Tíminn - 30.03.1968, Page 9

LAUGARDAGUR 30. marz 1968.
TIMINN
9
fué

Útgefandi: FRAMSÖKNARFÍ.OKKURINN
Framkvæmdastjéri: Kristján Benediktsson Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson -'ábi Andrés Krlstjánsson. Jón Helgason og tndriði
G. Þorstelnsson Fulltrúl ritstjórnar- Tómas Karlsson Aag-
lýsingastjóri: Steingrimui Gislason Rltstj.skrlfstofui t Eddu
húsinu. símai 18300—18305 Skrlfsofur- BankastræU 7 Al-
greifislusimi- 12323 Auglýsingasíml- 19523 Aðrai skrlfstofur.
sítni 18300 Áskriftargjald kr 120.00 á mán. tnnanlands — t
lausssölu kr 7 00 eint. - Prentsmiðjan EDDA h. t.
Fréttaritari Politiken í London:
Hafa framandi öfl of mikil áhrif
á efnahagsaðgerðir Wilsons?
Skipulagning
strandferðanna
Alþingi hefur nýlega samþykkt einróma þingsálykt-
unartillögu, flutta af Gísla Guðmundssyni og öðrum
þingmönnum úr Norðurlandskjördæmi eystra, þar sem
skorað er á ríkisstjórnina að láta athuga möguleika á
því, að Skipaútgerð ríkisins komi á fót á Akureyri útgerð
strandferðaskips, er annist strandferðir norðanlands og
til Austfjarða og Vestfjarða, enda séu ferðir þessar í
samræmi við ferðir strandferðaskipa úr Reykjavík.
í greinargerð fyrir tillögunni sagði m.a.:
„Tími er til þess kominn að endurskipuleggja strand-
ferðir hér við land með tilliti til breytinga, sem orðið
hafa í seinni tíð á atvinnulífi og samgöngum í landinu.
Kemur þá mjög til athugunar að taka upp verkaskipt-
ingu á þá leið milli strandferðaskipa á hverjum tíma, að
hvert skip veiti þjónustu afmörkuðum landshluta, og
séu þá ferðir þess sérstaklega við þarfir þess landshluta
miðaðar. Á Alþingi hafa verið uppi tillögur, sem miða
í þessa átt. Er þá gert ráð fyrir, að strandferðaskip, sem
sinni þörfum einstakra landshluta, séu gerð út frá Reykja
vfk. Þörf er á sérstöku strandferðaskipi fyrir Norðurland,
en engin þörf er á og miklu fremur óhagræði að það
skip sé staðsett í Reykjavík eða gert út þaðan. Eðlilegt
er að Norðurlandsskip sé gert út frá Ákureyri, sem er
höfuðstaður Norðurlands og svo mjög vaxandi iðnaðar-
bær, að þaðan er nú eða verður innan skamms hægt að
fá flestar þær iðnaðarvörur, sem eru ekki keyptar frá
útlöndum eða fluttar á sérstakan hátt utan strandferða-
skipanna (áburður, sement). Útlendum vörum til norður-
hafna, sem nú er umskipað í Reykjavík, ætti þá að um-
skipa á Akureyri, að því leyti sem þær verða ekki fluttar
beint frá útlöndum til ákvörðunarstaðar, sem áður tíðkað-
ist í ríkara mæli en nú og er vitanlega æskilegt.“
Hér er vissulega hreyft mjög athyglisverðu máli sem
fellur inn í hugmyndir um það, að gera megi vöru-
flutninga frá útlöndum hagkvæmari með því að flytja
aðallega til fárra innflutningshafna og þá einkum til
Reykjavíkur og Akureyrar.
Stórvirkjanir
í greinum, sem Helgi Bergs birti í Tímanum og Þjóð-
ólfi á seinasta ári, var því rækilega lýst, að nú þegar
þyrfti að fara að undirbúa næstu stórvirkjun, sem hefjast
yrði handa um mjög fljótlega, eftir að núverandi virkjun-
um við Búrfell lyki. Sú orka, sem þaðan fæst, verður
fullnýtt á örfáum árum sökum þess, að álbræðslan fær
meira en helming orkuframleiðslunnar þar.
Morgunblaðið tekur í gær undir þessa ábendingu
og ber að fagna því. Hins vegar ætti Mbl. að tala varlega
um forustu Sjálfstæðisflokksins í stórvirkjunarmálum.
Ógleymd er framkoma forustumanna flokksins, þegar
unnið var í Washington að lánsútvegun til síðari
Sogsvirk.junar vorið 1957. Þá hafði „Wall Street Journal“
það eftir „grömum“ (þýðing Mbl.) forustumanni 1 Sjálf-
stæðisflokknum, að „lán Bandaríkjanna (til íslands)
borga aðgöngumiða kommúnista að valdastólunum". —
Mbl. birti þetta viðtal orðrétt og athugasemdalaust 25.
apríl 1957, til þess að sýna, að þessi ummæli væru rétt
höfð eftir.
