Alþýðublaðið - 09.06.1990, Blaðsíða 11

Laugardagur 9. júní 1990
11
Reynir fyrir framan nýja skrif-
stofu Búseta aö Laufásvegi 17
og verður hún almenningi til
sýnis á sunnudaginn.
Reynir Ingibjartsson, framkvœmdastióri Búseta:
Húsnsaðismáfín
mín hjartans mái
„Það var sérslaklega ánægjulegt að félagasam-
tök og aðilar sem staðið höf ðu i grasrótinni og barist
fyrir breytingum á húsnæðiskerfinu skyldu hafa
verið þátttakendur i þvi að koma þessu um kring,"
segir Reynir Ingibjartsson framkvæmdastjóri Bú-
seta en hann átti sæti i nefnd þeirri sem vann að nýju
lagafrumvarpi um félagslega húsnæðiskerfið.
Reynir hefur mjög látið húsnæðismálin til sin taka á
siðustu árum og við byrjuðum á að spyrja hann út i
Búseta.
„Búseti var stofnaður 26. nóv-
ember árið 1983. Upphafið má
rekja til ieigjendasamtakanna en
ekki síður til einstaklinga sem
höfðu verið við nám úti í Svíþjóð
og kynnst húsnæðiskerfinu á
Norðurlöndunum. Þegar þeir
komu heim frá námi, komu þeir í
þetta ófremdarástand sem hér
ríkti í húsnæðismálum. Þá var ný-
búið að verðtryggja öll lán. Kring-
umstæður allar voru gjörbreyttar
fyrir ungt fólk sem vildi koma þaki
yfir höfuðið. Menn fóru að leita að
nýjum möguleikum og það leiddi
til þess að Búseti var stofnaður. í
byrjun var stofnað félag hér í
Reykjavík. Á örskömmum tíma
gengu í það um tvö þúsund manns
og síðan fylgdu í kjölfarið félög á
fleiri stöðum.t.d á Akureyri, í Ar-
nessýslu og Borgarfirði."
— Var björninn unninn með
því að stofna þessi félög?
,,Nei. Þá tók við glíman við
landsfeðurna. Setning löggjafar
um þetta húsnæðisform og skapa
þessum félögum lánsrétt í hús-
næðiskerfinu. Til þess að gera
langa sögu stutta þá tókst ekki að
skapa þessu formi lagalegan
ramma. Næstu árin var þetta
spurningin um að láta ekki þessa
hugmynd, láta ekki þessi félög
deyja drottni sínum. Það var í
rauninni ekki fyrr en með setn-
ingu laga um kaupleiguíbúðir sem
þessi félög gátu fengið lán hjá hús-
næðislánakerfinu. Jafnframt
þessu hafði félagið unnið að því að
reyna að koma upp sínu fyrsta fjöl-
býlishúsi. Félagið fékk lóð í
Reykjavík og þar með vaknaði
vonin um það að koma þessu í
höfn.“
5.000 félagar i Búseta
,,Það gekk nú reyndar á ýmsu.Á
þeim tíma þegar lögin um kaup-
leiguíbúðir voru sett þá var okkar
fyrsta hús í byggingu og komst í
gagnið. Sú framkvæmd tókst mjög
vel og þá fór skriðan aftur af stað.
Félögum fjölgaði á örskömmum
tima um helming. Núna eru þessi
félög orðin 11 talsins, vítt og breitt
um landið. Þau hafa með sér
landssamband og ætli að félags-
menn á landinu öllu séu ekki um
5 þúsund talsins."
— Hvað eru þessar búsetu-
réttaríbúðir?
