Alþýðublaðið - 06.05.1989, Blaðsíða 4

Alþýðublaðið - 06.05.1989, Blaðsíða 4
4 Laugardagur 6. maí 1989 Tíu ár með Thatcher Leiðtogi Breska íhaldsfiokksins, Margrét Thatcher hefur verið við vöid í tíu ár. t>að er ein- stakt pólitískt afrek i breskri stjórnmálasögu. En tíu ár með Thatcher er einnig umdeildur tími og vissulega er breskt þjóðfélag ekki það sama eftir valdasetu „Járnfrúarinnar“ Thatcher hefur á tiu árum náð því markmiði sínu að leggja breska verkalýðs- og launþegahreyf- ingu nær í rúst. Frá því að Thatcher flutti inn í forsætisráðherrabústaðinn að Downing Street 10 í Lundúnum, hefur hún unnið tvennar þingkosn- ingar. Thatcher hefur setið lengst að völdum síðan Lord Liverpool lét af völdumárið 1827. Ogþaðereng- inn arftaki hennar í sjónmáli. Hvorki sem forsætisráðherra eða sem leiðtogi íhaldsmanna. Sjúklingur Evrópu fær__________ raflost Þegar Thatcher komst til valda el'tir einstakan kosningasigur þ. 3. maí 1979, logaði Bretland í sífelld- um, ólöglegum verkföllum og lang- varandi vinnudeilum. Þetta ástand hafði staðið Iengi, og var orðið allt að þvi eðlilegur þáttur i bresku þjóðlífi. Kosningasigur Thatchers byggðist ekki sísl á þeirri óánægju sem deilurnar á vinnumarkaðnum höfðu valdið. A þessum árum var Bretland oft nefnt „Sjúklingur Evr- ópu“, og segir það allt um atvinnu- ástandið i landinu. Verkalýðslélög- in voru sterk, og þrátt fyrir halla- rekstur margra fyrirtækja, náðu launþegar yfirleitt hagstæðum samningum. Stéttar félögin voru líkt og frumskógur og ekki var óvanalegt að atvinnurekandi þyrfti að standa i samningum við 30-40 verkalýðsfélög uns hjól fyrirtækis- ins tóku að snúast á nýjan leik eftir verkföll. Verkamannaflokkurinn breski og launþegahreyfingin í landinu var á eftir timanum. Forystumenn verkalýðsfélaga voru á móti tækni- nýjungum og grófu æ meira undan sér og félögum sínum með íhalds- samri afstöðu til atvinnuþróunar. Segja má að þessi neikvæðni til þró- unar i framleiðslu hafi steypt breskri verkalýðshreyfingu í gröf- ina, bæði faglega og stjórn- málalega. Tíminn var kominn fyrir stjórn- málamann cins og Margréti Thatcher. Hún var harðákveðin í að veita „sjúklingi Evrópu" meðferð — með raflosti. Námuverkfallið Thatcher var vart sesi í forsætis- ráðherrastólinn fyrr en fyrsti áreksturinn varð. Ríkisstjórnin ákvað að loka nokkrum stórum kolanámum sem reknar höfðu ver- ið með miklum halla. Námuverka- menn fóru í verkfall i mótmæla- skyni og hið mikla námuverkfall var hafið. Verkfallið stóð í 12 mán- uði og um 100 þúsund verkamenn lögðu niður vinnu í þann tíma. Það kom til geysilegra átaka og breskt þjóðfélag skall' og hristist. En Thatcher sat óhreyfð. Loks, ári eftir að verkfallið hófst, urðu námu- verkamenn og foringi þeirra Arthur Scargill, að gefast upp. Verkamenn höfðu tapað stríðinu. Námunum var lokað. Námubæirnir eru likt og draugabæir í dag. Árið 1984 þegar verkafallið hófst, voru um 184 þús- und námuverkamenn i Bretlandi. í dag eru þeir um 120 þúsund. Þetta var fyrsti en veigamesti ósigur bresku launþegahreyfingar- innar í baráttunni við íhaldskonuna Margréti Thatcher. í fyrsta skipti frá stríðsiokum hafði bresk Iaun- þegahreyfing verið brotin á bak aft- ur. En þetta var bara byrjunin í atlögu Thatchers gegn breskum verkalýð. Tíu ára íhaldsstjórn undir for- ystu Járnfrúarinnar hefur verið eitt samfellt ál'all fyrir breska launþega- hreyfingu. Örar breytingar________________ Breski þingmaðurinn Anthony Wcdgeswood Benn sem telst til rót- tækari arms Verkamannaflokkks- ins komst svo að orði fyrr í vikunni í viðtali við danskt dagblað: „And- staða Thatchers við Iaunþegahreyf- inguna hefur sprengt breska verkaiýðshréyfingu 100 ár aftur í tímann. Ég held því fram, að Sam- staða i Póllandi hafi meira frelsi en bresk verkalýðsfélög." Ekki taka allir jafn djúpt í árinni og Benn þingmaður. Margir vilja kenna verkalýðshreyfingunni sjálfri um veika stöðu hennar. Ihaldssemi verkalýðsfélaga