Alþýðublaðið - 02.06.1990, Blaðsíða 5

Laugardagur 2. júní 1990
VIDHORF
5
Hverra manna ertu, landi?
Um uppruna íslendinga
Það hefur löngum verið sveita-
manna siður á ísaköldu landi að
spyrja menn ætta. Og það er því
ekki tilviljun að þessi þjóð hefur
löngum haft brennandi áhuga á
eigin uppruna.
Ættgöfgi
Um eitt hafa menn verið sam-
mála þegar uppruni íslendinga er
ræddur að hann hljóti að vera sér-
deilis göfugur. Jón J. Aðils telur að
íslendingar séu flestir af norsku
höfðingjakyni og því mikið úrvals-
fólk. Og þá leiðir maður ósjálfrátt
hugann að spurningunni sem
Brecht spurði í kvæði er hann velti
því fyrir sér hvernig Alexander
mikli hefði lagt undir sig heiminn
„hafði hann a.m.k. einn kokk með
sér í förum?"
Arthur Rutherford aflaði sér
mikilla vinsaelda á Islandi er hann
reit heila bók til að sanna að ís-
lendingar væru hvorki meira né
minna en hinar týndu ættkvíslir
ísraels. Og í ofanálag var Ruther-
ford þess fullviss að landinn ætti
eftir að skína gjörvallri heinvs-
byggðinni andlegu ljósi.
Kngu lakari er sú kenning Barða
(iuðmundssonar að Islendingar
séu hreint engir norsarar í útlegð
heldur afkomendur svonefndra
Herúla sem áttu að hafa hrakist til
Noregs á þjóöflutningatímunum
og villt á sér heimildir um langan
aldur, þóst vera Norðmenn.
Og annar ágætur alþýöufræöi-
maður, Benedikt Gíslason frá Hof-
teigi, hélt því fram að á íslandi hafi
búið kristin keltnesk þjóð þegar
norræna víkinga bar að garði og
hafi þeir síðarnefndu gert allt til
aö þurrka út menjar eftir keltana.
Þessi spurning Benedikts er
ekki ýkja sannfærandi en staö-
reyndin er hins vegar sú að íslend-
ingar hafa nánast örugglega tölu-
vert keltneskt blóð í æðum. Heirn-
ildir frá söguöld benda til þess að
norrænir menn hafi flutt hingað
írska þræla. Frægust þeirra er
náttúrlega írska prinsessan Mel-
korka sem lýst er svo eftirminni-
lega í Laxdælu.
Kftirtektarvert er að í einni gerð
Landnámu segjast höfundarnir
hafa sett bókina saman til að reka
þaö slyöruorð af íslendingum að
þeir séu komnir af „þrælum og ill-
mennum". Og þá liggur beinast
við að álykta að „þrælarnir og ill-
mennin" hafi verið keltar. Svo má
ekki gleyma því að sjaldan er reyk-
ur án elds!
Ætla má að danskir og norskir
víkingar hafi flúið hingað með
írska þræla og frillur þegar Dyfl-
inni féll í hendur Irum á því herr-
ans ári 902. Og vel má vera að
önnur slík bylgja hafi skollið á ís-
landsströndum árið 1014 eftir aö
Brjánn Boru konungur bar sigur-
orð af norrænum víkingum í
Brjánsbardaga. Það fylgir svo sög-
unni að Brjánn féll sjálfur því eins
og segir í kvæðinu „Brjánn féll en
hélt velli".
Gísli Sigurðsson hefur bent á þá
athyglisverðu staðreynd að verö á
þrælum hækkaði mjög á írskum
þrælamörkuðum á þeim tíma er
Island byggðist. Kn auðvitað gæti
sú verðhækkun hafa átt sér allt
aðrar skýringar en þörf norrænna
víkinga á leiö til Islands fyrir
vinnukraft.
Blóðflokkar____________________
Það er alla vega staðreynd aö
blóðflokkadreifing íslendinga er
líkari þeirri írsku en þeirri norsku.
Og einhversstaðar hef ég lesið aö
rautt hár, aðalsmerki íranna, sé
tvöfalt algengara á íslandi en i
Noregi.
