Lesbók Morgunblaðsins - 08.04.2000, Page 9

Lesbók Morgunblaðsins - 08.04.2000, Page 9
Stórtónleikar Sinfóníuhljómsveitar Norðurlands í íþróttaskemmunni á Akureyri DRAUMUR EINLEIKAR- ANS AÐ RÆTAST Einstakt tækifæri Morgunblaðið/Kristján Hjónin Guðmundur Óli Gunnarsson, aðalstjórnandi Sinfóníuhljómsveitar Norðurlands, og Helga Bryndís Magnúsdóttir píanóleikari standa í stórræðum á morgun, en þá leikur hún 2. Píanókon- sert Brahms með hljómsveítinni. Þarna eru þau heima á Bakka í Svarfaðardal, að njóta vorblíð- unnar á veröndinni fyrir átök morgundagsins. SÍÐUSTU tónleikar Sinfón- íuhljómsveitar Norðurlands á þessu starfsári verða haldnir í Iþróttaskemmunni á Akureyri á morgun, sunnudaginn 9. apr- íl, og hefjst þeir kl. 16. Um er að ræða stórtónleika í tvennum skilningi, hljómsveitin verður óvenju stór að þessu sinni, skipuð um 50 hljóð- færaleikurnum, og fluttur verður píanókonsert nr. 2 í B-dúr eftir Brahms. Guðmundur Oli Gunnarsson stjórnar hljómsveitinni og Helga Bryndís Magnúsdóttir er einleikari. Guðmundur Óli sagði að þegar vandaður konsertflygill var keyptur til Akureyrar fyrir fáum árum hefði verið ákveðið að efna til tón- leika með þremur píanistum úr hópi heima- manna, Richard Simm lék 2. píanókonsert Rachmaninov á þeim fyrstu, þá lék Daníel Þor- steinsson 3. píanókonsert Beethovens og nú er komið að Helgu Bryndísi að spila 2. píanókon- sert Brahms. Þá hefur Snorri Sigfús Birgisson einnig leikið á flygilinn með hljómsveitinni, frumflutti píanókonsert sem hann samdi sér- staklega að beiðni forsvarsmanna hljómsveit- arinnar. Litbrigðaríkt spænst verk „Þetta verða ekta sinfónískir tónleikar," sagði Guðmundur Óli um tónleikana. „Fyrra verkið sem flutt verður er E1 Amor brujo, eða Ástargaldur eftir Manuel de Falla, en það er svíta úr samnefndum ballett sem túlkar ástar- sögu frá Andalúsíu. Ung stúlka, Candelas, á í vandræðum með látinn elskhuga sem kemur í veg fyrir kossa hennar og næsta biðils. Draug- urinn lætur ginnast af annarri ungri stúlku sem notuð er sem tálbeita og Candelas gerir sér ijóst að hún er hrifnari af biðlinum lifandi en afturgöngunni. Þetta verk er byggt upp á mörgum þáttum, flestir eru stuttir og hver með sinni stemmningu. Þetta er býsna lit- brigðalrík tónlist eins og spænsk tónlist oft er og skemmtilega skrifuð fyrir hljómsveitina," sagði Guðmundur Óli, en einn þátturinn, Eld- dansinn, ætti að vera flestum kunnur en hann er eitt þekktasta verk Falla. Síðara verkið á tónleikunum er píanókon- sert nr. 2 í B-dúr op. 83 eftir Johannes Brahms, eitt af hans veigameiri verkum og hefur nokkra sérstöðu meðal rómantískra píanókonserta, en um hann hefur verið sagt að hann væri sinfónía með píanóleik, enda er hlut- verk hljómsveitarinnar veigameira en oftast er í slíkum verkum. Að mati margra er um að ræða erfiðasta einleikshlutverk í tónbókmenntum rómantískra píanókonserta. íslenskur einleikari, Rögnvaldur Sigurjóns- son, flutti konsertinn með Sinfóníuhljómsveit íslands árið 1975 og nú 25 árum síðar mun Helga Bryndís leika hann með Sinfóníuhljóm- sveit Norðurlands. „Þetta er mikið verk og reynir bæði á ein- leikai'ann og hljómsveitina, en það er oft svo með einleikskonserta að þeir þykja heldur þunnir í roðinu fyrir hljómsveitina að fást við. Svo er ekki í þessu verki, hljómsveitarhlutinn er óvenjumikill," sagði Guðmundur Óli. Helga Bi-yndís sagði að píanókonsertinn væri afar langur og