Lesbók Morgunblaðsins - 14.10.2000, Blaðsíða 15

Á sólríkum sumardegi er garðurinn við Listasafn Einars Jónssonar þægilegt athvarf. En myndlist Einars er ekki í aðalhlutverki þarna og
þegar borið er saman við myndir af húsinu skömmu eftir byggingu þess, sést hvað það hefur farið illa út úr því sem gerzt hefur í kring.
i garðinum við safn Einars Jónssonar. Erlendur ferðamaður virðir
fyrir sér eitt af verkum Einars. Á þessum stað er sæmilega rúmt
um þau, en húsið er alltaf hulið eftir að trén laufgast á vorin.
Úr garði Ásmundar við Sigtún. Runnar í þeirri hæð sem hér sést mynda
einungis hlýlega umgjörð og skyggja alls ekki á verkið.
Vatnsberi Ásmundar hefur rúmt um sig og verkið nýtur
sín til fullnustu því hér er enginn of ágengur eða of ná-
lægur trjágróður.
Úr garðinum við Listasafn Einars Jónssonar. Hér hafa
trén náð miklum vexti, skyggja víða á verkin, en verst
fara þau með húsið sem er afar sérstætt og fallegt frá
þessari hlið. En það sést því miður ekki.
Kirkjuna ætti helzt
að taka í húsasafn
Þjóðminjasafnsins og
safnið sæi um við-
hald hennar og vernd
og hinnar kirkjulegu
sýningarþar. Ekki er
ætlunin meðþvíað
hún verði notuð til
kirkjulegra athafna.
Ólíklegt er því að kirkjan verði notuð fram-
vegis sem guðshús, enginn staður hefur fund-
izt þar sem hægt væri að endurreisa hana til
notkunar eða sem sýningargrip.
Hér liggur þó í augum uppi kjörinn og aug-
Ijós tilgangur með gömlu Reykholtskirkju.
Hana ætti að gera upp sem vandlegast í sínum
búningi og hafa þar kirkjusögulega sýningu á
Reykholtsstað. I hana ætti að setja dæmi-
gerða gamla kirkjugripi, sem hæfa 19. aldar
kirkju, nokkrir eru til frá gömlu kirkjunni,
sumir í Þjóðminjasafni. Hér er betra tækifæri
en annars staðar til að koma upp slíkri sýn-
ingu, sem væri bæði fróðleg og menntandi og
ánægjuauki ferðafólki. Hún yki á veg og
virðuleik Reykholtsstaðar og styrkti menn-
ingarstarfsemi, sem þar verður framvegis.
Menn meta mikils ný mannvirki og það sem
þar er sýnt, en þeir munu þó ekki færri sem
finnst forvitnilegt að skoða fornar minjar og
það sem sögulegt er á hverjum stað. Reyk-
holtskirkja gamla er mjög dæmigerð fyrir
timburkirkjur sem reistar voru á síðari hluta
19. aldar, þegar menn höfðu tök á að reisa
veglegri og vandaðri byggingar en fyrr. Hún
er líklegast fyrsta timburkirkjan í Reykholti
um langa hríð og var þá eins og svo margar
aðrar reist með Dómkirkjuna í Reykjavík að
fyrirmynd. Má glöggt sjá það af byggingar-
gerðinni allri, forkirkju og kór og ekki síður
turni, meira að segja er sveigja inn í turninn
neðst, eins og lengst af var á Dómkirkjunni,
og var einmitt þetta einkenni á sínum tíma
sett á margar kii-kjur á landsbyggðinni. Þeim
hefur fækkað, en þó má enn sjá nokkrar með
þessari greinilegu fyrirmynd frá Dóm-
kirkjunni.
Kirkjuna ætti helzt að taka í húsasafn
Þjóðminjasafnsins og safnið sæi um viðhald
hennar og vernd og hinnar kirkjulegu sýning-
ar þar. Ekki er ætlunin með því að hún verði
notuð til kirkjulegra athafna.
Þjóðminjaverðir Norðurlanda héldu fund í
Borgarnesi 1995 og heimsóttu þá Reykholt.
