Alþýðublaðið - 16.12.1987, Blaðsíða 2

2
Miðvikudagur 16. desember 1978
Gyröir Elíasson.
„En hins vegar getur illa unnin gagnrýni skemmt fyrir bók sem ýmislegt
er spunnið í og þá fara að vaxa leiðinda fálmarar sem snerta svokallaðan
höfund óhjákvæmilega."
Viðtal við Gyrði Elíasson rithöfund
um bókmenntagagnrýni
OG SIÐAST
EÐLISTILFINNING FYRIR
BÓKMENNTUM
í bókablaði sem birtir ritdóma er kannski ómaksins vert að leyfa
rithöfundi að tjá sig um bókmenntagagnrýni. Þegar allt kemur til
alls eru þeir ástæða alls þessa fyrirgangs sem bókaútgáfa og
bókaumfjöllun er. í ofanálag þurfa þeir svo að þola það að aðrir
meti og vegi verk þeirra opinberlega.
Ég sneri mér til Gyrðis Elíassonar og lagði fyrir hann nokkrar
spurningar.
Hvaða þýðingu telurðu
gagnrýni hafa fyrir unga höf-
unda?
Hún hefur nú sennilega enga
úrslitaþýðingu. En sé hún unnin
af heilindum og vandvirkni er
ekki loku fyrir skotið að eitt-
hvað skjóti upp kollinum sem
höfundur getur tekið mið af. Þó
held ég að hann sé yfirleitt bú-
inn að ná áttum sjálfur áður.
Gagnrýni er fyrir lesendur
fyrst og fremst og kemur höf-
undi sáralítið við. — Hvað
viltu segja um þessa fullyrð-
ingu mína?
Það er töluvert til í þessu
og tengist svari mínu við
spurningunni hér á undan.
Lesendur þurfa sennilega
einhvern kompás margir
hverjir. En hins vegar getur
illa unnin gagnrýni skemmt
fyrir bók sem ýmislegt er í
spunnið og þá fara að vaxa
leiðinda fálmarar sem snerta
svokallaðan höfund óhjá-
kvæmilega.
En ég held að höfundur
eigi til dæmis ekki að svara
ritdómi, hversu meinhyrndur
sem gagnrýnandinn kann aö
vera.
Að vísu brá ég út af þess-
ari reglu minni á dögunum í
sjónvarpinu en þaö var ein-
göngu vegna þess að ég var
spurður beint álits á tiltek-
inni grein.
Nú eru gagnrýnendur oft-
ast bókmenntafræðingar.
Setur það lit á umfjöllunina?
í raun og veru ætti það
ekki að hafa allt að segja en
þvf miður virðist það gera
það samt sem áður. Þeir sem
hafa lært bókmenntafræði og
leggja síðan út á mjóan veg
ritdómarans, virðast oft á tíð-
um eiga erfitt með að kasta
þeim hækjum sem greining-
araðferðirnar eru. Þeir dæma
verk ekki út frá eigin forsend-
um, heldur reyna að þvinga
það inn i kerfi. Sem betur fer
eru ekki öll bókmenntaverk
smiðuð með hallamáli og
vinkli en ef máti gagnrýnand-
ans passar ekki, ýtir hann
verkinu oftar en ekki til hlið-
ar.
En rétt einu sinni vil ég
taka fram að til eru þeir sem
skrifa um bókmenntir og vara
sig á þessu. Jafnvel þótt þeir
séu sprenglærðir. Fyrst og
síðast er þetta kannski eðlis-
tilfinning fyrir bókmenntum
og ef hún er nógu sterk þá
skemmir ekkert nám hana.
En væri kannski rád að al-
mennur lesandi skrifaði um
bækur, börn um barnabækur
o.s.frv.
Þa er nú það með þessa al-
mennu lesendur, þetta huldu-
fólk sem tengist bókmennt-
unum. Ég held nú að þar séu
fordómarnir líka töluverðir
þótt á annan hátt sé, hjá stór-
um hópi fólks. Eins og ég
sagði hér á undan, þá hefur
þetta með eðlistilfinningu að
gera að mínu mati, og nám
eða nám ekki skiptir tæplega
höfuðmáli. En börn um
barnabækur, því ekki það?
Og þó væri kannski enn
betra að börnin skrifuðu
hreinlega bækurnar sjálf. e.b.