Alþýðublaðið - 02.07.1986, Blaðsíða 9

Miðvikudagur 2. júlí 1986
9
ttir, blaðamaður:
MÍnaður á heljarþröm

. 4|

s
gxy
mmm
mmm
m£mÉé<

mBaSBB
'ívV':
mnm
s

ip
m
w&mm V:
m >*Tc-Vt-,1-.
Blifjllíii
IjilÉii
ffpis
'- • •• #!wfÍcwý-^^W
. i
HHM
-:■'
smm | v- afe
iSéís'i
íVVíí-Vv/®

jpagaSSísQsia
Éí^
?í,Styi=
jföÉH

Mw&mM
stjórnsýslueiningu, en Búnaðarfé-
lagið um sterka stofnun innan
stjórnkerfisins. Þetta er skýrt dæmi
um það samráðskerfi sem ríkjandi
er á íslandi. (Samráðskerfi er
stjórnkerfi þar sem ákveðnar
blokkir skrifræðis eru áhrifamiklir
aðilar í stefnumörkum.)
Þróun og uppbygging Sambands
íslenskra samvinnufélaga hefur
tengst þróun landbúnaðarmála
órjúfanlegum böndum. Með það í
huga skulum við rifja upp nokkra
punkta í þeirri þróun.
Kaupfélag Þingeyinga var stofn-
að árið 1882 til þess að annast
sauðasölu og vörupantanir frá út-
löndum. Á árunum fram til 1896
fóru bændur víða um land að svip-
að og Þingeyingar og stofnuðu
verslunarfélög á samvinnugrund-
velli.
Sláturfélag Suðurlands var stofn-
að árið 1907 sem samvinnufélag
bænda og var á vegum félagsins
reist sláturhús í Reykjavík, sem tók
til starfa þá um haustið. Sama ár
voru reist sláturhús á Akureyri á
vegum Kaupfélags Eyfirðinga og á
ja stefnu þegar í stað
brjósti og framtíð íslenska land-
búnaðarins, hljóta að staldra við og
spyrja sig: „Er ekki kominn tími til
áð menn fari að læra af mistökum
sínum og snúa þróuninni við?“ Það
verður að marka nýja stefnu og
snúa niðurlægingu hins íslenska
landbúnaðar í nýja sókn til fram-
tíðarinnar.
Stofnanauppbygging á íslandi
virðist hafa verið tilviljunnarkend
og lítil umræða farið fram um
hana. Framkvæmdavaldið á íslandi
hefur haft tilhneigingu til að þróast
á ókerfisbundinn hátt, tekið mið af
persónulegum hagsmunum ein-
staka ráðherra eða flokkspólitík
t.d. þegar Gylfi Þ. Gíslasson bjó til
Viðskiptaráðuneytið eða deilur um
hvenær félagsmálaráðuneytið varð
til.
Tilviljunarkennt var hvað af
þessum nýju verkefnum, sem
stjórnvöld fengu til að fást við,
lentu í ráðuneytum eða í öðrum
stofnunum. Landbúnaðarráðu-
neytið er þannig dæmi um veika
Húsavík á vegum Kaupfélags Þing-
eyinga.
Árið 1909 höfðu ellefu sam-
vinnufélög reist tólf sláturhús víðs
vegar um landið.
Samband ísl. samvinnufélaga var
stofnað árið 1902, af þrem þing-
eyskum kaupfélögum. Erfiðleikar
félaganna vegna afurðasölunnar
áttu stóran þátt í stofnunni. Með
tilkomu sláturhúsanna má segja að
vörn samvinnufélaganna hafi verið
snúið í sókn. í stað þess að vera
varnarbandalag samvinnufélag-
anna varð Sambandið vettvangur
fyrir sókn samvinnuhreyfingarinn-
ar til aukinna áhrifa og umsvifa.
Sorgleg afleiðing framleiðslustjórnunar í landbúnaði. Rúndýrar fjár-
festingar í sveitum vannýttar.
Upp úr 1920 var samvinnuhreyfing-
in orðin ráðandi afl í verslunar og
afurðamálum bænda.
Framleiðsla landbúnaðarvara fór
vaxandi eftir stríðið, þar á meðal
framleiðsla á mjólk og mjólkuraf-
urðum. Innvegin mjólk í mjólkur-
samlögum landsins jókst úr því að
vera 24,3 þúsund tonn árið 1945 i
það að vera 66,4 þús tonn árið 1957.
Óhætt er að fullyrða að stigi of-
framleiðslu mjólkurafurða hafi
verið náð þetta ár. Mjólkurfram-
leiðslu- og mjólkursölusvæði fast-
skorðuð í skjóli ríkisvaldsins, verð-
jöfnun og verðákvörðun á ostum og
smjöri til neytenda í skjóli ríkis-
valdsins, var ekki traustur grund-
völlur fyrir heilbrigða samkeppni
Framhald á bls. 15
SKYHTUR
:
;, REYKJAVIK AKUREYRI NJARÐVIK
Póstverslun: Sími 91-30980