Alþýðublaðið - 27.02.1988, Blaðsíða 9

Laugardagur 27. febrúar 1988
9
Gott að vera í skjóli
„Sjálfstæðisflokkurinn
hlýtur alltaf að vera viðkvæm-
ur gagnvart öðrum flokkum
og með vaxandi hreyfingu
kjósenda milli flokka er
ekkert undarlegt þó að fylgi
rokki milli flokka sem um
sumt leggja áherslu á svipuð
atriði og ekki ófá dæmi að
fólk hreyfi sig jafnvel milli
Sjálfstæðisflokks og Alþýðu-
bandalags."
— Einn flokkur í ríkis-
stjórninni, Framsóknarflokk-
urinn, viröist njóta þess að
ríkisstjórnin gripi til sumpart
óvinsælla aðgerða. Hvernig í
ósköpunum viltu skilgreina
það?
„Framsókn hefur ekki ein
fengið meira fylgi í skoðana-
könnunum upp á síðkastið
en í kosningunum. Sjálf-
stæðisflokkurinn hefur lika
fengið meira fylgi en í kosn-
ingunum. Fólki finnst Fram-
sókn skjóta sér undan
ábyrgð í rfkisstjórninni, en
það er ekki ný umræða. í
stjórnmálasögunni fær Fram-
sóknarflokkurinn svipaða
dóma. Flokkurinn virðist nú
fylgja svipuðu vinnutagi og
hann hefur fylgt um árabil að
því er virðist."
— En hvers vegna fer
Framsókn betur út úr
stjórnarsamstarfinu en
Alþýðuflokkur og Sjálf-
stæðisflokkur?
„Það er kannski vegna
þess að ríkisstjórnin hefur
verið að taka mjög erfiðar
ákvarðanir til að tryggja jafn-
vægi í efnahagsmálum og
stjórnin hefurverið að horfa
fram í tímann. Við höfum
sagt sem svo að við ætluð-
um að búa heilbrigðari undir-
stöðu, fólki mannsæmandi
lifskjör og atvinnuvegum
eðlileg starfsskilyrði. Það
gerist ekki nema við tökum á
þvi sem hefur farið úrskeiðis
og það höfum við gert. Það
er sársaukafullt meðan á því
stendur.
Við svona aðstæður er
auðvitað freistandi að standa
svolítið til hlés meðan storm-
urinn genguryfir. En til lengri
tíma litið held ég að flokkar
auki ekki fylgi sitt á þvi. Svo
má ekki draga alla forystu-
menn Framsóknar í sama
dilk.“
— En er þetta ekki erfitt
eins og þetta er búið að vera
til lengri tíma að þið standið
í brúnni og takið við boðun-
um meðan hinir fiska?
„Það er allt annað fyrir
Framsóknarflokkinn en Sjálf-
stæðisflokk að standa i
skjóli. Það eru gerðar aðrar
kröfurtil Sjálfstæðisflokks-
ins, og hann getur ekkert leit-
að í skjól, vegna þess að þá
brýtur flokkurinn trúnað við
kjósendur. Sjálfstæðisflokk-
urinn er kjölfesta í íslenskum
stjórnmálum og bregðist
hann þeim trúnaði við kjós-
endur er hann fyrst i alvarleg-
um málum.“
Menn þora ekki að
yfirgefa flokksímyndina
— Þú skilgreinir Sjálf-
stæðisflokkinn sem frjáls-
lyndan í atvinnu- og peninga-
málum og félagslyndan í vel-
ferðarmálum. Hvað heldurðu
að stór hluti sjálfstæðis-
manna sé sammála þinni lýs-
ingu?
„Það er eitthvert brotabrot
sem ekki er sammála því. Allt
okkarstarf í áratugi hefur
byggst á þessu, og þar sem
flokkurinn hefur haft meiri-
hluta í sveitarstjórnum kemur
þetta mjög skýrt fram. í
Reykjavík er hvergi betur bú-
ið að einkaframtaki og ein-
staklingsfrelsi og jafnframt
hvergi verið gert jafn mikið í
félagslegri uppbyggingu og
þjónustu. Við höfum ekki átt
þess kost að sýna þetta í
ríkisstjórnum þvi að þar höf-
um við aldrei setið einir að
verki."
— Hvað ertu ósáttir við af
þvi sem þið hafið þurft að
kyngja í stjórnarsamstarfi?
