Alþýðublaðið - 20.05.1989, Blaðsíða 3

Laugardagur 20. maí 1989
3
Kroníka vikunnar
„íslenskar bankastofnanir eru einfaldlega ekki samkeppnisfærar við erlendar fjármálastofnanir eins og mál standa nú. Það þarf að fækka
islenskum bönkum með sameiningu bankastofnana þannig að upp rísi öflugir innlendir bankar sem standast erlenda samkeppni."
Jákvæð aðlögun
að Evrópu 1992
Aðlögun íslendinga að fríverslun
með iðnaðarvör'ur frá því við gerðumst
aðilar að EFTA hefur þegar á heildina
er litið tekist vel. Það leikur enginn vafi
á því að aðild okkar að EFTA og frí-
verslunarsamningurinn við Evrópu-
bandalagið hefur stuðlað verulega að
bættum kjörum þjóðarinnar á undan-
förnum árum.
Mikiivægur áfangi í_____________
EFTA-samstarfinu________________
Á nýliðnum vetri náðist mikilvægur
áfangi í EFTA-samstarfinu þegar sam-
komulag tókst um það að fullkomin frí-
verslun með fisk skuli ganga í gildi um
mitt næsta ár. Með þessu hafa EFTA-
ríkin fallist á helstu kröfur okkar varð-
andi fríverslun í vöruviðskiptum. Við
þurfum að nýta okkur þessa dýrmætu
viðurkenningu i samningaviðræðum
við Evrópubandalagið um greiðari að-
gang fyrir sjávarafurðir að mörkuðum
bandalagsins en nú er.
Útvíkkun á fríverslun___________
innan Evrópu____________________
En vöruskipti eru ekki nema einn
þáttur alþjóðaviðskipta. Framundan er
útvíkkun á fríverslun í Evrópu með
myndun sameiginlegs innri markaðar
Evrópubandalagsins fyrir árslok 1992
og viðleitni EFTA-ríkja til þess að
mynda með Evrópubandalaginu sam-
fellt evrópskt efnahagssvæði. Á næstu
árum mun fríverslun einnig ná til þjón-
ustuviðskipta bæði innan Evrópu en
einnig á víðari vettvangi. Ég vil hér sér-
staklega nefna aukið frjálsræði í við-
skiptum með fjármálaþjónustu og í
fjármagnsflutningum á milli Evrópu-
ríkja. Þessar breytingar munu jafna og
styrkja samkeppnisstöðu atvinnufyrir-
tækja í Evrópu.
Jákvæð aðlögun__________________
Við íslendingar þurfum að búa
okkur undir þessar breytingar með
sama jákvæða hugarfarinu og við gerð-
um á sínum tíma gagnvart fríverslun
með iðnaðarvörur. Við verðum að
tryggja íslenskum fyrirtækjum sam-
bærilega aðstöðu á fjármagnsmarkaði
og erlendir keppinautar þeirra njóta.
Þetta þýðir að við verðum að halda
áfram á braut aukins frjálsræðis í við-
skiptum með fjármagn hér innanlands
og við verðum að opna íslenska fjár-
magnsmarkaðinn í auknum mæli gagn-
vart útlöndum. En ég legg áherslu á að
við verðum að fara með gát. Við verðum
að ætla okkur ákveðinn aðlögunartíma
að breyttum viðskiptaháttum með fjár-
magn og fjármálaþjónustu á líkan hátt
og við löguðum okkur í áföngum að frí-
verslun með iðnaðarvörur á áttunda
áratugnum.
Skynsamlegar breytingar
Evrópa 1992 er á allra vörum um
þessar mundir og ekki að ástæðulausu.
Sameiginlegur innri markaður Evrópu-
bandalagsins kallar á ákveðin viðbrögð
af okkar hálfu og annarra EFTA-ríkja.
En jákvæð aðlögun að breyttum við-
skiptaháttum í Evrópu er ekki nema
önnur hliðin á þeim umbótum á íslensk-
um fjármagnsmarkaði sem skynsam-
legt er að stefna að á næstu árum. Þær
breytingar á íslenska fjármagnsmark-
aðnum sem verða knýjandi vegna
breyttra viðskiptahátta í Evrópu með
fjármagn og fjármálaþjónustu eru í
raun flestar hverjar skynsamlegar í
sjálfu sér.
Umbótasvið _____________________
Ég nefni hér nokkur atriði sem eru í
senn dæmi um sjálfstæðar umbætur og
skref í aðlögun að nýskipan mála í
Evrópu: í fyrsta lagi nýsett lög um verð-
bréfaviðskipti, í öðru lagi efling hluta-
bréfamarkaðar, í þriðja lagi aukið
frjálsræði í fjármagnsflutningum milli
íslands og annarra landa og loks í
fjórða lagi endurskipulagning banka-
kerfisins. Þetta eru í raun allt nátengd
atriði og mætti hafa langt mál um hvert
þeirra en ég ætla að láta nokkur orð
nægja.
