Lesbók Morgunblaðsins - 24.06.2000, Side 19

Á mörkum h innar hlutbundnu
og óhlutbundnu náttúru
[ Galleríi Reykjavík stend-
ur nú yfir sýning á verkum
Óla G. Jóhannssonar.
Myndlistarmaðurinn
sýnir í Reykjavík eftir
sautján ára hlé frá höfuð-
borginni og fæst í fyrsta
sinn við vel þekkt við-
fangsefni - landslag.
INGA MARÍA LEIFS-
DÓTTIR tók Óla tali
og fræddist um
líf hans og list.
4 f S T Tf j Vi
T V I
Myndiistarmaðurinn Óli G. Jóhannsson við tvö málverka sinna.
MorgunblaSið /Amaldur
KJALLARANUM í Galleríi Reykjavík
er stór og bjartur salur. Myndlistar-
maðurinn Óli G. Jóhannsson opnaði þar
sýningu 16. júní síðastliðinn á akrýlmál-
verkum á striga og stórum blekteikn-
ingum.
Málverkin eru að sögn Óla upplifanir
úr náttúru íslands. „Hér áður sótti ég
mikið myndefni til sjávarins,“ segir Óli. „Ég
var um langt skeið á sjó og málaði iðulega um
borð í togaranum. Fyrir sjö árum varð ég fyrir
slysi og varð að koma alfarið í land og hef alveg
helgað mig málaralistinni síðan. Málverkin
hafa að sama skapi breyst dálítið." Óli segir
málverk sín nú vera á mörkum hins hlut-
bundna og óhlutbundna. I sumum málverk-
anna á sýningunni má greina fígúratív form, en
flest hafa þau óhlutbundið yfirbragð. Hið sama
gildir um blekteikningarnar sem sumar hverj-
ar eru uppstillingar. „Fólk telur sig stundum
vera að sjá eitthvað í verkunum sem er alls
ekki þar.“ Landslagið segir Óli að hann máli
heima í vinnustofu sinni. „Þetta eru upplifanir
sem ég safna saman. Svo ræðst ég að strigan-
um og málverkið togar mig áfram.“ I verkum
Óla hefur línan alltaf verið áberandi. „Síðustu
árin hefur þó stíll minn þróast meira og meira
óhlutbundið. Hér áður fyrr málaði ég mjög
hlutbundið, en nú er ég farinn að sleppa taki af
teikningunni. Kannski er það aldurinn sem er
að verki,“ segir Óli og kímir.
Danskir og færeyskir
áhrifavaldar
Aðspurður hvaða málarar og stíll hafí haft
mest áhrif á hann segir Óli að dönsk og fær-
eysk málaralist hafí verið hvað mestir áhrifa-
valdar. „Færeyingar eiga marga verulega
góða málara,“ segir hann. „Fyrir margt löngu
síðan fór ég til Kaupmannahafnar og sá sýn-
ingu í Louisiana-safninu. Þar voru til sýnis
verk eftir dönsku málarana sem tilheyrðu
Cobra-hópnum á sínum tíma og voru upp á sitt
besta rétt eftir stríð. Sem dæmi má nefna
Jacobsen og Asker Jorn og þessi sýning hafði
veruleg áhrif á mig. Hún hefur setið lengi í mér
og trúlega varð hún þess valdandi að ég leysti
upp teikninguna og fór að mála abstrakt."
íslenski hesturinn
aðstoðar
„Frá því að ég var smákrakki hef ég verið
mikið með hesta. Ekki síst núna síðustu ár,
eftir að ég helgaði mig málaralistinni, hef ég
ferðast mikið á hestum. Það er ef til vill skýr-
ingin á því að ég tek landslag fyrir núna, það er
farið að síast inn,“ segir Óli. En hestarnir hafa
aðstoðað hann á málaraferlinum á ýmsan ann-
an hátt. Þeir hafa líka leitt málverkin til út-
landa og aðstoðað hann við að komast í kynni
við umboðsmenn og sýningarsali. Óli hefur
sýnt í Evrópu og sýningin í Galleríi Reykjavík
er á leiðinni til Danmerkur og þaðan til Veróna
á Ítalíu.
„Þannig er að ég hef ferðast víða um Evrópu
og selt og kynnt íslenska hestinn. Þar hef ég
komist í samband við fólk sem hefur áhuga á
íslenska hestinum og íslenskri menningu yfir
höfuð. Þannig hef ég eignast marga velunnara
sem hafa aðstoðað mig við að koma mér á
framfæri. Svo hefur þetta bara þróast áfram.“
Að hafa gaman af því að mála ...
