Lesbók Morgunblaðsins - 27.05.2000, Blaðsíða 17

Michael Graves, Bandaríkjunum.
Ljósmynd/Jens Lindhe
Dominique Perrault, Frakklandi.
óskiljanlegar, en þegar við sýnum þessi litlu hús
með teikningum, Ijósmyndum og módelum, átt-
ar fólk sig á því að byggingarlist er eins að-
gengileg og önnur list. Það geta allir tekið af-
stöðu til hennar. Við þurfum jú öll þak yfir
höfuðið; við höfum öll skoðun á því í hvers konar
húsnæði við viljum búa.
Garðhúsin eru einfold aðferð til þess að út-
skýra byggingarlist.“
í lok 9. áratugarins lokaði Kirsten galleríi
sínu í Los Angeles og fluttist stuttu síðar til
Kaupmannahafnar. „Það er ekki hægt að reka
gallerí um byggingarlist," segir hún. „Það er
ekki hægt að selja vinnu arkitekta í galieríi, til
dæmis teikningar og módel. Ég vissi það auð-
vitað fyrirfram en þetta
var skemmtilegt verk-
e&ii sem opnaði mér
aðra möguleika, til
dæmis til að hrinda í
framkvæmd sýningu
eins og þessari. Ég hafði
skapað mér nafn og
þekkti alla fremstu arki-
tekta heimsins og það
var ekki lítill kostur,
vegna þess að þótt ekki
sé hægt að reka einka-
gallerí um byggingar-
list, þá setja stór söfn
um allan heim upp sýn-
ingar á byggingarlist."
En Garðhúsabærinn
er ekki bara teikningar
og módel, heldur er
hann orðinn að að veru-
leika, vegna þess að hús
þeirra arkitekta sem
eiga verk á sýningunni
eru smám saman að rísa
í Vallensbæk þar sem
bæjarstjórnin gaf verk-
efninu land. Það var auð-
velt fyrir Kirsten að leita
til arkitekta um allan
heim þegar verkefnið
hafði verið samþykkt hjá
menningarborginni
Kaupmannahöfn 1996;
fljótlega fóru að streyma
inn teikningar og módel og meðal þeirra sem
sýna garðhúsahugmyndir sínar eru Mario
Rotta frá Sviss, Ralph Erskine, Sviþjóð, Mich-
ael Graves frá Bandaríkjunum, Heikkinen og
Komonen í Finnlandi, Arata Isozaki frá Japan,
Josef Paul Kleinhues frá Þýskalandi, Léon
Krier frá Lúxemborg, Henning Larsen frá
Danmörkuk, Richard Meier frá Bandaríkjun-
um, Enric Mirales frá Spáni, Dominique Perr-
ault frá Frakklandi, Richard Rogers frá Bret-
landi, Aldo Rossi frá Italíu, Alvaro Siza frá
Portúgal og Sören Robert Lund frá Danmörku.
Við Kolonihaven bætist síðan garðhús frá ís-
landi innan tíðar, þar sem Arkitektafélag ís-
lands hélt samkeppni um garðhús í tilefri sýn-
Aldo Rossi, Ítalíu.
Léon Krier, Lúxemborg.
ingarinnar og hús sigurvegaranna, Hjördísar
og Dennis, mun prýða garðinn. En fyrst verður
það reist í fullri stærð innan veggja Kjar\'als-
staða, verður síðan til sýnis hér á landi í nokkra
mánuði en flyst þá til Danmerkur. „Þessi garð-
ur er í stöðugri uppbyggingu og verður það
næstu áratugina," segir Kirsten. „Ég mun reka
hann og bæta við hann á meðan ég liíi og eftir
það tekur einhver annar við honum og heldur
verkefninu áfram. Þangað til verður þetta eins
konar einnar-konu-garður.“
Kirsten segir að upphaflega hafi garðhúsin
verið hugsuð sem skjól fyrir veðri og
vindum, við litla reiti þar sem borgar-
búar gátu haft litla garða til að rækta
smávegis af matjurtum og til að byrja
með hafi þeir verið mjög frumstæðir.
Þeir arkitektar sem eiga módel og
teikningar á sýningunni á Kjarvals-
stöðum, eru hins vegar nútímamenn sem
sjá allt annan tilgang með húsunum.