Löggjöf um verðbréfasjóði
Nýsett lög nr. 20/1989 um verðbréfa-
viðskipti og verðbréfasjóði þjóna þeim
tilgangi að setja ákveðinn ramma um
vaxandi þátt fjármagnsviðskipta hér á
landi. Nauðsyn þess að um þessi við-
skipti gildi öruggar reglur ætti að vera
öllum ljós. En hér er um mun víðtækari
löggjöf að ræða en menn gera sér al-
mennt grein fyrir. Hún leysir ekki að-
eins brýn viðfangsefni líðandi stundar
heldur myndar einnig traustan grund-
völl fyrir nýjungar í fjármagnsviðskipt-
um hér á landi í framtíðinni. Ég nefni
aðeins viðskipti með hlutabréf og er-
lend verðbréf. Lögin setja starfsemi
verðbréfafyrirtækja ákveðinn ramma
en þessi fyrirtæki eru hvarvetna for-
senda fjölþættra verðbréfaviðskipta,
hvort heldur með hlutabréf eða önnur
verðbréf.
Efling hlutafjármarkaðar___________
Það dylst engum að bág eiginfjár-
staða er helsti veikleikinn í fjárhagslegu
skipulagi íslenskra fyrirtækja. Lítið
eigið fé veldur því að fyrirtækin eru illa
í stakk búin til að takast á við sveiflur í
árferði og veikir jafnframt samkeppnis-
stöðu þeirra gagnvart erlendum keppi-
nautum. Það hníga því öll rök að því að
það sé ákaflega' brýnt verkefni að
íslensk fyrirtæki afli sér fjár í auknum
mæli með sölu hlutabréfa.
Hér þarf að raða saman mörgum reit-
um. Sumir reitanna eru komnir á sinn
stað en aðrir ekki. Lög um starfsemi
verðbréfafyrirtækja hafa verið sett og
er nú verið að móta framkvæmd þeirra.
Verðbréfaþing er starfandi þótt starf-
semi þess þurfi að efla meðal annars
með setningu reglna um hlutabréfa-
útboð til almennings. Búa þarf þannig
um hlútana að í skattalegu tilliti sé það
að minnsta kosti jafnvænlegt frá sjón-
arhóli sparifjáreigenda að fjárfesta í
hlutabréfum og í öðrum sparnaðar-
formum og frá sjónarhóli fyrirtækja
ekki síður álitlegur kostur að afla fjár
með sölu hlutabréfa en lántöku. Nú er
unnið að því að undirbúa samræmingu
á skattalegri meðferð eigna og eigna-
tekna á vegum fjármálaráðuneytisins.
Síðast en ekki síst virðist mér vera þörf
á hugarfarsbreytingu hjá eigendum og
stjórnendum íslenskra fyrirtækja þann-
ig að þeir líti í vaxandi mæli á almenn-
ingshlutafélög sem æskilegt rekstrar-
form.
Opnun fjármagnsmarkaðarins
Til þessa hefur í raun verið aðeins
einn farvegur fyrir fjármagn milli ís-
lands og annarra landa og einstefna í
honum. Innlendir aðilar jafnt opinberir
sem í einkageiranum hafa haft tiltölu-
Iega greiðan aðgang að erlendum lánum
oftast með beinni eða óbeinni ríkis-
ábyrgð. Með þessu hefur beinlínis verið
stuðlað að erlendri skuldasöfnun. Frá
sjónarmiði áhættudreifingar er æski-
legt að heimila innlendum aðilum að
fjárfesta erlendis og fá þannig hlutdeild
í hagvexti þar og erlendum aðilum að
fjárfesta í auknum mæli hér á landi
bæði í verðbréfum og beint í fyrirtækj-
um. Hér þarf auðvitað að fara gætilega
í sakirnar en meginstefnan er ljós. í
framtíðinni eiga íslendingar og íslensk
fyrirtæki að hafa aðgang að fjármagni
á heimsmarkaðskjörum, hvort sem það
er innlent að uppruna eða erlent.
Endurskipulagning_______________
bankakerfisins__________________
Það er í þessum punkti sem nauð-
synin á endurskipulagningu íslenska
bankakerfisins kemur einna berlegast í
Ijós. íslenskar bankastofnanir eru ein-
faldlega ekki samkeppnisfærar við er-
Iendar fjármálastofnanir eins og mál
standa nú. Það þarf að fækka íslensk-
um bönkum með sameiningu banka-
stofnana þannig að úr rísi öflugir inn-
lendir bankar sem standist erlenda sam-
keppni og geti veitt íslenskum fyrir-
tækjum sambærilega þjónustu og er-
lendir keppinautar þeirra njóta.
Viðfangsefnin eru mörg og það er
mikið í húfi að vel takist til um lausn
þeirra. Farsæl aðlögun að breytingum í
umheiminum er sem fyrr forsenda þess
að íslendingar njóti lífskjara til jafns
við þær þjóðir sem fremstar fara.
Höfundur Króníku Alþýðu-
blaðsins þessa viku er Jón
Sigurðsson viðskipta- og
iðnaðarráðherra.