Slíkur var þá áhugi Sjálfstæðisflokksins í stórvirkj-
unarmálum.
Ferill Wilsons ber æ meiri svip af ferli Mac Donalds.
f fyrradag fóru fram auka-
kosningar í fjórum kjördæm-
um í Bretljndi. fhaldsflokkur-
inn vann þau öll, en hafði aS-
eins haldið einu þeirra áður.
Hann vann m. ö. o. þrjú þing-
sæti af Ve.ikamannaflokknum.
Þetta er mesti ósigur, sem
brezk ríkisstjórn hefur beðið í
aukakosningum. Grein sú, sem
hér fer á eftir birtist í danska
blaðinu „Politiken“ síðastl.
mánudag og eru þar raktar
ýmsar þær ástæuðr, sem
vafalaust hafa átt meginþátt í
framannefndum ósigri Verka-
mannaflokksins.
GETUR ríkisstjórn Verka-
mannaflokksins yfirleitt stjórn
að í Englamdi? Ræður hún
við efnahagsmálin? Hlýtur hún
óhjáikvæmilega að verða
„Verkamannafloikksstj,órn“ að
eins að nafninu til, ef henni
tekst að ná tökum á efna-
hagismálunum, eða með öðrum
orðum að verða að smáhóp
harðbrjósta hagfræðinga,
greiðslujafnaðarvarða og leik-
brúða auðhringis? Kemst hún
ekki hjá því að verða eins kon
ar viðskiptastjórn, sem glatar
víðtækum stuðningi verkalýðs
samtakanna og þeirrar stéttar,
sem lítur á sig sem verkalýðs-
stétt?
Þessar spurningar leita ósjálf
rátt vegna undangenginna stór
viðburða, sem leiddu að lok-
um til þess, að George Brown
utanríkisráðherra sagði af sér
og Roy Jenkins fjármálaráð-
herra sté fram á sviðið með
harðdrægustu sultarólarfjárlög
siðan 1931, sniðin jöfnum hönd
um eftir kröfum erlendra lána
drottna og óttanum við nýja
spákaupmennskuatlögu að verð
gildi sterlíngspundsins. Þetta
tvennt gerðist með fimm sólar
hringa miliibili og þar er veru
legt ef ekki þráðbeint samband
á milli.
VERKAMANNAFLOKKUR-
INN og ríkisstj. hans búa við
aðstæður, sem minna átakanlega
á liðna örlagaþrungna daga.
Brotthvarf Browns úr ríkis-
stjóminni sannar, að flokkur-
inn er klofinn frá hvirfli til
flja, — og ef tfl vill einnig
milli hvirfils og flja, sem er
enn verra. Harold Wilson og
George Brown eru höfuðleiðtog
ar flokksins, hafa árum saman
fetað sömu braut og keppt hvor
við annan. Ágreiningur þeirra
kom ekki með öllu á óvart, en
var eigi að síður svo hatramm-
ur og skyndilegur, að enn eru
tæpast tök á að gera sér fulla
grein fyrir afleiðingum hans.
Brown er óneitanlega atkvæða
mikfll baráttumaður í stjórn-
málunum, þrátt fyrir öll sín
skammarstrik, og hann var
síðasti fulltrúi verkalýðshreyf-
ingarinnar meðal helztu leið-
toga flokksins í ríkisstjórninni.
Liðið er hálft annað ár síðan
að Frank Cousins tæknimála-
ráðherra dró sig i hlé, en þá
WILSON
glataði ríkisstjórnin drjúgum
hluta hylli sinnar hjá verka-
lýðiS'hreyfingunni. Hanji er leið
togi Verkamannasambandsins,
fjölmennustu verkalýðssamtaka
I landinu, en Brown er einnig
frá þeim samtökum kominn.
Brown og Cousins eru báðir
með því marki brenndir, að á
þá verður alltaf litið sem full-
trúa verkalýðlsstéttarinnar. Auk
þeirra tveggja hefir James Call
aghan einnig notið mikillar
hylli meðal almennings, en
hann hefir nú þokazt no<kkuð í
skuggann vegna ósigurs síns
sem fjármálaráðherra, þegar
gengi skerlingspundsins var
lækkað, og óheppni sem innan
ríkisráðherra.
LEIÐTOGARNIR tveir, sem
nú eru mest áberandi og verða
á næstunni, eru þeir Wilson og
Jenkins, en þeir eru báðir út
skrifaðir frá Oxford-háskóla í
hagfræði og sögu.