krefjandi fyrir píanistann. „En mér finnst hann hafa allt til að bera sem prýðir góðan píanókonsert, hann er stórfeng- legur,“ sagði hún. Helga Bryndís sagði að hún hefði átt nótur þessa konserts í mörg ár og af og til hefði hún tekið þær fram og spilað úr honum kafla í nokkra daga, en svo lagt þær til hliðar í einhverja mánuði. „Eg hef þannig verið að fikta við þennan konsert árum saman og það hefur alltaf verið draumur að spila hann,“ sagði hún. Þegar henni bauðst nú að leika með Sinfón- íuhljómsveit Norðurlands og velja sér verk þurfti hún ekki að hugsa sig lengi um. „Þetta er einstakt tækifæri, bæði að fá að spila með hljómsveit, en einleikarar hafa í raun sárafá tækifæri til þess og eins að geta valið verkið. Það má eiginlega segja að þetta sé algjört æv- intýri,“ sagði Helga Bryndís. Visst brjálæði en fyllilega þess virði „Menn hafa verið að segja að ég sé hálf geggjuð að leggja út í þetta og vissulega má segja að þetta sé visst brjálæði. Að leggja alla þessa vinnu í undirbúninginn og fá svo að spila þetta einu sinni, en að mínu mati er það fylli- lega þess virði. Þetta er verðugt verkefni og æfingatíminn hefur gefið mér mikið. Þessi konsert er í mínum huga fallegasti konsert í heimi og það verður virkilega gaman að spila hann á tónleikunum," sagði Helga Bryndís, en hún hóf tónlistarnám í Vestmannaeyjum og nam síðan við Tónlistarskólann í Reykjavík hjá Jónasi Ingimundarsyni. Þaðan útskrifaðist hún árið 1987 og var við framhaldsnám í Vínar- borg og Helsinki. Síðustu ár hefur hún starfað við Tónlistarskólann á Akureyri. Guðmundur Óli hefur verið aðalstjómandi Sinfóníuhljómsveitar Norðurlands frá upphafi, en hann hefur einnig stjórnað Kammersveit Reykjavíkur, Islensku hljómsveitinni og Sin- fóníuhljómsveit íslands, bæði á tónleikum og við upptökur. Þá er hann fastur stjórnandi Caput. BERIO OG SEQUENZURNAR Á morgun, sunnudag, kl. 20.30, munu meðlimir úr Caput-hópnum f lytja sjö sequenzur eftir Luciano Berio í Salnum í Kópavogi. SNORRISIGFÚS BIRGISSON segir frá þessu ítalska tónskáldi. / TALSKA tónskáldið Luciano Berio (fæddur 24. október 1925) er eitt afkastamesta tónskáld samtímans og hefur samið tónverk í nánast öllum þeim formum sem hægt er að hugsa sér. Meðal þeirra verka hans sem þekkt- ust eru má telja þrettán verk (tólf fyrir einleikshljóðfæri og eitt fyrir kven- mannsrödd) sem bera nafnið „Sequenza“. Sequenza I, fyrir flautu er frá árinu 1958 en Sequenza XIII, fyrir harmoníku sem er síðasta verkið í röðinni var samin árið 1995. Samkvæmt nýjustu upplýsingum frá útgefanda tónskálds- ins er Sequenza XIV (fyrir slagverk) í undir- búningi um þessar mundir svo það má segja að Berio hafi samið Sequenzur alla sína starfsævi og þess vegna eðlilegt að álíta að þær gefi nokk- uð góða heildarmynd af höfundarverki hans. Þótt Sequenzurnar hafi orðið til á löngu tímabili, næstum fjörutíu árum, og þótt þær séu þess vegna af eðlilegum ástæðum hver með sínu sniði eru þær þó samdar að ýmsu leyti á sameiginlegum grundvelli og nefnir tónskáldið nokkur atriði í stuttri ritgerð sem hann lætur íylgja geisladiskum þar sem er að finna nýlega heildarútgáfu þessara verka (útg. Deutsche Grammophon). Fyrst nefnir hann það að Sequenzurnar byggjast allar á röð (ít. ,,sequenza“) hljóma (eða hljómsvæða) og eiga hinir ýmsu þættir tónlist- ai'innar rætur í þeim. Oft má heyra tilraunir til að láta lagrænt ferli skilgreina hljómræna