„Fyrir þá sem ekki þekkja til er
rétt að skýra örlítið búseturéttar-
formið. Þó að þetta form sé mjög
algengt í nágrannalöndum okkar
þá hafa menn ekki þekkt það hér
á íslandi fyrr en þá núna.
ftð leigja hjá sjáHuiw sér
Þetta form er einfaldlega þannig
að þetta er félag sem er öllum op-
ið, samvinnufélag. Þegar menn
ganga í félagið fá þeir sérstakt fé-
lagsnúmer. Síðan samkvæmt röð
öðlast þeir rétt á að kaupa svokail-
aðan búseturétt. Þessi búseturétt-
ur er samkvæmt lögum skil-
greindur sem eignarhlutur og
ótímabundinn umráðaréttur yfir
viðkomandi íbúð. Þá er rétt að
taka það fram að Búseti et' hinn
formlegi eigandi íbúðanna og tek-
ur sem sagt opinbert lán en félags-
maðurinn á ákveðinn hlut íbúðar-
innar. Þessi búseturéttur jafngildir
eignarréttinum á mjög margan
hátt og eigendur að húsnæðinu
eru félagsmennirnir, þannig að
það má segja að maður leigi hjá
sjálfum sér.“
— Hvernig stóð því að þú
lentir á kafi í þessum húsnæð-
ismálum?
„Þegar gerðar voru mjög víð-
tækar breytingar á íslenska hús-
næðiskerfinu 1986 með sam-
komulagi milli ríkisvaldsins og að-
ila vinnumarkaðarins, lán voru
lengd og lánshlutfall hækkað
fannst ýmsum að þá væri búið að
leysa húsnæðismálin á íslandi í
eitt skipti fyrir öll. Hins vegar sátu
eftir ýmsir hópar í þjóðfélaginu
sem að lakasta höfðu aðstöðuna,
öryrkjar, aldraðir, námsmenn og
leigjendur. Það kom fljótlega í ljós
að þessar breytingar skópu ógnar-
langa biðröð. Fólk flykktist tug-
þúsundum saman í þessa biðröð
en eftir sátu þessir hópar sem ég
nefndi og, að mig minnir í des-
embérmánuði 1986, þásameinuð-
ust 8 samtök sem hafa innan sinna
vébanda þessa hópa og höfðu
með einum eða öðrum hætti verið
að fást við húsnæðismál sinna fé-
lagsmanna. Þessi aðilar samein-
uðust í einum hópi sem kallaði sig
Þak yfir höfuðið.
Hljóðlát bylting
--7———- ■
Eg held að hópurinn hafi tekið
til starfa um mitt ár 1989 og hálfu
ári seinna skiluðum við frá okkur
tillögum að lagafrumvarpi og það
er óhætt að segja að þó að það hafi
kannski farið svolítið hljótt, þá
urðu kaflaskipti í húsnæðismálum
á íslandi þegar þau voru samþykkt
sem lög. Það var sérstaklega
ánægjulegt að félagasamtökum
og aðilum sem staðið höfðu í gras-
rótinni og barist fyrir breytingum
að þau skulu hafa verið þátttak-
endur í því að koma þessu í kring.
Það teljum við að hafi verið mjög
jákvætt og mjög ánægjulegt að
ráðherra skyldi leita niður til gras-
rótarinnar til að taka þátt í að
— Hvað felur ný löggjöf um
félagslega húsnæðiskerfið í
sér?
„Þarna er í raun og veru verið
að skapa eigendum og leigjendum
sama rétt til öflunar húsnæðis.
Þetta er kannski mál númer eitt.
Þeir sem hafa verið að eignast eig-
ið húsnæði hafa í raun notið betri
kjara en þeir sem hafa viljað leigja
húsnæði eða fara aðrar leiðir.
Þessi lög leggja hins vegar áherslu
á jafnræði þarna á milli. Síðan er
búið að fella hinar ýmsu leiðir
saman í einn farveg, samræmd lög
um félagslegar íbúðir.
Þetta var kannski orðið svolítið
flókið, verkamannabústaðir, kaup-
leiguíbúðir, búseti, hlutareignar-
íbúðir og leiguíbúðir o.s.frv. Nú er
hins vegar búið að samræma þetta
og segja má að nú hafi fólk um
fjórar leiðir að ræða.