„Það er ekki bara mála-
miðlunin sem er vandamál,
vegna þess að Sjálfstæðis-
flokkurinn er það breiður
flokkur að hann gerir mála-
miðlun innan sinna raða, og
stjórn Sjálfstæðisflokks eins
yrði málamiðlunarstjórn i
vissum skilningi. Með Sjálf-
stæðisflokki einum í ríkis-
stjórn yrði á hinn bóginn
samstæðari hópur og ábyrg-
ari. Mér finnst það galli í
samsteypustjórnum eins nú,
að menn þora ekki að yfir-
gefa flokksímyndina sem hef-
ur verið byggð upp. Menn
koma inn í ríkisstjórn og
halda áfram að tala fyrir
flokksins hönd. „Það er Sjálf-
stæðisflokkurinn sem er að
gera þetta í rikisstjórn, það
er Alþýðuflokkurinn sem..
eða Framsóknarflokkurinn..11
Menn þora ekki að segja:
„Það er ríkisstjórnin sem er
að gera ..“ Við það óttast
menn að flokkurinn tapi ein-
hverri ímynd. Þettaveikir
landsstjórnina. Þetta hefur
átt við flestar samsteypu-
stjórnir og því fleiri sem
flokkarnir eru þeim mun
meiri hætta er á að þessi
hugsun ráði.
Þess vegna væri það mikill
styrkur, ef einn flokkur fengi
umboð eitt kjörtímabil til
þess að fara með stjórn. Þá
yrði hægt að tala af meiri
krafti og einurð en ríkir í
stjórnarsamstarfi með mörg-
um flokkum."
Ábyrgðarhluti að vera
með upphlaup í hverju
máli
—- Þorir ríkisstjórnin sem
heild að standa undir þeim
ákvörðunum sem einstakur
ráðherra tekur? Er ekki þægi-
legt fyrir ríkisstjórnina sjálfa
að skjótast undan merkjum
með því að leyfa ráðherra
eða flokki að eigna sér mál?
„Það geturverið þægilegt í
bráð en hagsmunir stjórnar
eru þeir að koma fram sem
ein heild, og flokkar uþp-
skæru meir þegar fram i
sækir, ef hugsunin að baki
væri heilsteyptari. Ef til vill
var það aðeins í viðreisnar-
stjórninni að það tókst að
breyta starfslagi ríkisstjórnar
og ná trúverðugri samstöðu
út á við.“
— Fólk spyr t.d. hvort
ríkisstjórnin standi heil að
„matarskattinum" eða hvort
þetta sé gerræði Jóns
Baldvins?
„Rikisstjórnin stenduröll
að baki og þingflokkar stjórn-
arinnar sem heild. Þeir bera
sameiginlega ábyrgð í sér-
hverju máli.
Auðvitað tekur það sinn
tíma að ná saman I hverju
máli og stjórnin hefur ekki
setið lengi. Flokkarnir hafa
líka skyldur gagnvart sínum
kjósendum. Og það gilda
ekki önnur lögmál milli
stjórnmálaflokka en i mann-
legum samskiþtum. Maður
hefur það stundum á tilfinn-
ingunni að fólk haldi að það
séu önnur lögmál að verki í
stjórnmálaheiminum en milli
vii ufélaga, hjóna eða vina?“
— En er það ekki afdrifa-
ríkara fyrir þjóðfélagið ef hér
situr bitlaus rikisstjórn í lok
kjörtímabils en þó að hjóna-
korn sitji með hendur i
skauti?
„Að sjálfsögðu er það
afdrifarikara. Þjóðin þarf
öflugar og samhentar ríkis-
stjórnir. Og það er ábyrgðar-
hluti að vera með upphlauþ i
hverju máli i ríkisstjórn, og
veikja þannig landsstjórnina
með því að víkja meiri hags-
munum fyrir rninni."
— Myndirðu vilja að það
lægi Ijósar fyrir hvers konar
stjórn tæki hugsanlega við
að loknum kosningum? Sá
sem tapar í kosningum getur
allt eins fengið frumkvæði að
stjórnarmyndunarviðræðum.
Er ekki verið að hafa rangt
við í lýðræðisþjóðfélagi?
„Það væri á margan hátt
æskilegt að kjósendur fengju
meira um það að segja í
kosningunum sjálfum hvaða
flokkar mynduðu ríkisstjórn. í
margra flokka kerfi er það
erfitt. Það hafa ekki síðan í
viðreisn skaþast pólitískar
forsendur um samstarfsyfir-
lýsingu fyrir kosningar."
