Tíminn - 17.03.1967, Side 27

FÖSTUDAGUR 17. marz 1967.
TIMINN
Gísli Guðmundsson:
Nf heimili — af verkefni
íbúum þessa lands fjölgar um
14 af þúsnndi eða nú nálægt
1500 manns á hverju ári. Sú tala
vex þó vitanlega jafnt og jþétt.
Hvað þýðir þessi árlega fólksfjölg-
un um 1500 manns? Hún þýðir
meðal annars nýtt og alvarlegt
viðfangsefni fyrir þá er landinu
stjórna. Hún þýðir það, að á hverju
arf þurfa að skapast lífsskilyrði
fyrir þessi 1500 manns, og hún
þýðir það, að á hverju ári þurfa
að geta orðið til í landinu 400—
500 ný heimili. Fyrir þessi 400—
500 heimili þarf ný húsakynni til
viðbótar þeim, sem fyrir eru, og
fvrir þau þarf nýja arðgæfa vinnu,
sem nægir til að standa straum
ac Lífsnauðsynjum þeirra.
En þar er fleira að segja. Hin
unga kynslóð, sem nú er að myr.da
hin nýju heimili, þarf meiri og
arðgæfari verkefni en þau, sem
gömlu heimilunum nægðu. Kröf-
urnar til lífsins Mafa vaxið, og
þær minnka tæpast aftur, svo
framarlega, sem þjóðin á sér fram
tíð.Og um flestar þeirra má segja,
að þess er ekki óskandi, að þær
minnki. Því að mikið af hinum
nýju lífskröfum ungu kynslóðar-
innar stendur í beinu sambandi
við vaxandi menningu og nýja
þekkingu manna á því, sem í heim
inum býr.
í>að fer vei á því, að kosningar-
réttur hinnar ungu kynslóðar og
áhrif hennar á málefni þjóðarinn-
ar skuli vera aukin einmitt nú,
þegar þörf hennar á að tryggja
framtíð sína er að verða svo sér-
stáklega knýjandi. Því verður ekki
með rökum neitað, að einmitt
framtíð unga fólksins nú er mjög
ískyggileg, ef ekkert er að gert
af þjóðfélagsins hálfu. E,f efcki er
höfð fyrirfhyggja um að sinna
málum þess nú, standa fyrir dyr-
um vaxandi vandræði samhliða
fólksfjölguninni. Unga kynslóðin
í sveitunum, sem ekkert heimili
getur eignast þar, leitar til bæj-
anna. í bæjunum hittir hún fyrir
sér jafnaldra sína, sem eru fæddir
og standa uppi með samskonar
áhyggjur um sína eigin framtíð.
Á þennan hátt hefir myndazt hið
ægilega atvinnuleysisböL erlendra
stórborga. VonLaus tilvera millj-
óna af æskumönnum, sem verða
að þreklausum kararmennum í
blóma lífs síns.
Framsóknarifi'okkurinn hefur
gert sér það Ijcjst, að hér þarf
að bregða skjótt við og það með
fullu skipulagi og fyrirhyggju. Þar
duga engin skjálfandi handtök
áttaviltra manna, sem halda að
„náttúrulögmáLin“ lækni allt af
sjálfu sér. Það þarf að gera þær
ráðstafanir, sem lífið heimtar.
Þegar reynslan sýnir, að þess
þarf með — og það hefir hún
þegar sýnt — verður þjóðfélags-
heildin að veita hinni uppvaxandi
kynslóð hjálp tii að mynda hin
nýju heimili og skapa hin nýju
verkefni. Þetta þarf að gerast bæði
til sveita og sjávar. Þannig verður
hjálpin þjóðfélaginu auðveldust,
og þannig má vænta, að hún borgi
sig bezt. Og allar slíkar ráðstaf-
anir þjóðfélagsins verður að miða
við, að þær borgi sig, að þær verði
ekki neinn raunverulegur skattur
á þau verðmæti, sem fyrir eru,
heldur komi fram sem aukin hag-
nýt vinnuorka í landinu, sem
tryggir líf nýrra manna.
Starfsgrundvöllur Framsóknar-
flokksins við heimilafjölgun í sveit
unum, er lagður með tiilög-
um þeim um samvinnubyggðir,
sem þegar eru fram komnar.