Skoðuðu þeir kirkjuna og hvöttu ákveðið til
varðveizlu hennar til framtíðar. Málþing um
menningarminjar var haldið hérlendis í ágúst
1997, þar voru fulltrúar frá heimsminjaskrif-
stofu UNESCO i París, og að auki frá emb-
ættum þjóðminjavarða Norðurlanda og nátt-
úruverndarstofnunum þessara landa. Sóttu
þeir Reykholt heim og skoðuðu staðinn og
minjar þar, en rætt var þá um að tilnefna
Snorralaug á heimsminjaskrá. Að málþinginu
loknu var menntamálaráðherra afhent álykt-
un þar sem þátttakendur lofuðu framtak ís-
lenzkra yfirvalda til að vernda menningar- og
náttúruarfleifð Islands. Segir þar síðan í ísl.
þýðingu: „Jafnframt hvetja þátttakendur ís-
lenzk verndunai-yfirvöld og söfnuðinn í Reyk-
holti til að tryggja varðveizlu timburkirkjunn-
ar í Reykholti, sem er bæði formfögur og
dæmigerð íýrir sinn tíma, og varðveita þannig
óslitna þróun frá sýnilegum menjum kirkju
allt frá miðöldum og til hinnar nýju kirkju við
Snorrastofu."
Varla er hægt að fá einarðari hvatningu og
áskoiun frá þeim sem með menningarminjar
fara í nálægum löndum, þeim sem hafa yfir-
sýn yfir menningararfleifð heimsins, mönnum
sem þekkja glögglega einkenni og skilja þýð-
ingu menningarminja hvarvetna um lönd. -
Islendingar leggja nú áherzlu á að fá staði
tekna á heimsskrá menningar- og náttúru-
minja. Því væri það mikill brestur í áliti þjóð-
arinnar á þeim vettvangi, ef jafnframt væri
ekki reynt að verðveita slíka hluti, sem bein-
línis hefur komið áskorun um, og það á sjálf-
um Reykholtsstað.
Unnið er að uppbyggingu menningar- og
fræðaseturs í Reykholti. Staðurinn er forn-
frægur og þaðan má vænta ýmissa tíðinda frá
fornleifarannsóknum þessi árin. Að Reykholti
kemur fjöldi ferðamanna, ekki sízt erlendra,
enda stefnt að því að kynna Reykholt og starf-
semina þar meðal erlendra manna. Snorri er
víðþekktur, Norðmenn hafa látið umtalsverð-
an stuðning til uppbyggingar á staðnum og
þjóðminjavörður Noregs hafði forgöngu um
hvatningarályktun þá, sem send var mennta-
málaráðherra og fyrr er getið. Kannske hugs-
aði hann til allra stafkirknanna, sem Norð-
menn rifu á 19. öld og menn harma nú, þótt-
fáeinar séu eftir og komnar á heimsminjaskrá,
enda nær einstæðar. Timburkirkjur af þessari
gerð eru hvergi til nema hér, okkur er því lögð
talsverð skylda á herðar.
Margir koma í Reykholt til að sjá það um-
hverfi sem Snorri lifði í og ritaði verk sín.
Snorralaug er við hann kennd og hefur vafa-
lítið verið mjög með sömu ummerkjum á dög-
um hans, svo og jarðgöngin. - En eitthvað
vilja menn líka sjá þar frá öðrum tímum Islan-
dssögunnar. í kirkjunni gömlu mætti minnast
í einhverju þeirra merkisklerka sem staðinn
sátu, Finns síðar biskups, séra Þorsteins
Helgasonai’ og presta sem nafnkenndir eru
frá miðöldum og sagan á nokkuð að þakka. Og
hvergi er meira safn af einstaklega fögrum
legsteinum, handaverkum Húsafellsmanna,
sem í kirkjugarðinum í Reykholti.
Á menningarminjadegi Evrópu, 30. sept.
2000.
Höfundurer (yrrverandi þjóðminjavörður.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 14. OKTÓBER 2000 1 5
4