Margir fræðimenn hafa dregið
þær ályktanir af blóðflokkarann-
sóknum að Islendingar séu aö
meginstofni keltneskir. Til dæmis
gengur írski fræöimaðurinn Done-
gani svo lani>t að segja að 98%
frumbyggja Islands hafi verið af
keltneskum stofni. Ólafur Bjarna-
son nefnir heldur lægri tölu, eða
73%, en aðrir fræðimenn 14—
40%
Stefán Aðalsteinsson hefur
gagnrýnt þessa menn harkalega
og bendir á að mannfræöilegar
rannsóknir sýni að íslendingum
svipi mikið til Norðmanna í útliti
en lítið til Ira. Hann telur aö sú
staðreynd að hlutfallslega fleiri Is-
lendingar eru af 0-blóðflokk en
Norðmenn eigi sér þá skýringu aö
bólusóttarfaraldrar leggist þyngra
á fólk af A-flokki en 0-flokki. Því til
stuðnings bendir hann á rann-
sóknir sem geröar hafa verið í
Bangladesh og víðar. Ennfremur
segir hann aö í Noregi hafi bólu-
sóttin veriö landlæg en ekki kom-
ið í faröldrum eins og á Islandi og
að landlæg bólusótt bitni jafnt á
réttlátum sem ranglátum, A-flokki
og 0-flokki.
Auk heldur hafa rannsóknir
sýnt að blóöflokkadreifing sú sem
þekkist á lslandi og á Irlandi finnst
víða meöal eyþjóöa þ.á m. Indjána
á Kldlandinu við Argentínu sem
ekki eru skyldir íslendingum svo
vitað sé.
Svo má ekki gleyma þeirri stað-
reynd að írar og Norðmenn nútím-
ans eru blandaðir aðkomuþjóðum
þannig ekki er öruggt að blóö-
flokkadreifing þeirra hafi veriö sú
sama á víkingatímanum, En það
er eftirtektarvert að blóðflokka-
dreifingin á Vestur-írlandi, þar
sem víkingarnir ríktu, er nær
þeirri norsku en dreifingin meðal
Austur-lra.
Amerika miðalda
Eg ætla mér ekki þá dul að
dæma um ágæti þeirra kenninga
sem hér hafa verið raktar enda
ekki sérfræðingur á þessum svið-
um. En mér er nær aö halda að ís-
land hafi veriö Ameríka þessara
ára. Þangaö flúðu bæði frelsishetj-
ur og misindismenn frá ýmsum
löndum og aörir voru fluttir þang-
að í böndum rétt eins og blökku-
menn til Bandaríkjanna. ()g rétt
eins og fólk af breskum ættum
hafði pólitíska og menningarlega
forystu í Bandaríkjunum höfðu
norskir innflytjendur töglin og
hagldirnar á Islandi.
Mér er reyndar nær að halda að
meirihluti frumbyggja íslands hafi
komiö úr Vestur-Noregi og að stór
minnihluti hafi komiö frá öðrum
Norðurlöndum og Bretlandseyj-
um. Staöreyndin er nefnilega sú
að Vestur-Norðmönnum svipar
mjög til Islendinga í útliti, Aust-
ur-Norðmönnum síður.
Lokaord______________________
Vísindin'draga dám af tíöarand-
anum. Kyrr á árum rembdust
menn viö að sanna að þeir væru af
konungakyni, nú á öld fjöldans er
orðiö fínt að vera af írskum þræla-
ættum.
Skyldi ekki sannleikurinn
þræða meöalveginn, fara um fúla
gráasvæðiö?
Stefán Snævarr
skrifar
Rautt hjarta
Dagana 31. mai til 2. júni fer fram merkjasala um
allt land á vegum Landssamtaka hjartasjúklinga.
Slik f járöflun fer fram annað hvert ár og merkið sem
selt verður, er sem endranær: Rautt hjarta til að
næla i barminn. Það merki ættu flest allir lands-
menn að kannast við. Þessu sinni kostar merkið 300
krónur — og tryggja þarf, að allir verði með litla
hjartað sitt i barminum.
LARUS HALLDORSSON SKRIFAR
„Við eigum storan hóp af hæfu og vel menntuðu fólki á öllum sviðum
hjartalækninga, en starfsaðstaða er aðeins til fyrir helming þeirrar þjón-
ustu er veita þarf. Enn eru biðlistarnir hættulega langir," segir Lárus Hall-
dórssón m.a. í grein sinni.
I.HS — Landssamtök hjarta-
sjúklinga ætti ekki aö þurfa að
kynna mikið. Þeir lslendingar
nnmu fáir. sem málefnið snertir
ekki með einhverjum hætti. Kyrir
tæpum sjö árum urðu samtökin til
og síðan hafa þau barist ötullega
fyrir hag og heill hjartasjúklinga á
öllum sviðum, m.a. með |tví að
stuöla að bættri heilbrigðis- og fé-
lagsþjónustu þeim til handa.