Með því að leggja fram meiri-
hluta stofnkostnaðar við landnám
ið og haganlegt land til ræktun-
ar á þjóðfélagið að rétta ainum
ungu vinnufúsu bændabörnum
höndina til samstanfs. Það er ekki
um neinar gjafir að ræða heldur
skynsamlegt framkvæmanlegt fyr-
irkomulag, sem gefur möguleika
til starfs. Skipulagning þvílíkra
byggða, hið ódýrasta fyrirkomu-
lag, sem unnt er að fá með rann
sókn og reynslu, aðstaða til sam-
gangna og möguleikar til sam-
starfs og sameiginlegrar notkun-
ar verklegra og andlegra menn
lngartækja, sem eru strjálbýiinu
ofurefli sökum kostnaðar, á að
ryðja þá leið til nýrra og bættra
líifskjara, sem æska sveitanna með
Mlum rétti vill fara og enginn
mannlegur máttur getur hindrað
hana í að leita að.
í bæjunum mun, ef Framsókn-
arflokkurinn fær að ráða, verða
farin hliðstæð Ieið. — Fyrsta við-
leitnin til að byggja upp hina ó-
dýru bæi framtíðarinnar á íslandi,
er þegar hafin af Framsóknar-
mönnum í löggjöf og framkvæmd
með lögunum um byggingarsam-
vinnufélög og verkamannabústaði
og hinu fyrstu framkvæmdum í
höfuðstaðnum. En í atvinnumynd-
un handa hinni nýju kynslóð bæja
og þorpa þarf á samskonar ráð-
stöfunum að halda. Einkarétt-
ur „einkafyrirtækjanna" til veltu-
fjárins verður að hverfa úr sög-
unni. Lán til atvinnurekstrar á
að miða við atvinnuþörf en ekki
gróðaþörf. Þjóðin eða lánsstofn-
anir hennar þurfa enga smákónga
— miLliliði til að tryggja ávöxt-
un og endurgreiðslu. Engin trygg-
ing er eins önigg og vinnuafl
startfandi manna í skipulögðum
félagsskap, þar sem hver ber rétt-
an hlut frá borði í hlutfalli við
afrakstur vinnunnar. Og enginn
tryggir eins ílla veltufé sitt og
það þjóðfélag, sem er svo hirðu-
laust, að láta starfhæfa menn
vanta verkefni.
En jafnframt því sem Eram-
sóknarfiokkurinn vinnur að þvi að
auka verkefnin innan þeirra at-
vinnugreina, sem til eru í land-
inu, gerir hann sér það ljóst, að
mikia áherzlu verður að leggja á
stofnun og efling nýrra atvinnu-
greina. Fábreytni atvinnulífsins
hér á landi er þjóðarböl. Það er
glapræði og áhætta að ætla að
byggja framtíð þjóðarinnar á hin-
um fornu framleiðslugreinum,
kvikfjárrœkt og fiskveiðúm, ein-
um saman. Þess vegna hefur Fram
sóknarflokkurinn tekið iðnaðar-
málin upp í fyrstu röð á hina
nýju starfskrá sina. Á lausn
þeirra mála veltur m.a. mikið um
markaðsmöguleika landibúnaðarins
og á henni mun einnig jafnhliða
byggjast fuUnæging atvinnuþarf-
arinnar í kaupstöðunum.
í baráttunni fyrir verkefnum
handa hinni ungu kynslóð, er við
tvö sterk andstöðuöfl að etja.
Annars vegar við byltingarmenn
þá, sem beinlínis hugsa sér að
fórna framtíð og velferð þeirrar
æsku, sem nú er að vaxa upp,
fyrir ímyndaða framtíðarúrlausn
fyrir seinni tíma kynslóðir. Þess-
ir menn vinna á móti öllum nm-
bótum á núverandi þjóðskipulagi,
af því að þeir telja, að þær tefji
fyrir því, að mannfélagsbygging-
in hrynji og loftkastalar verði
reistir á rústum hennar. Hins veg-
ar hið hugsunarlausa og eigin-
gjarna hagsmunastrit þeirra
manna, sem tryggt hafa sjálfum
sér eða búast við að geta tryggt
sér viðunandi aðstöðu án þess að
nokkuð sé aðlhafst.
En hvorugir þessara aðila eiga
að hafa leyfi til að bera ábyrgð á
því að 1500 mannslífum á ári
sé varpað út í úrræðavana auðnu-
leysi. Það er á valdi .ungu kjós
endanna í landinu að neita þeirri
ábyrgð og fela mál sín Framsókn-
arflokknum, sem viðurkennir rétt-
látar kröfur þeirra og ætlar sér
að skapa ný heimili og ný verk
efni fyrir nýja og betri þjóð.
