp með
háahljóðum niður alla skriðuna og niður á tún
til mömmu sem henti hrífunni út í loftið og kom
hlaupandi á móti stúlkunni sinni. Seinna sagði
mamma að þetta hefði bara verið bergmál af
samtali hennar og stóra systur. Stóra systir
sagði að hún væri ímyndunarveik en það var
bara vegna þess að skórnir hennar vora ekki
ballfærir eftir ferðina niður urðina.
Síðan hafði hún aldrei farið nálægt þessum
huldufólkskletti. Og fór meira að segja aldrei í
búið sitt nema það væri sól og heiður himinn
því einhvernveginn fannst henni að þá væri
engin hætta á að huldufólkið léti á sér kræla.
Og í dag var sérstaklega góður dagur, hún
hafði klætt sig í sparifötin og fínu skóna, síðan
' farið með ömmu að mjólka og amma hafði
spurt hversvegna hún væri spariklædd og
hvort mamma hefði gefíð leyfí, telpan játti því
og það var alveg satt; hún hafði stungið höfð-
inu inn um svefnherbergisdymar hjá mömmu
og spurt hvort hún mætti fara í sparifötin -
ósköp lágt svo hún vekti ekki litlu systur - og
mamma, sem var hálfsofandi, sagði já, elskan,
en kannski hafði hún ekki heyrt spurninguna,
kannski haldið að hún væri að spyrja hvort hún
mætti fá kremkex frá Frón.
Það var svo gaman að fara með ömmu að
mjólka, kýrnar sváfu úti og héldu sig upp við
foss á nóttunni þar sem var góð beit, hún og
amma röltu þangað í rólegheitum; ömmu lá
* aldrei á, sagði frá því þegar hún sjálf var lítil
og telpan sagði ömmu öll sín leyndarmál -
nema eitt eða tvö.
Hún lét fara vel um sig á sillunni, nartaði í
hundasúru og hugsaði um hvað það vora þægi-
legir dagar þegar hún var full af svona góðum
tilfinningum. Engin hræðsla að skríða upp í
gegn um magann, upp í raddböndin svo þau
urðu óvirk þegar mest lá við að tjá sig skil-
merkilega, engin ruglingsleg fart á hugsunum,
enginn kvíði fyrir því sem kannski myndi ske í
næstu andrá. í dag var hún ekki hrædd við
neitt, nema náttúrlega huldufólkið - og í gær
var ekki talað um Kóreustríðið í útvarpinu svo
kannski var það hætt; hún hafði líka farið með
pabba fram að Básum í gær og þá voru krakk-
arnir ekki að stríða Filip, döngluðu ekki einu
sinni í hann. Þessar tvennar áhyggjur hafði
þessi litla telpa, annars vegar Kóreustríðið,
sem mennimir í eldhúsinu töluðu um meðan
þeir drakku kaffi og borðuðu kleinur; sögðu að
það breiddist út og bráðum kæmi heimsstyrj-
öld - og hins vegar Filip á Básum sem allir
vora vondir við þangað til í gær.
En kannski héldi stríðið áfram á morgun og
þá myndu strákarnir aftur fara að berja Filip.
Lengi vissi hún ekkert hvaðan þessi Filip hafði
allt í einu komið en svo spurði hún stóru systur
sem upplýsti að Filip hefði átt heima úti í eyju
ásamt foreldrum og tíu systkinum, þar hefði
ekki verið til matur, þá hefði hreppsnefndin
komið, flutt öll börnin upp á land, komið þeim
fyrir á bæjunum og borgað með þeim.
Svo þau fengju mat. Telpan taldi í fyrstu að
það væri þónokkuð fínt að hreppsnefndin borg-
aði með einhverjum, þá hlaut maður að vera
eitthvað meira en lítið; hún hafði verið komin á
fremsta hlunn að spyrja hreppstjórann hvort
hann vildi borga með henni svo pabbi þyrfti
ekki að fara suður á veturna til að vinna, en
hætti við þvi henni kom í hug að þá yrðu sjálf-
sagt allir vondir við hana eins og Filip.
I þessari sveit var enginn skóli. Heldur var
kennt á bæjunum, 3-5 vikur á hverjum bæ.
Henni þótti gaman í skóla, hún var fyrir löngu
læs og skrifandi og gat þess vegna sjálf lesið
um Kóreustríðið í Tímanum - og hún gat oft
hjálpað Filip sem vildi ekki læra að lesa. Þó
var hann miklu eldri en hún.
Hann átti að læra fleira en lestur; biblíusög-
ur, landafræði, sögu; hvernig gat kennaranum
honum Björgúlfi dottið í hug að hann gæti Iært
bækur þegar hann gat ekki lesið? Hún stalst til
að lesa fyrir hann, eða reyna að endursegja
honum það sem stóð í bókunum. Einusinni
þegar Björgúlfur var að hlýða honum yfir var
hún svo spennt að hún stillti sér upp fyrir aftan
stólinn hjá Filip og þegar hann gat svarað öllu
rétt varð hún svo glöð og stolt að hún kyssti
hann á hnakkann. Allir í bekknum öskruðu af
hlátri og Björgúlfur, sem henni þótti annars
mikið til koma, hann hló líka. Hún gekk niður-
lút í sætið sitt og í næstu frímínútum stríddu
strákarnir henni með því að spyrja hvort hún
ætlaði að giftast Filip. Og hún hét því að ein-
hverntíma skyldi hún hefna sín á þessum and-
styggðar strákum.