Sænski arkitektinn Ralph Erskine segist
sjá garðhúsið fyrir sér sem h'tinn „tum til að
svala þeirri barnslegu gleði sem felst í þvi að
klifra upp í tré eða löngun okkar fullorðnu til að
komast hærra og dvelja innan um laufkrónum-
ar sem svífa yfir garðinum.“ Mario Botta frá
Sviss segir: „Verkefnið er áhugavert vegna þess
að það fjallar um mennsk stærðarhlutfoll. Nú á
tímum risabygginga er arkitektum það holl æf-
ing að takast á við mannlegan mælikvarða."
Hús hans á að „kalla fram tilfinningu bams sem
horfir á heiminn út um rifu á felustað sínum.
Josef Paul Kleihus frá Þýskalandi segist hafa
hannað húsið handa dóttur sinni sem er bóka-
ormur og Léon Krier frá Lúxemborg segist
hafa reynt að teikna hús sem htur út fyrir að
vera heimili á sama hátt og þegar bam teiknai-
mynd af húsi. „Markmið mitt var að hanna
dæmigert garðhús með hugmyndaauðgi þeirri
og ævintýrablæ sem er einkenni slíkra smá-
húsa. Húsið ber með sér að vera afdrep með
þaki þar sem gott er að leita skjóls. Þar er eld-
stæði, rúm, borð og afiokaður garður. í garðin-
um er eldiviðarskýh.“
Leyniklefi sem opnast
eins og bióm
„Húsið er hannað sem lystihús með útsýni til
allra átta,“ segir danski arkitektinn Henning
Larsen um sitt garðhús. „Þaðan er hægt að
fylgjast með blæbrigðum birtunnar frá sólar-
uppkomu tíl sólarlags og gangi stjarna á nætur-
himninum. Lagskiptur lokunarbúnaður gerir
íbúum hússins kleift að tempra birtuna eftir
árstíðum. Á vetuma þegar byrgt er fyrir öll op
verður húsið eins konar leyniklefi. Á vorin opn-
ast það smám saman, líkt og blóm er springur
út, þar til seinasti grindarhlerinn lyftist og hlý
sumargolan leikur um innviðina."
Enn einn tilganginn með sýningunni segir
Kirsten vera að sýna mikilvægi iðnaðarmanna i
byggingarlistinni. „Það er ekki nóg að teikna
húsin,“ segir hún, „til þess að geta búið í
þeim verður að reisa þau. Og einmitt
þær teikningar sem öllum þorra almenn-
ings finnst svo óskiljanlegar, eru leikur
einn í augum iðnaðarmanna. I
þetta sinn efndum við til sam-
keppni um garðhús og það mun
standa hálfbyggt inni á Kjarvalsstöð-
um á meðan á sýningunni stendur. Þannig geta
allir skoðað þá miklu vinnu sem unnin er af iðn-
aðarmönnum og áttað sig á nákvæmninni sem
felst í vinnu þeirra. Það er allt mjög nákvæm-
lega út reiknað - og við sýnum blöð með út-
reikningum þeirra.“
Sum húsin eru mjög nýstárleg að gerð og lög-
un og eru svo agnarsmá að það er ekki gott að
átta sig á notagildi þeirra í fljótu bragði. Nota-
gildi þeiiTa í dag er ólíkt því sem það var í lok
19. aldarinnar. I Danmörku voru þau fyrst og ,
frcmst liður í umbótum á aðbúnaði iðnverka-
fólks sem bjó við óbærileg lífsskilyrði í borgum.
í dag hugsa fhargir arkitektar fremur um garð-
húsin sem griðastað þar sem hægt er að njóta
einveru og fá næði fjarri streitu borgarlífsins.
Garðhúsin fró Korpuskóla
Annað nýmæh, sem ekki var á sýningunum í
Kaupmannahöfn og Stokkhólmi, er arkitektúr
yngstu kynslóðarinnar á Islandi. Þar koma við
sögu 27 nemendur í 5. og 6. bekk Korpuskóla
sem hafa unnið með arldtektinum Ömu Math-
iesen og kennurunum Amdísi Hilmarsdóttur og
Jóhönnu Þ. Ingimarsdóttur að hugmynd um
garðhúsabæ. Framlegri og óhamdari arkitekt-
úr gefur varla að sjá en líkönin verða öll til sýnis
á Kjarvalsstöðum, auk þess sem nemendur
skýra hugmyndina að baki húsanna á mynd-
bandi.