Enda þótt að báðir þessir
menn séu af efnalitlu fólki
komnir er ávallt á þá litið sem
„stéttlausa" menntamenn og
virðast þeir fjarlægjast „hold
og blóð“ flokksins meira og
meira. Geta verður þess og, að
milli þessarra tveggja leiðtoga
er ekki náin vinátta eða sam-
staða í stjórnmálunum, en at-
vi'kin hafa knúið þá til sam-
stöðu, þar sem annarra kosta
hefir ekki verið völ.
Daginn, sem Jenkins lagði
fjárlagafrumvarp sitt fram,
flutti Brown afsagnarræðu sína
í neðri málstofunni, og þar bar
hann fram gagnrýni vegna
skorts á samiheldni og sam-
vinnu í ríkisstjórninni. Komst
hann meðal annars svo að orði:
„Valdið getur ekki aðeins
gengið úr greipum ríkisstjórn
arinnar sem heffldar og lent í
höndum eins eða tveggja ráð
herra, heldur getur það í
raun lent í höndum afla, sem
stjórnmálavaldið nær ekki t'l.“
Síðar kom í ljós, að með
orðinu „öfl“ átti Brown við
banka- og fjármálamenn bæði
í London og erlendis, en að
hans áliti gætti allt of öflugra
áhrifa þessara aðila á stefnu
ríkisstjórnarinnar í efnahags
málunum. Við þetta átti hann
í ræðu sinni þegar hann sagði,
að sér yrði mjög oft „hugsað til
hliðstæðu á liðinni tíð i“ sínu
eigin „stjórnmálaminni.“
BROWN var ekki nema 17
ára að aldri 1931, en man vit-
anlega vel eftir því, sem gaml
ir baráttumenn Verkamanna-
flokksdns nefndu „okurkjörin"
eftir gengisfeUinguna 1931,
þegar auðjöfrarnir í New York
lánuðu Bretum fé með þeim
skilyrðum, að ríkisútgjöld væru
lækkuð mjög verulega og af
fullkomnu og örlagaríku tillits
leysi til félagslegra þarfa.
Svipaðra áhrifa hefir þótt
gæta í auknum mæli hjá rík
isstjórn Wilsons og af því til-
efni hefir sú spurning sótt á,
hvort stjórnartíð Verkamanna-
flokksins hljól alltaf og ó-
hjákvæmilega að enda með þvi
innan fárra ára, að „ verka-
lýðsstéttin" telji að hún hafi
verið svikin og seld í hendur
drottnurunum í alþjóðlegum
fjármálum (sem nú ganga und
ir nafninu „hámarnir í Zur-
ieh“).
Hið forna örlagastríð milli
sósí'alisma og kapítalisma er
enn furðulega lifandi í vitund
Breta, enda þótt að liðin sé
nálega heffl öld síðan að París
arbyltingin var gerð. (Manni
verður hugsað til leikrits Nor-
dahls Griegs, þar sem leiðtog-
arnir verða að vitundar- og
varnarlausum leiksoppum í
höndum fj'ármálamannanna).
Margt hefir óneitanlega
breytzt, en eigi að síður verð
ur enn vart veruleikakjarn-
ans. Þó að gengið sé inn á
að þetta sé ekki annað en þjóð
saga eða ímyndun eins og nú
vhorfir við, heyrir það eigi að
síður til veruleika stjórnmál-
anna.
ÁRIN 1929—1931 tjáði ekki
að leyna því, að ráðherramir í
ríkisstjórn Verkamannaflokks-
ins voru gersamlega ófróðir um
efnahags- og peningamál.
Ramsey MacDonald varð að
lýsa yfir vanmætti sínum og
hver skyndiráðstöfunin rak
aðra: Fall gjaldmiðilsins, er-
lent stórlán með erfiðum skii
málum, félagsleg afturför, sam
steypustjórn og klofning Verka ’
mannaflokksins.
Erfitt er að bera á móti því |
að ferill Wilsons beri æ meiri S
svip af ferli Mac Donalds, enda
þótt að skeiðið sé hvergi nærri |
á enda runnið. Þarna virðist |
engu breyta að Wilson er vel
menntaðpr hagfræðingur, svo |
og ýmsir samstarfsmanna hans. H
Ófarirnar eiga rætur að rekja §
til þeirrar útbreiddu trúar í i
Englandi að „sósíalistar" geti jj
ekki stjórnað, ráði -ekki við j?
efnahagsmálin. skilji ekki fjár |
mál og takist ekki að efla p
traust erlendra manna á brezk [
um efnahagsmálum, sem ef tfl .
vill sé verra en allt annað. ;,
Þessu sé alveg öfugt farið með |
íhaldsmennina, hinn „eðlilega" f
stjórnarflokk.
ÞEGAR kosningasigur Verka
mannaflokksins varð lýðum
Framhald á bls 15