— Eru ekki merki þess
núna?
„Við erum rétt að hefja
kjörtimabilið og allt of
snemmt að segja til um
hvernig mál þróast. Við búum
enn við afleiðingar kosninga
þar sem völdum var deilt
meir en áður og það tekur
tíma að vinna þá stöðu upp
og styrkja."
Það er ekki veik stjórn
— Ríkisstjórnin hefur
gripið til róttækra aðgerða
og um það er sögð samstaða
innan hennar. Samt virðist
sem yfirlýsingar einstakra
samstarfsaðila bendi til þess
að þeir vilji vera stikkfrí öðru
hverju. Hversu lengi getur
slikt viðgengist í ríkisstjórn?
„Aðalatriðið er það að
engin ríkisstjórn hefurájafn
skömmum tíma komið jafn
umfangsmiklum málum fram
og náð jafn skjótt árangri
eins og við erum að sjá
þessa daga. Þó að það hafi
komið fram veikleikar af
ýmsu tagi og menn hafi verið
með yfirlýsingar dálítið sitt á
hvað, þá hefur þessi stjórn
sýnt meiri innri styrkleika en
rikisstjórnir um langt árabil.
Það er ekki veik stjórn sem
hefur náð svo langt sem
þessi stjórn eftir rúmlega
hálfs árs vist.
Meðan við sjáum árangur
koma í Ijós og höldum rétt-
um kúrsi, og innri vandamál
veikja ekki stjórnina það mik-
ið að stjórnin nái ekki mark-
miðum sínum, þá er ekki
ástæða til annars en að vera
bjartsýn."
— En er þetta nógu trú-
verðugt gagnvart kjósendum
að lýsa þvi yfir trekk í trekk
að menn hafi ekki komið ná-
lægt ákvörðunum sem kunna
að virðast heldur óvinsælar?
„Hvernig í ósköpunum
eiga menn þá að segja af trú-
verðugleika: „Ég kom þar
hvergi nærri?.“ Stjórnmála-
menn verða að taka ábyrgar
ákvarðanir og gera sér grein
fyrir því að það er ekki
áreynslulaust að ná markmið-
um sem menn eru sammála
um. Þá verða menn að hafa
þor og kjark að segja það og
fylgja þvi eftir.“
Grefur undan trausti ef
skotist er undan
merkjum
— Stjórnarþingmaður
hefur lýst því yfir að ef ekki
verði gripið til aðgerða tii að
rétta við viðskiptahallann
muni hann tæplega styðja
rikisstjórnina.
„Ég er sammála formanni
Framsóknarflokksins að
svona yfirlýsingar eru ákaf-
lega óheppilegar.“
— En hefur formaður
Framsóknarflokksins verið
með minni yfirlýsingar en
Guðmundur G. Þórarinsson
um skilyrði stuðnings við
ríkisstjórnina?
„Vafalaust finnst ýmsum
að þar sé ekki mikill munur
á. En innan rikisstjórnar hafa
ekki verið fluttar sér tillögur
af þessu tagi.“
— En er ekki erfitt að
starfa saman þegar menn
geta skotist undan merkjum
af og til?
„Það fer ekkert milli mála
að það er erfitt fyrir ríkis-
stjórn og grefur undan
trausti út á við, ekki sist þeg-
ar menn takast á við mjög
vandasöm mál sem hafa
mikla þýðingu fyrir almanna-
hagsmuni eins og nú blasa
t.d. við gagnvart útflutnings-
framleiðslunni. Þettaveikir
auðvitað stjórnina þegar hún
er með slíkum ágöllum.“
— Viö höfum búiö við
mikið góðæri. Fannst þér
ekki skrýtið að ganga út úr
ríkisstjórn í fyrra sem var bú-
in að eyða meiru en aflað
var?
„Við búum við mikið góð-
æri í dag, jafnvel þó að blási
í bakseglin sem stendur. Það
er ekki kregpa þó að við þurf-
um að beygja okkur undir
það að lokinni mestu kaup-
máttaraukningu í sögunni að
þjóðartekjur minnki á þessu
ári.