framvindu og eru slík vinnubrögð eðli málsins samkvæmt sérstaklega áberandi í þeim sequ- enzum sem samdar eru fyrir einradda hljóð- færi. Einnig er í flestum þessara verka gerð til- raun til að örva lagskipta hlustun, því tónlistin skiptir ört um látbragð. Auk þess að kanna gaumgæfilega ýmis tæknileg atriði hefm- Berio í nokkrum sequenzum reynt að bregða Ijósi á samband flytjanda og hljóðfæris með því að rjúfa venjubundið samhengi í háttemi flytja- ndans og búa til nýtt samhengi og þá verða til verk sem eru ekki síður leikræn en tónræn. Sequenza II fyrir kvenmannsrödd er gott dæmi um þetta. Skynbragð á stíltegundir I fyri'nefndri ritgerð má einnig fræðast um hug Berios til hljóðfærasnillinga. Hann tekur ekki undh' með þeim sem gera lítið úr fingi-a- fimi og tæknilegum yfirburðum og leggja slíkt að jöfnu við andlega fátækt. Á hinn bóginn er ljóst að hann hefur sóst eftir að semja verk sín fyrir hljóðfæraleikara sem geta státað af fleiru en því að hafa fullkomið vald á hljóðfæri sínu. Nefnir hann í því sambandi hversu æskilegt það sé að flytjendur nú á dögum beri skyn- bragð á sem flestar stíltegundir tónlistai’sög- unnar og noti hljóðfæri sín til tjáningar í marg- breytilegustu mynd en einnig að þeir séu reiðubúnh' að kanna og rannsaka og bæta við Morgunblaðið/Jim Smart Félagar í Caput stilltu sér upp fyrir Ijósmyndarann í vorsólinni í Borgarholtinu á dögunum. sig. Slíkir flytjendur sem auk þess búi yfir næmi og góðum gáfum muni hvorki einskorða sig við fingrafími né láta sér nægja sérfræði- þekkingu á afmörkuðum sviðum. Sá sem semur tónverk fyrir þá sem með sanni má kalla snilld- arflytjendur nútímans er að mati Berios á viss- an hátt að vegsama sjaldgæfan skilning á milli tónskálds og flytjanda og tónverkið er til vitnis um aðstæður sem liggja til grundvallar slíkum skilningi. Að lokum er að finna í títtnefndri ritgerð hugleiðingar Berios um hljóðfæri. Segir hann að þeim sé ekki hægt að breyta og reyndar sé heldur ekki hægt að uppræta þau og allra síst finna þau upp; í öllu falli eigi slíkt ekki að vera hlutverk tónskálda heldur geti þau einungis stuðlað að þróun hljóðfæranna með því að nota þau og reyna að skilja hvernig félagslegir, hag- rænh' og tæknilegir þættir auk tónlistarlegra og hljóðfræðilegra þátta hafi haft áhrif á gerð þeirra. Hann hrífst af hægfara og tignarlegri siglingu hljóðfæranna í tímans rás og álítur að þau séu hluti af tungutaki tónlistaiinnar; það að „finna upp“ hljóðfæri finnst honum álíka fánýtt og átakanlegt og það væri að finna upp mál- fræðireglu í gömlu tungumáli. Það kemur því ekki á óvart að Berio skuli hvorki reyna að breyta arfgerð hljóðfæranna sjálfra né semja tónlist „gegn eðli þeirra". Efnisskrá tónleikanna Á morgun, sunnudag, kl. 20.30, munu með- limir úr Caput-hópnum flytja eftii-taldar 7 sequenzur í Salnum í Kópavogi: Sequenza I (1958), fyrir flautu (Kolbeinn Bjarnason) Sequenza III (1965), fyrir kvenmannsrödd (Marta G. Halldórsdóttir) Sequenza IV (1966), fyrir píanó (Daníel Þor- steinsson) Sequenza VII (1969), fyrir óbó (Eydís Franzdóttir) Sequenza VIII (1976), fyrir fiðlu (Signin Eð- valdsdóttir) Sequenza IX (1980), fyrir klarinett (Guðni Franzson) Sequenza XI (1987-1988), fyrir gítar (Krist- ján Eldjárn) Höfundur er lónskáld og píanóleikari. LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 8. APRÍL 2000 9

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.