Alþýðublaðið - 20.05.1989, Blaðsíða 2

2
Laugardagur 20. maí 1989
ALÞYBUBMBIl)
Útgefandi:
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
Fréttastjóri:
Auglýsingastjóri:
Dreifingastjóri:
Setning og umbrot:
Prentun:
Blað hf.
Hákon Hákonarson
Ingólfur Margeirsson
Kristján Þorvaldsson
Steen Johansson
Sigurður Jónsson
Filmur og prent, Ármúla 38
Blaöaprent hf., Síöumúla 12
Áskriftarsíminn er 681866
Áskriftargjald 900 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 50 kr. eintakið.
RÆÐA AÐMÍRÁLSINS OG
AÐALVERKTAKAR
Kveðjuræða Eric McVadon
aðmíráls á Keflavíkurflugvelli
hefur vakið athygli og ekki að
ástæðulausu. Kaflar i ræðu
aðmírálsins voru á þann veg, að
ekki verður á annan veg túlkað
en að þar hafi aðmírállinn farið
langt út fyrir sín mörk og bland-
að sér í íslensk innanríkismál.
Það er einkum tvennt í ræðu
McVadon aðmíráls sem vakið
hefur viðbrögð stjórnmála-
manna og almennings. í fyrsta
lagi lýsti aðmírállinn í ræðu
sinni hugmyndum um hvernig
þjóðfélagsumræða eigi að fara
fram á íslandi, og að velunnarar
NATO og stuðningsmenn varn-
arliðsins eigi að láta jafn mikið
í sér heyra og andstæðingar
þess. Með þessum orðum er
aðmírállinn að egna saman
tveimur skoðanahópum á ís-
landi. í annan stað lagði aðmír-
állinn á það ráðfn í ræðu sinni
hvernig aðrar ríkisstjórnir sem
kunna að vera myndaðar á ís-
landi og hægra megin við
miðju, eigi að fjalla um sam-
skipti íslendinga og varnarliðs-
ins. Þarna ryðst hinn bandaríski
aðmíráll gróflega inn á starfs-
svið ríkisstjórnar íslands. í báð-
um tilvikum er um að ræða svo
alvarlega íhlutun yfirmanns
varnarliðsins á Keflavíkurflug-
velli í innri málefni þjóðarinnar
og æðstu stjórnar hennar, að
ekki verður við unað.
Ennfremur vekur ræða aðmír-
álsins upp þær hugsanir í vitund
okkar íslendinga, hvort hér sé
um stefnubreytingu að ræða hjá
bandaríska varnarliðinu í garð
íslendinga og veru bandarískra
/ r
hermanna á Islandi. I ræðu sinni
vék aðmírállinn að nauðsyn
þess að íslendingar öxiuðu
meiri byrðar sökum þátttöku
sinnar í Atlantshafsbandalag-
inu. Bandaríkjamenn hafa
kvartað sáran undan því undan-
farin misseri að þjóðir Evrópu
sem eru aðildarriki í NATO beri
ekki nógar byrðar, einkum fjár-
hagslegar, á móts við Banda-
ríkjamenn í Atlantshafsbanda-
laginu. Umkvartanir Banda-
ríkjamanna beinast nú greini-
lega að íslendingum. Er sá tími
liðinn að Bandaríkjamenn
sýndu okkur sérlegt umburðar-
lyndi sakir þess hve umdeilanleg
og viðkvæm vera Bandaríkja-
hers hefur verið á íslandi? Er
tími umþóttunar liðinn?