Óli hefur átt viðburðaríka ævi. Hann hefur
unnið margvísleg störf og farið víða. „Slysið
sem varð til þess að ég steig alfarið á land
breytti auðvitað lífi mínu. Ég féll í sjóinn norð-
ur við Noreg og skaddaðist á öxl og hálsi. í"1*
kjölfarið á fallinu og köldum sjónum fékk ég
hjartaáfall. Ég hef komist að því eftir margvís-
lega lífsreynslu, að tækifærin í lífinu eru það
mörg, að maður verður að nýta sér þau. Maður
sem hefur lifað af drukknun og hefur fengið
hjartaáfall kann vel að meta það sem er
skemmtilegt og gerir það sem hann hefur gam-
an af,“ segir Óli.
Svo myndlistarmaðurinn Óli málar af lífs-
gleði? „Ég myndi ekki mála, hefði ég ekki gam-
an af því,“ svarar hann. „Númer eitt, tvö og
þrjú er að lífa lífinu lifandi. Grunnurinn að mál-
verki og raunverulega öllu sem maður gerir er
að hafa gaman af því.“
ÞEGAR SNILLDIN ER
SVO AUGUÓS
TOIMLIST
Sígildir diskar
ARKADIVOLODOS
Franz Liszt: Ungversk rapsódia nr. 15 (úts.
Horowitz). Tilbrigði við Búðkaupsmars
Mcndclssohns (úts. Horowitz). Alexander
Scriabin: Énigme op. 52 nr. 2, Caresse dansée
op. 57 nr. 2, Prelúdía op. 2 nr. 2. Píanósúnata
nr. 10 op. 70. Sergei Rachmaninoff: Études
Tableaux op. 39 nr. 8 og op. posth. nr. 5,
Fragments í as-dúr op. posth. Robert Schu-
mann: Bunte Blátter op. 99. Einleikur á
píanó: Arkadi Volodos. Tónleikaupptaka frá
Carnegie Hall 21/10 1998. Útgáfa: Sony: SK
60893. Heildarlengd: 71’52. Verð: kr. 2.199.
Dreifing: Skífan.
ÞEGAR minnst er á stórsnillinga píanósins
á tuttugustu öldinni berst tahð gjarnan að
ótrúlegum hæfíleikamönnum eins og Michel-
angeli, Lipatti, Horozowsky, Cziffra, God-
owsky, Gieseking, Schnabel, Horowitz o.fl. -
mönnum sem ekkert virtist ofviða, hvorki
tæknilega né músíkalskt. Þá ríkti gullöld,
segja menn, þá vissu menn hvað þeir voru að
gera. Á seinni hluta aldarinnar spruttu svo upp
hæfileikaríkir unglingar sem útgáfufyrirtækin
tóku upp á arma sína og auglýstu grimmt.
Margir þeirra virðast geta allt, nema að miðla
tónlistinni til hlustenda sinna. Hægur vandi er
að dást að flugeldasýningum þeirra en því mið-
ur situr oft ekkert eftir. Og þá gerir maður sér
ljósa grein fyrir því hvað málið snýst um: að tjá
sig í tónlist og bera boð tónskáldsins til hlust-
endanna. Ekki að loka leiðinni með loddara-
skap og trúðslátum. Þeir sem sóttu tónleika
Olli Mustonen á nýliðinni Listahátíð 2000 vita
alveg hvað ég á við.
Til allrar Guðs lukku fer músfkalskt innsæi
og tæknilegur bravúr stundum saman, Og þá
er sko gaman að vera tónleikagestur eða hlust-
andi heima í stofu.
Píanóleikarinn Arkadi Volodos nálgast það
að vera fullkominn ef eitthvað slíkt er þá yfir-
leitt til. Volodos fæddist árið 1972 í Leningrad
og er í dag ein skærasta stjarnan meðal
píanista á tónlistarhimninum. Sviðsljósið virð-
ist honum lítt að skapi en hæfileikarnir þykja
slíkir að tónleikar hans teljast stórviðburðir.
Diskurinn sem ég hef haft undir höndum að
undanfömu var hljóðritaður á fyrstu einleiks-
tónleikum Volodos sem haldnir voru í
Carnegie Hall í New York haustið 1998. Þetta
er í sem stystu máli stórkostlegur diskur sem
ber vitni um mikinn listamann. Aðalsmerki
þessa unga píanóleikara er tilgerðarleysi og al-
gjör auðmýkt gagnvart tónlistinni. Leikur
hans er ákaflega skýr, áslátturinn glitrandi og
leiknin öfundsverð. Volodos er ofboðslegur
virtúós sem leikur á hljóðfæri sitt svo ljóðrænt
og fallega að ég hef sjaldan heyrt annað eins en
megnar svo að láta allt leika á reiðiskjálfi með
óskiljanlega kraftmiklum leik þegar við á.
Maður skynjar glöggt mikla stemmningu á
tónleikunum, næstum rafmagnað andrúmsloft.