gegn tækniþróuninni er nefnd sem ástæða, en einnig að hin hraða tækniþróun og uppbygging fyrir- tækja á Thatcher-tímabilinu hefur gjörbreytt breskum iðnaði. Hel'ð- bundnar iðngreinar eru á undan- haldi. Námur, skipa- og stálsmíða- stöðvar eru lagðar niður en í stað þess reistar verksmiðjur og fram- leiðslufyrirtæki sem byggja á há- tækni. Þessar breytingar hafa m.a. valdið því að stór hluti vinnuaflans vinnur í hlutavinnu og tilheyrir ekki hefðbundnum verkalýðsfélögunt. Margrét Thatcher forsætisráðherra hefur verið viö völd í Bretlandi í áratug og ætlar sér að sitja í Downing stræti 10 í önnur tiu ár — alla vega samkvæmt teiknaranum Peter Brokks hjá The Times. Tvær stjórnarkreppur Wtsrgrét Thatcher hefur tvisvar sinnum lent i stjórnar- Krcppu. Sú fyrri var 1982 þegar hún ákvað að leggja til atlögu við Argentínumenn < stríðinu um Falklandseyjar. Hún vann það stríð og varð steirxari en nokkru sinni. Siðari kreppan skall á 1986 þegar hið svonefnda West- land-hneyksli hafði nær steypt Thatcher úr valdastóli. En sennilega bjargaði formaður Verkamannaflokksins Járn- frúnni. Með þvi að koma illa undirbúinn til þingumræðu um hneykslið! Margrét Thatcher er talin sterk- ari en nokkru sinni. Vinsældir Járnfrúarinnar byggjast ekki síst á ákveðni hennar og þori að fram- kvæma og stjórna; þannig er sigur- inn í Falklandseyjastríðinu mikill persónulegur, pólitískur sigur Thatchers, sala á ríkisfyrirtækjunt og barátta gegn verkföllum og upp- lausn talin hafa aukið á vinsældir hennar. Járnfrúin tók reyndar mikla áhættu í Falklandseyjastríð- inu 1982, en hún sigraði og styrktist svo mjög að það hafði hérumbil orðið henni að falli. Fjórum árum síðar eða I986,lenti hún í alvarleg- ustu kreppu sinni á valdatímanum, þegar svonefnt Westland-mál skaut upp kollinum. Afsagnir ráðherra Westland-inálið fjallaði um þyrluverksmiðjurnar bresku West- land og hverjir skyldu fá keypt 30 °7o af hlutabréfum verksmiðjunnar, bandarísku þyrluframleiðendurnir Sikorsky eða víðtæk, evrópsk fyrir- tækjasamsteypa. Síðar meir þróað- ist málið í pólitíska spillingu og nieinta valdniðslu forsætisráð- herra. Varnarmálaráðherrann Mi- chael Haseltine sem barðist fyrir því að evrópska samsteypan fengi hlutabréfin, varð að segja af sér. Það þurfti reyndar Leon Bitten einnig en hann var viðskipta- og iðnaðarráðherra Bretlands og studdi líkt og Thatcher að Sikor- sky-verksmiðjurnar fengju hluta- bréfin. Bitten sem nú er i EB-sendinefnd Breta, tjáði sig á þann veg nýlega í sjónvarpsviðtali, að margir þykja sem gantall grunur sé styrktur, að Bitten hafi framkvæmt skipanair Thatchers allan tímann. Kinnock bjargaði Thatcher Grunurinn byggist á því, að Thatcher hafi snúið á ríkisstjórn- ina, neitað umræðum um málið, breytt stjórnarplöggum, reynt að stansa BBC-þátt um málið, logið í Breska þinginu, gert tilraunir til að þvinga breska iðnjöfra á sitt band og síðast en ekki síst lekið leynileg- um trúnaðarskjölum til breskra fjölmiðla til að korna höggi á varn- armálaráðherra sinn Haseltine sem ekki var henni sammála um lausn málsins. Það sem sennilega bjargaði Thatcher frá falli, var að Ieiðtogi stjórnarandstöðunnar, Neil Kinnock, formaður Verkamanna- flokksins, var svo illa undirbúinn þegar málið var tekið til umræðu í Breska þinginu, að hann náði aldrei neinum skotum á Járnfrúna, og hún slapp í gegnum þingunt- ræðuna. Víðtæk rannsókn var látin fara fram urn málið og endaði með því að Bitten viðskipta- og iðnaðarráð- herra sagði af sér. En Thatcher er ekki endanlega Iaus við West- land-málið. En sennilega kemur ekki allur sannleikurinn fram fyrr en árið 2029 þegar birting allra gagna kringum Westland-hneykslið verður leyfð. Ef Thatcher verður enn forsætis- ráðherra, gæti hún þurft að segja af sér! ■

x

Alþýðublaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Alþýðublaðið
https://timarit.is/publication/2

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.