IVIcVadon aðmíráll vék einnig í
ræðu sinni að viðskiptum ís-
lendinga og varnarliðsins. Hann
sagði að sérstaða íslendinga
væri ekki lengur afsakanleg; nú
yrðu framkvæmdir á vegum
varnarliðsins að vera sem ódýr-
astar og með sem minnstum til-
kostnaði. Viðskiptin yrðu að
þola rannsóknir bandarískra
þinga og þingnefnda. Þessi orð
eru réttilega mælt. Málefni Að-
alverktaka hafa verið mjög í
deiglunni að undanförnu og
tími til kominn að þar verði gerð
breyting á. Það er með öllu
óþolandi að nokkrar valdaklík-
ur í Sjálfstæðisflokknum og
Framsókn geti rekið einokunar-
starfsemi á vegum varnarliðs-
ins, haldið arðgreiðslum til hlut-
hafa í skefjum en þess í stað
veitt gríðarlegu fjármagni inn í
íslenskt bankakerfi. Þannig
hafa stjórnendur íslenskra aðal-
verktaka lykilvöld í íslensku
þjóðfélagi gegnum tilfærslu á
himinháum gróða af verktaka-
framkvæmdum fyrir banda-
riska herinn á Suðurnesjum. í
raun eru íslenskir aðalverktakar
eins konar dollarafjármála-
ráðuneyti sem úthlutar lánsfé til
fyrirtækja, styrkir atvinnu-
greinar eða færir til uppistöðufé
bankastofnana að vild. Þetta er
með öllu óþolandi fyrir íslensku
þjóðina. Jón Baldvin Hanni-
balsson utanríkisráðherra hefur
þegar viðrað athyglisverðar
hugmyndir um meirihluta eign
íslenska ríkisins í Aðalverktök-
um og nýja samsetningu stjórn-
arinnar. Ef erlendur her þarf á
annað borð að vera í landinu og
framkvæmdir eru á hans veg-
um, á auðvitað íslenska ríkið að
njóta góðs af því — ekki ein-
hverjir skuggasveinar hags-
munagæsluflokkanna.
Skuggahliðar tœkninnar
Hvert mannsbarn veit að
tækni og vísindi hafa fært
mannkyninu marga nýtilega
hluti. Ég er hins vegar ekki
eins viss um að vakin hafi ver-
ið nætilega mikil athygli á
ýmsu því skuggalega sem er
samfara svokölluðum fram-
förum í vísindum og tækni nú-
tímans. Rithöfundurinn og
heimspekingurinn Aldous
Huxley segir í riti sínu Mark-
mið og leiðir, í þýðingu Guð-
mundar Finnbogasonar, eitt-
hvað á þá Ieið að það séu ekki
til neinar framfarir nema
framfarir í góðvild, um leið og
henni sleppi snúist framfarirn-
ar upp í andstæðu sína. Með
öðrum orðum, ef hátækni-
búnaður hvers konar er notað-
ur til þess að murka lífið úr
meðbræðrum okkar á hinn
hryllilegasta hátt, þá er orðið
heldur hæpið að tala um fram-
farir. Eða ef framfarir á sviði
kjarnavísinda verða til þess að
sprengja plánetuna Jörð 17
sinnum í tætlur, þá fer nú
heldur lítið fyrir blessuðum
tækniframförunum — á eftir.
Eða ef aukin tækni verður tii
þess að spúa sífellt meira af
baneitruðum efnaúrgangi út í
heimshöfin, þá verður þess
ekki Iangt að bíða að ekkert
kvikt verði eftir á jörðinni,
nema að öllum líkindum rott-
an, minkurinn og maðurinn
sem verða þá að éta hvert ann-
að og yrði ansi fróðlegt að
fylgjast með þeirri viðureign.
Blind trú á sérfræðinga
Því fullkomnari og háþró-
aðri sem tæknin er því meira
verður andvaraleysi þeirra sem
með eiga að fara. Flest um-
ferðaslys verða á bestu vegun-
um þar sem hægt er að fara
nógu hratt. Ég ók oft yfir
Siglufjarðarskarð á árunum
1950-60. Það er hrikalegasti
fjallvegur sem ég hef farið um,
með hengiflug á báða bóga og
snarbrattar brekkur. Þá urðu
aldrei slys á fólki, því að hver
maður sá að þarna þurfti að
fara varlega til að halda lífi.
Stórum skipum er siglt upp í
fjöru í blíðskaparveðri vegna
þess að skipstjórnarmenn
höfðu stillt á sjálfstýringuna
og voru bara að lesa blöðin.
Heldur virðast nú ratsjáin,
dýptarmælirinn og allur hinn
sjálfvirki búnaður nýtast illa í
þessum tilfellum. Ég get ekki
látið hjá líða að minnast örlít-
ið á sérfræðingaveldið sem er
nátengt þessu efni. Ég hef oft
staðið agndofa gagnvart því
þegar fólk virðist trúa í blindni
á alls konar sérfræðinga og
gleymir algjörlega að beita
heilbrigðri skynsemi, stund-
um með hinum hroðalegustu
afleiðingum. Ég held að það
yrði öllum til hagsbóta ef fólk
treysti meira á eigið hyggjuvit
heldur en að fylgja í blindni
ráðum misviturra sérfræðinga
sem þykjast vita alla skapaða
hluti á tilteknu sviði, en virð-
ast gleyma því að þekking og
skilning mannsins eru mikil
takmörk sett.