Annar lifsstíll
Arlega bætast yfir 500 í hóp
hjartasjúklinga hérlendis, sem
þarfnast læknismeðferðar, fólk á
ýmsum aldri, ein.nig ungt fólk. Að-
stæðúr þeirra eru með ýmsu móti,
sjúkdómsmyndin líka, og þá einn-
ig úrræðin til bata eða lækningar.
Sumir þurfa skurðaðgerö, aðrir
þola hana ef til vill ekki, eða þurfa
ekki. og fá því lyfjameöferö ein-
göngu, en hún íylgir í öllum til-
vikum með, og sumir þurfa endur-
tekna sjúkrahúsvist. Kn sameigin-
legt er þó öllum, að þeir þurfa að
breyta um lífsvenjur aö einhverju
leyti. þar sem t.d. lyfjanotkun.
mataræði, hreyfing, vinnuálag og
margt annað skipar nýjan sess, og
þarf raunar oftast að endurmeta
lífið allt. tileinka sér annan lífsstíl.
Þetta fólk er hvergi nærri allt í
Landssamtökum hjartasjúklinga.
meðlimir þar eru tæp 1700 og
dreifast víðs vegar um landið.
Langir biðlistar_______________
Fram aö þessu hefur árangur af
starfi samtakanna verið undra-
verður, og dæmin þola að þau séu
nefnd: Héðan var rójö hvað fastast
að |dví að hjartaaðgeröum yrði
komið á hérlendis. Það kostaði
harða baráttu, en reyndist mikið
heillaspor. Sú barátta er ekki enn
á enda kljáð, aöeins hálfnað verk.
Við eigum stóran hóp af hæfu og
vel menntuöu fólki á öllum svið-
um hjartalækninga, en starfsað-
staða er aðeins til fyrir helming
þeirrar þjónustu er veita þarf. Knn
eru biðlistarnir hættulega langir,
og uggvænlegt ef dregiö verður
enn að bæta úr aðstöðu til starfs-
ins.
í beinum tengslum við þetta
stórmál hafasamtökin veriðsívak-
andi um nýjungar og tækni í
hjartalækningum og hafa staðið
að tækjakaupum til rannsókna og
lækninga. Líklega lagt fram u.þ.b.
— 50 milljónir síðustu fimm árin
með aöstoö góðra vina. Hér er
veriö að bæta úr brýnni þörf og
stuöla aö bata margra. Flestir ná
nú orðið allgóðri heilsu, en staða
sumra raskast og því þurfa þeir
stuðning. Hann viljum við hjálpa
til að veita.
Endurhæffingarstöð
Nýjasta stórátakið var að koma
upp á sl. ári endurhæfingarstöö
fyrir hjarta- og lungnasjúklinga.
Hún er til Inisa í æfingastöö
Styrktarfélags lamaðra og fatlaðra
í Reykjavík og er fagur árangur af
samstarfi við þá hreyfingu. En að-
sóknin er slík, að húsnæðið er
þegar allt of lítið. Þjálfun og endur-
hæfing er lífsnauðsyn, því er mikil
þörf á að koma upp slíkum æfing-
astöðvum víöar, ekki síður utan
Reykjavíkur. Að þessu er unniö
einmitt nú. Aukin aðstaða til jrjálf-
unar við eftirlit lækna og annarra
sérfræðinga er stærsta átakið
framundan.
Velferd heitir blað, sem sam-
tökin gefa út og er tengiliöur við
félagana. Það birtir bæði fréttir af
starfinu, leiðsögn, fræðslu og fag-
legar greinar um málin.
Merkin eina tekjulindin
Hér hefur einungis verið drepið
á fátt. Verkefnin eru mörg og hínt-
ur LHS í íslensku heilbrigðiskerfi
verður æ styrkari. Hér er rétt að
vekja á |íví athygli, að þarna eiga
sjúklingarnir sjálfir írumkvæðið.
Við erum þess vegna öll í þakkar-
skuld viö frumherjana, sem hófu
starf Landssamtaka hjartasjúkl-
inga á haustdögum 1983. Merkinu
ber að halda hátt á loft. Starfið er
í senn sjálfshjálp og framlag til
þjóðfélagsins á sviði heilsugæslu
og bættrar þjónustu við sjúka.
Slíkt mál eru engum óviðkom-
andi, sem byggir þetta land.
Merkjasalan, sem nú fer í hönd
er svo að segja eina tekjulind
LHS — og veröur notuö til nýrra
verkefna þjóð okkar til heilla. Því
er nú heitiö á alla aö veita þessu
starfi liö. Eitt merki á mann er
markmiðið með merkjasölunni.
Vonandi gengur það eftir. Hafiö
þökk fyrir aðstoöina — og látum
nú sjást, að hjartað sé á réttum
stað — rauöa hjartað í barminum.