Gísli Guðmundsson.
í TILEFNI AF
HÁLFRAR ALDAR AFM/4LI TÍMANS
ISENDUM VIÐ BLAÐINU
OKKAR BEZTU ÁRNAÐARÓSKIR
ÁBURÐARSALA RÍKISINS
ÁBU RÐARVERKSMIÐJAN H.F.
Gísli Guðmundsson var ritstjóri Tímanns fullan áratug, eða
frá 1. janúar 1930 til 26. október 1940, fyrst einn eða til 17. sept.
1938, er Tíminn var stækkaður eftir að Nýja dagblaðið hætti að
koma út, Og ‘Þórarinn Þórárinsson varð meðritstjóri hans. Síð-
asta árið var Gísli þó mjög frá störfum vegna siúkleika, og
þegar hann náði heilsu aftur, treystist hann ekki til þess að
ganga í eril blaðamannsins að nýju og óskaði að láta af starfi.
Gísli Guðmundsson er fædidur 2. des. 1903 að Hóli á Langa-
nesi í Norður-Þingeyjarsýslu sonur Guðmundar Gunnarssonar
bónda þar og konu hans Kristínar Gísladóttur. Hann varð stúd-
ent í Menntaskólanum í Reykjavík 1926 og stundaði nám í ís-
lenzkum fræðum við Háskólann árin 1926—28. Gísli var einnig
ritstjóri Nýja dagblaðsins árin 1934—36, kennari við Sam-
vinnuskólann um skeið og alþingismaður Norður-Þingeyinga
1934—35 og einnig 1949 og síðan, eða þingmaður Norðurlands-
kjördæmis eystra síðan 1959. Gísli hefur gengt Ijölmörgum trún-
aðarstörfum í þingnefndum og öðrum opinberum nefndum, svo
og fyrir hérað sitt. Mikil ritstörf liggja og eftir hann utan
blaða Framsóknarflokksins og má nefna rit um Samband ísl.
samvinnufélaga og rit um Norður-Þingcyjarsýslu í Árbók
Ferðafélags fslands. Á Alþingi hefur Gísli verið mjög athafna-
mikill um löggjafarstörf og flutt fjölda merkra frumvarpa á
löngum þingferli. Hann hefur lengi borið mjög fyrir brjósti
haldbærar ráðstafanir til þess að auka iafnvægi í byggð landsins
og barizt fyrir þeirri stefnu í ræðu og riti.
Gísli Guðmundsson er ágætlega ritfær maður og listfengur á
íslenzkt mál. Stjórnmálaskrif hans einkcnnast af skarpri rök-
vísi. Gísli hafði um stunid annazt ritstjórn Tímans í veikinda-
forfölluni Jónasar Þorbergssönar 1928 og fórst það svo vel
kornungum, að hann þótti sjálfsagður eftirmaður Jónasar Þor-
bergssonar.
Á ritstjórnarárum Gísla einkum framán af reyndi mjög á
festu og gerhygli Gísla, þar sem Tíminn var ekki orðinn eign
flokksins þá og því ekki undir beinni yfirstjórn flokksstjórnar
innar, en ágreiningur var verulegur í flokknum á þessum ár-
um. Reyndi því mjög á ritstjórann um mótun þeirrar stefnu, er
blaðið skyldi fylgja og var oft vandratað í sviptivindum. Gísli
Guðmundsson stóðst þá raun með sérstökum ágætum, hélt uppi
rismikilli málefnasókn sem hann mótaði af víðsýni og djörfung.
Margar afburðagóðar stjórnmálagreinar um dægurmálin er
að finna eftir Gísla í Tímanum, en þó mun honum meir að
skapi að ræða um þjóðmálin í stærri ramma og með víðari sýn
bæði til sögu og framtíðar og meta mál eftir góðri yfirsýn
fremur en viðhorfi dagsins. Við höfum valið þá grein, sem hér
fylgir, með hliðsjón af þessu. Ýmsar greinar Gísla eru vafalaust
snjallari, en hér ræðir hann stórmál, sem var í brennipunkti
dagsins, þegar hún var rituð, en hann fjallar um málið í ljósi
mikilvægis þess fyrir langa framtíð. Hér skýrir hann af glögg-
skyggni sinni og ritleikni eitt mikilvægasta baráttumál Fram-
sóknarflokksins fyrr og síðar.
A. K.