Fjórar leidir i______________
iélagslega kerfinu___________
Það er í fyrsta lagi félagslegar
eignaríbúðir, í svipuðum stíl og
verkamannabústaðir voru. I öðru
lagi kaupleiguíbúðir, þar sem fólk
getur leigt með kauprétti eða
keypt strax. 1 þriðja iagi hlutar-
eignartbúðir og undir það fellur
búseti. Og í fjórða lagi leiguíbúðir.
Varðandi kjörin þá er lánstími
frá 43 upp í 50 ár. Ef um er að ræða
eignaríbúðir þá er tíminn 43 ár
annars 50 ár þ.e. fyrir leiguíbúðir.
Lánshlutfall er í flestum tilfellum
90% þannig að það eru því 10%
sem framkvæmdaraðili þarf að
leggja fram.
Vextir eru tvenns konar. Þ.e.a.s.
félagslegir vextir það er að segja
þegar um er að ræða fólk sem er
undir ákveðnum tekju- og eignar-
mörkum. Síðan er um venjulega
vexti eins og eru á öðrum lánum
frá húsnæðisstofnun í dag. Þá er
rétt að geta þess að kaupleigan er
tvískipt, annars vegar erum að
ræða almenna kaupleigu og hins
vegar félagslega kaupleigu. Það
sama á við Um hlutareignarformn-
ið. Þar eru það þessi tekju og eign-
armörk sem að skipta.
Hins vegar er félagasamtökum
af ýmsu tagi gefið mjög aukið svig-
rúm, félagasamtök sem eru viður-
kennd af félagsmálaráðuneytinu.
Þá getum við verið að tala um fé-
lög eins og Búseta, samtök aldr-
aðra, öryrkja og námsmanna.”
— Nú hafa orðið miklar
breytingar á húsnæðiskerfinu
á til að gera skömmum tíma.
Eru með þeim breytingum hús-
næðismál íslendinga kominn í
góðan farveg?
„Það er óhætt að segja að það
hafi orðið bylting á hinum laga-
lega ramma til batnaðar. Þar á nú-
verandi félagsmálaráðherra mikl-
ar þakkir skyldar. Með þessum
nýju lögum má segja að heildar
uppstokkun hafi átt sér stað. Mín
skoðun er sú að það verði hér í
framtíðinni tvenns konar kerfi
sem vonandi dugi til þess að
tryggja öllum þegnum þessa lands
öruggt húsnæði.
Það má því segja að það sé
nærri búið að umbreyta húsnæðis-
kerfinu 100% og fyrir það á Jó-
hanna Sigurðardóttir félagsmála-
ráðherra miklar þakkir skyldar."
Eitthvað að lokum?
„Það má segja að það hafi verið
fyrir tilviljun að húsnæðisrnálin
eru orðin mín hjartans mál. Ég
fékk það strax á tilfinninguna þeg-
ar ég gerðist þátttakandi í að
stofnsetja Búseta að það væri eitt
brýnasta málið í þessu þjóðfélagi
til jöfnunar og til að halda uppi al-
mennum mannréttindum væri að
finna nýjar leiðir í húsnæðismál-
um. Ekki síst vegna ungs fólks. Ég
varð var við að það var mikill
fjöldi fólks erlendis sem ekki
treysti sér að koma til íslands útaf
húsnæðismálunum og það voru
ótrúlega stórir hópar í þjóðfélag-
inu sem að stóðu mjög illa.
Það hefur sjálfsagt ekki verið
fjallað um aðra málaflokka öllu
meira síðasta áratug en húsnæðis-
málin. Mér fannst að það þyrfti að
leggja þessum málum lið og það
hefur verið ákaflega ánægjulegt
að sjá að maður hefur átt þess kost
að vera þátttakandi í að breyta
þessu þjóðfélagi," sagði Reynir
Ingibjartsson framkvæmdastjóri
Búseta að lokum.