Stelpurnar vildu ekki tala við hana; stóðu
hneykslaðar í hnapp upp við vegg og sögðu að
Filli hefði verið með lús þegar hann kom úr
eyjunum. Filla nafnið hafði hann hlotið fyrsta
daginn í skólanum því krakkarnir sögðu að Fil-
ip væri ekkert nafn, svoleiðis héti ekki al-
mennilegt fólk.
Og hún sá ekki betur en Filip væri líka reið-
ur við hana því hún hafði gefið tilefni til nýrrar
atlögu að honum. Hann bar annars aldrei hönd
fyrir höfuð sér, sama þótt honum væri hrint og
hann sleginn svo að það blæddi úr honum.
Hann var hvorki grannur né þrekinn, einhvers-
staðar mitt á milli, skollitað hárið hékk alltaf
hálfblautt niður undir augu, húð hans var
brúnni og þykkari en hinna krakkanna og hann
var alltaf klæddur í tötra. Augun - grá og
slikjuleg - minntu á augu í hundi sem hafði
verið bundinn í marga daga, án þess að fá vott
eða þurrt; þau lýstu ótta og hatri, þó ennþá
meira hræðslu og vanmáttarkennd.
Á hveijum morgni kom hann í skólann ásamt
hinum krökkunum, hann gekk alltaf síðastur og
hafði bækurnar sínar í strigapoka. Stundum
hugsaði telpan um hvort hreppsnefndin gæti
ekki borgað aðeins meira svo hægt væri að út-
vega honum skólatösku og betri föt.
Hún hafði beðið ömmu að prjóna á hann peysu
en amma vildi ekki móðga fólkið á Básum sagði
hún. Þá hafði hún beðið pabba að kaupa á hann
stígvél, pabbi hafði ekki sagt neitt - bai-a strokið
fallega ljósa hárið hennar og sagt að hún væri
besta pabbastelpa í víðri veröld. Skömmu seinna
vildi svo til að pabbi keypti sér stígvél og þegar
hann kom heim með þau vora þau mörgum núm-
eram of lítil. Pabbi bar þennan einstaka aula-
skap sinn undir Björgúlf sem vissi engin ráð, svo
hann nefndi þessa óheppni við Kristjón bónda á
Básum og bætti því við að þetta væra einhver lé-
legustu stígvél sem hann hefði séð - svo rétti
hann stígvélin til Filips og spurði kurteislega
hvort hann gæti hugsanlega gert sér þann
greiða að slíta þeim út. Filip tók við þeim án þess
að segja orð, henti af sér gúmmískónum og vipp-
aði sér í stígvélin. Pabbi var farinn að tala um
pólitík við Kristjón en eins og óvart beygði hann
sig eftir gúmmískógörmunum og henti þeim í
raslið. Og um leið og hann dásamaði fastheldni
íramsóknarmanna í byggðamálum - lagðist
hann á hnén og krotaði upphafsstafi Filips innan
í stígvélin. En gleði telpunnar var ekki langvinn
vegna þessa atburðar því næsta dag vissi Filip
ekkert svar við spumingum Björgúlfs. Um af-
leiðingar þess gat hún vart hugsað ennþá, sjálfur
kennarinn hafði stokkið upp úr stólnum, þrifið í
hárlubbann á drengnum og barið hann með
krepptum hnefa - fyrst milli herðablaðanna, síð-
an í andlitið. Það heyrðist ofurh'til stuna frá Filip
að öðra leyti kveinkaði hann sér ekki, hann lypp-
aðist niður í stólinn þegar kennai-inn sleppti tak-
inu, blóðið rann úr nösum hans, æðið rann af
Björgúlfi; hann tók upp tóbaksklútinn sinn og
þurrkaði blóðið af drengnum, það fékk undarleg-
an lit þegar það blandaðist saman við rjólafgang-
ana í klútnum. Strákamir glottu hróðugir, stelp-
urnar supu hveljur, litla telpan með ljósa fallega
hárið þorði ekki að draga andann. Síðan hélt
kennslan áfram.
Hana langaði að segja pabba frá þessu en hún
gat ekki fært þennan atburð í orð, hann var
brenndur inn í sál hennar að eilífu. Hún lagði sig
alla fram við að hjálpa Filip en hann vildi ekki
lengur hlusta eða yfirleitt vera í návist hennar.
Hún var logandi hrædd um að atvikið myndi
endurtaka sig, reyndi að koma í veg fyrir það
14 IFSBÓK MORGl INRIAÐSINS ~ MFNNING/IISTIR 1 ft SFPTFMRFR 1999