Kjálki Loðviks______________
Það sem í dag er talið satt og
rétt er ef til vill orðið úrelt eftir
skamman tíma. Mér er enn í
fersku minni grein sem ég las í
blaði á síðasta ári. Hún fjall-
aði um Loðvík 14. sem nefnd-
ur hefur verið Sólkonungur-
inn. Hann hafði auðvitað
bestu og færustu snillinga í
Evrópu sér til halds og trausts.
Þeir héldu því fram að tenn-
urnar væru undirrót allra
kvilla í líkamanum og væri
bráðnauðsynlegt að rífa þær
allar úr honum hið bráðasta.
Hann var að vonum tregur til
enda fannst honum tennur sín-
ar til ýmissa hluta nytsamleg-
ar. En þar kom að hann lét
undan hinum mikla þrýstingi.
Þar sem allir virtustu vísinda-
menn í læknisfræði þess tíma
lögðust á eitt taldi hann óhætt
að treysta ráðum svo hámennt-
aðra manna. Ekki tókst þó
betur til en svo þegar verið var
að rífa burt tennurnar en að
konungurinn kjálkabrotnaði.
Greri það aldrei um heilt síðan
og gat konungurinn hvorki
matast, talað né hlegið með
eðlilegum hætti eftir það.
Ekki er nú langt síðan háls- og
nefkirtlar voru umsvifalaust
rifnir úr hverjum þeim krakka
sem fékk kvef í nös. Ekki læt
ég mér til hugar koma að skap-
arinn hafi sett háls- og nef-
kirtla í mannskepnuna að
ástæðulausu eða af stríðni
einni saman. Enda er það nú
komið á daginn að sá gamli
vissi hvað hann söng og fá nú
sem betur fer æ fleiri að halda
sínum kirtlum.
Fæðing og krufning
Konurnar sem létust í
hrönnum af barnsfararsótt á
bestu og fullkomnustu sjúkra-
húsum þess tíma hefðu betur
farið að dæmi mæðra sinna
sem fæddu börn sín heima.
Læknarnir sem tóku á móti
börnum þessara kvenna og
notuðu sömu verkfærin við
það og krufningu sem þeir
höfðu verið að vinna við
skömmu áður skildu ekkert í
þessum dauðsföllum, þeir
vissu bara ekki betur aum-
ingja mennirnir. En þeir hefðu
átt að Iáta það ógert að full-
yrða að það væri miklu örugg-
ara fyrir konur að fæða börn
sín á sjúkrahúsi undir hand-
leiðslu lækna heldur en í
heimahúsi eftir gömlu aðferð-
inni, þegar hver heilvita maður
átti að geta séð hið gagnstæða.
Enda er það að koma æ betur
og betur í ljós að ýmsar hefð-
bundnar lækningaaðferðir
hafa í mörgum tilfellum gert
illt verra og nægir þar að nefna
oftrú á lyfjagjöf þar sem lyfin
unnu miklu meira tjón en þau
gerðu gagn. Það er til lítils að
eyða illkynjuðu æxli með lyfj-
um ef lyfin drepa líka sjúkling-
inn. Og það er lítil huggun fyr-
ir aðstandendur að heyra þessi
orð frá lækninum: — Aðgerð-
in heppnaðist fullkomlega en
sjúklingurinn dó — Fyrir nú
utan það að ekki má gleyma
öllum þeim tilfellum þar sem
fólk með ólæknandi sjúk-
dóma hefur flúið hina hefð-
bundnu meðferð og ætlað að
deyja drottni sínum á eðlileg-
an hátt. Þá hefur það oft gerst
að sjúklingurinn tók að hress-
ast og varð alheilbrigður,
stundum á skömmum tíma.
Þetta eru kölluð kraftaverk en
kannski er þetta bara móðir
náttúra sem græðir og læknar
í kyrrþey ef hún fær til þess
frið fyrir hrokafullum sér-
fræðingum sem lama lækn-
ingamátt hennar með eitur-
pillum og geislavirkni.
Eysteinn
Björnsson