Nú er þetta ósköp lítið hús sem þið hönn-
uðuð. Hefði ekki verið skemmtilegra að fá
sýningu með stórbrotnum byggingum?
„Nei, þetta er fyrst og fremst spurning um
sýningu þar sem fólk getur skoðað hvernig
hugmyndir verða til og hvernig er unnið úr
þeim - en það er einmitt það sem við eram
alltaf að fást við í okkar starfi.
Aðalatriðið er að fá þetta þannig framsett
að hver einasti maður geti skilið um hvað
arkitektúr snýst.“
Höfum við einhverja raunverulega garð-
húsahefð hér á landi?
„Já. Á fyrri hluta 20. aldar var verið að út-
hluta hér landi, sem aðallega var ætlað til að
rækta kartöflur og matjurtir. Þetta var á
stóru svæði þar sem Kringlan er núna og þar
voru reistir tugir ef ekki hundruð af litlum
kofum, sem við höfum því miður ekki nostrað
við og haldið, heldur fjarlægt.
Síðan má kannski sjá leifar af þessari hefð
í dag, bæði við Rauðavatn og Elliðavatn,"
segir Dennis.
„En í dag erum við ekki að reisa skýli fyrir
veðri og vindum við matjuratgarða," segir
Hjördís. „Við kaupum grænmetið í stór-
mörkuðum og þess vegna ákváðum við að
húsið okkar ætti fremur að snúast um skjól
frá streitu hvunndagsins. Þar er ekki sjón-
varp, tölva eða sími.“
Þegar verk þeirra 17 arkitekta sem eiga
garðhús á sýningunni eru skoðuð er eins og
þeir hafi margir í huga flótta frá stressi,
hraða, fólksfjölda, tækni og nútímaheimi.
„Já, það vantar líklega marga einveru og
næði nú til dags. Okkar hús er hins vegar

Sigurverk Hjördísar og Dennis.
hugsað fyrir tvo. Við köllum það Hús árs-
tíðanna og það á að endurspegla þjóðarsál-
ina. Það er á tveimur hæðum. Neðri helming-
urinn er lokað rými þar sem hægt er að leita
skjóls á myrkum vetrardögum - til að sitja
við arineld, einn eða með ástvini sínum, lesa,
hugsa, tala saman í friði, eða hvað sem er.
Þessi hæð endurspeglar þjóðarsálina í því að
á veturna förum við Islendingar dálítið inn í
okkur. Á efri hæðinni, undir gegnsæju
hvolfþaki, er hins vegar hægt að dást að mið-
nætursólinni og njóta birtunnar á sumrin. Á
veturna er hægt að dást að stjörnunum og
norðurljósunum."
Hvers vegna hugsið þið húsið fyrir tvo?
„Það er svo nauðsynlegt að hafa félags-
skap,“ segir Dennis. „Það er ekkert sem
bannar að maður geti verið einn þar, þegar
mann vantar næði, en það er nú svo að oft
vantar hjón, eða par, næði til að tala saman
og rækta sitt samband í heimi þar sem allt
annað gengur fyrir.“
Nú er hvorki gert ráð fyrir eldhúsi né sa-
lerni í húsinu?
„Nei, ekki í þessari útgáfu. Reglurnar,
sem okkur voru settar, voru þær að húsið
mætti bara vera tveir og hálfur sinnum þrír
metrar að ummáli og fjórir og hálfur metri á
hæð, þannig að þetta er hugmynd en ekki
100% raunveruleiki. Þetta er ekki sumar-
bústaður þar sem fólk getur búið og sofið.
Þetta er fyrst og fremst hugsað sem griða-
staður en það væri auðvitað hægt að búa til
aðeins stærra hús þar sem væru nauðsynjar
eins og eldhúshorn og salerni svo hægt væri
að dvelja þar í einhvern tíma.“

*
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/USTIR 27. MAÍ 2000 1 T