Það er ekkert launungamál
að það hefði verið æskilegt
að stíga á hemlana fyrr en
gert var, en ég ætla ekki að
hafa uppi ásakanir á efna-
hagsmálafoivstu í síðustu
ríkisstjórn. Ég tek fulla
ábyrgð á mínum verkum í
þeirri stjórn, en við vitum
hins vegar að þeir atburðir
gerðust i stjórnmálum á fyrri
hluta síðasta árs sem leiddu
af sér óvissu og óstöðug-
leika. Og síðan kom langvar-
andi stjórnarkrepþa sem af-
leiðing kosningaúrslita. Það
var ekki hægt að gripa í
taumana eins og þurfti strax
að loknum kosningum vegna
þess þólitíska ástands sem
ríkti. Það er ekki hægt að
spila á önnur spil en þau
sem maður hefur á hendi.
Við vöruðum sterklega við
þessu í kosningabaráttunni."
Vestfjarðarsamningar til
fyrirmyndar
— Er gengisfelling óum-
flýjanleg í dag?
„Gengisfelling þýðir i raun
að við rýrum kaupmátt launa-
fólks og færum yfir til út-
flutningsatvinnuveganna.
Við höfum sagt að mein-
semdin er of mikil verðbólga
í þjóðfélaginu vegna kostn-
aðarhækkana. Það þýðir ekki
að ráðast áeinkennin. Ekki
læknarðu mislinga með því
að velta þér upþ úr hveiti. Við
erum núna eftir allar þessar
aðgerðir og af þvi að við lét-
um ekki undan kröfugerðar-
liðinu sem heimtaði stór-
fellda gengislækkun og
vaxtalækkun, að ugpskera
lægri verðbólgu og lækkun
nafnvaxta um leið.“
Menn mega standa á
sínum andlegu
þúfubörðum
— Þú talar um aö Sjálf-
stæðisflokkurinn sé kjölfesta
islenskra stjórnmála, en
hvert er hlutverk Þorsteins
Pálssonar í flokki sem hefur
minna fylgi en áöur?
„Hlutverkið er eitt og hið
sama hver sem situr uppi
með verkefnið. Auðvitað hef-
ur margt farið á annan veg en
ég vildi, en hitt er líka satt og
rétt að á siðustu fjórum árum
hafa orðið gífurlegar breyt-
ingar í íslensku þjóðfélagi,
breytingar sem marka tíma-
mót að mínu mati. Við höfum
verið að auka atvinnufrelsi en
styrkja um leið velferðarkerf-
ið. Ég held að ekki hafi áður
verið tekin jafn stór skref á
báðum sviöum samtímis. Við
höfum bæði í atvinnu- og
menningarmálum stigið skref
sem styrkja einkaframtak og
einstaklingsfrelsi, og í vel-
ferðarmálum hefurtrygg-
ingarkerfið verið bætt með
nýmælum í barnabótum og
lengingu fæðingarorlofs svo
að dæmi séu nefnd.
Ég tel líka að við höfum
markað skýrari línur í utan-
rikismálum i Ijósi nýrra viö-
horfa."
— Hefuröu goldið þess aö
vilja ganga langt í velferöar-
málum?
„Það held ég ekki. Það var
alltaf eitthvert nart út i Ólaf
Thors og Bjarna Benedikts-
son fyrir það að horfa á þjóð-
félagið af háum sjónarhóli og
ég held að ég hafi ekki orðið
fyrir meiri ónotum en þeir á
sinni tíð fyrir þá sök. Én sá
formaður sem bregst þeirri
skyldu að standa þar sem
viðsýnin er mest á ekki að
gegna forystuhlutverki í dag.
Menn mega standa á sínum
andlegu þúfubörðum. Ég
kæri mig kollóttan um það.“
— Þú nefnir Reykjavíkur-
borg sem fyrirmynd þess
sem vel er gert undir forystu
Sjálfstæðisflokksins. Vinnu-
lag ykkar Daviðs er býsna
ólíkt. Ertu sáttur viö að unnið
sé eins og Davíð ...
„Já, Guði sé lof, ekkert
styrkir einn flokk meir en
fjölskrúðug sveit forystu-
rnanna."
— En þrátt fyrir yfirlýsing-
ar sjálfstæðimanna í Reykja-
vik sem gefa til kynna að
ekki sé meirihluti fyrir bygg-
ingu ráöhúss, heldur Davið
sinu striki...
„í spurningunni felst full-
yrðing sem ég efast um að
standist.
Menn deila um það hvort
ráðhúsið fer vel á þessum
stað. Það er deila um smekk
en ekki pólitík. Sem betur fer
eru sjálfstæöismenn með
persónubundið fegurðar-
skin.“
Menn mega standa á
sínum andlegu þúfu-
börðum. Ég kæri mig
kollóttan um það.