Áheyrendur eru afar hljóðlátir á meðan spilað
er og hefur maður á tilfinningunni að menn
haldi niðri í sér andanum. Klappið milli verka
er sem betur fer klippt burt nema eftir næst-
síðasta aukalag sem eru tilbrigði Liszts við
Brúðarmars Mendelssohns. Þar eru viðbrögð
áheyrenda sem hrein sprenging - helst detta
manni í hug popptónleikar því allt ætlar um
koll að keyra. Síðasta verkið er örsmá og afar
hljóðlát prelúdía eftir Seriabin. Þessi hógværi
listamaður kærir sig lítið um gauraganginn og
vill greinilega kveðja á lágværu nótunum.
Þrátt fyrir nokkuð hátt verð er hver einasta
mínúta peninganna virði á þessum vel fyllta
diski.
GYÖRGY LIGETI
György Ligeti: Píanókonsert.. Sellókonsert.
Fiðlukonsert. Einleikarar: Pierre-Laurent
Aimard (pfanó), Jcan-Guihcn Queyras (selló),
Saschko Gawriloff (fiðla). mjómsveit: En-
semble InterComporain. mjómsveitarstjóri:
Pierre Boulez. Útgáfa: Deutschc Grammo-
phon 439 808-2. Heildartími: 67’10. Verð: kr.
2.199. Dreifing: Skífan.
HLUSTENDUM á tónleikum Sinfóníu-
hljómsveitar íslands í maí sl. er vafalaust í
fersku minni ógleymanlegur flutningur hljóm-
sveitarinnar og þýska fiðluleikarans Sasehko
Gawi-iloffs á fiðlukonsert Ligetis (1990-1992).
Þetta var frumflutningur verksins á Islandi og
það kæmi mér ekki á óvart að líkt sé farið um
aðra tónleikagesti sem mig að flutningurinn
hafi verið þeim opinberun. Þess vegna fannst
mér það á dögunum ánægjulegt að rekast á
hljóðritun á verkinu með sama einleikara.
Ungverjinn György Ligeti (f. 1923) er án efa
eitt merkasta tónskáld nútímans. Tónmál hans
er all sérstakt. Rithátturinn er flókinn en þó
gegnsær og oft á tíðum afar fínlegur. Þótt tón-
listin flæði gjaman um í kyrrstæðu tímaleysi*'
(t.d. upphaf sellókonsertsins (1966)) má í verk-
unum einnig finna afar rytmíska tónlist sem
æðir áfram í nánast miskunnarlausum atgangi,
líkt og í upphafs- og lokakafla píanókonserts-
ins (1985-1988). En fyrst og fremst má heyra í
tónlist Ligetis alveg nýja hljóma (og hljóð!),
samsetningar hljóðfæra sem engu öðru líkjast
og reyndar líka hljóðfæri sem heyrast að öðru
jöfnu ekki í tónlist sem þessari. Ég minnist
þess t.d. ekki að hafa heyrt áður í svokallaðri
okkarínu (= gæsaflauta) en hana notar Ligeti í
vægast sagt mjög ómstríðum samleik við
blokkflautu í öðrum kafla fiðlukonsertsins
(1990-1992). Hljóðin eru ægileg og ögrandi í
þessum annars undurfallega kafla sem næst-
um gæti verið úr smiðju Bartóks.
Þótt öll þrjú verkin á diskinum séu áhuga-
verð og beri handverki mikils meistara vitni ear
fiðlukonsertinn þeirra áhrifaríkastur.
Einleiksfiðlan er þar fremst meðal jafningja en
önnur hljóðf;eri hafa einnig mikilvægu
einleikshlutverki að gegna. Oft eru áhrifin lík-
ust því sem gerist í concerto-grossoformi
barokktímans. Hljóðfæraleikarar kammer-
sveitarinnar Ensemble InterComporain eru
greinilega allir í einleikaraflokki. Píanóleikar-
inn Pierre-Laurent Aimard og sellistinn Jean-
Guhien Queyras eru félagar í kammersveitinni
og standa fiðlusnillingnum Saschko Gawriloff
síst að baki. Tónskáldið og hljómsveitarstjór-
inn Pierre Boulez stjómai- flutningnum. Hann
hefur í áratugi verið einn fremsti túlkandi
nútímatónlistar í heiminum svo að Ligeti ei9
hér í góðum höndum.
Tónlist Ligetis á þessari plötu er ekkert létt-
meti. Hún gerir vafalaust verulegar kröfur til
flytjenda og ekki síður til hlustenda. En ekki
kæmi mér það á óvart að þessi tónlist ætti eftir
aðendastvel.
Valdemar Pálsson
0
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 24. JÚNÍ 2000 1 9