Alþýðublaðið - 08.11.1996, Page 6

6
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 8. NÓVEMBER 1996
Björgvin Brynjólfsson
sótti þing Alþýðuflokksins
ífyrsta sinn árið 1943
Mikil spenna
legar Hannibal
felldi Stefán
Jóhann
„Þau hafa mörg verið býsna söguleg flokks-
þingin,“ sagði Björgvin Brynjólfsson fyrrverandi
sparisjóðsstjóri á Skagaströnd. „Ég gekk í flokk-
inn fimmtán ára gamall en fyrsta þingið sem ég
sótti var aukaþing haustið 1943. Það var haldið í
nýbyggðu húsi Alþýðubrauðgerðarinnar. Þar átti
að taka afstöðu til skilnaðarmálsins við Dani því
menn voru ekki alveg sammála hvemig að því
skildi staðið. Það urðu algerar sættir í því máli en
þingið var lítið sótt. Trúlega voru ekki nema
fimmtíu fulltrúar og flestir úr Reykjavík og
Hafnarfirði. En sögulegt flokksþing var haldið í
Alþýðuhúsinu árið 1952 þegar Stefán Jóhann
Stefánsson féll fyrir Hannibal Valdimarssyni.
Þá spunnust miklar deilur og spennan var mik-
il með tilheyrandi næt-
urfundum. Ég studdi
Stefán Jóhann. Mér leið
þó ekki illa yfir úrslit-
unum. Hannibal var
duglegur og röggsamur
maður en menn voru
ekki vandir að meðöl-
um og þetta bar að með
hætti sem ég gat ekki
fellt mig við.
Vorið 1994 er minn-
isstætt en þá var
sprengjuþingið í Kefla-
vík. Það var mikið æs-
ingaþing og ég sat þar
án atkvæðisréttar og
þurfti ekki að taka af-
stöðu til mála. Það var
látið í það skína af báð-
um aðilum að þessar
deilur væru málefna-
legar, þrátt íyrir að það
væri fyrst og fremst um
persónulegar skærur að
ræða. Ég harma átök í
flokknum og Jóhanna
hefði ekki átt að hlaupa
fram eins og hún gerði.
Þegar Þjóðvaki og Alþýðuflokkurinn gengu í
eina sæng kom í ljós að ágreiningurinn var aldrei
mikill. Ég hef alltaf gengið með þann draum að
vinstri menn söfnuðust saman í einn stóran jafn-
aðarmannaflokk. Menn ættu þó að varast að vera
bráðlátir. Það nægir ekki að forysta flokkanna
geri með sér samning. Almennir flokksmenn
þurfa að taka höndum saman. Viljinn þarf að
koma frá fólkinu.
Ég reikna ekki með því að hafa atkvæðisrétt á
þinginu núna en ég myndi kjósa Sighvat. Hann
er eldri og reyndari í pólitík og vafalaust kemur
röðin að Guðmundi Arna seinna.“
Benedikt Gröndal
fór fyrst á flokksþing árið 1950
Pólitíkin varð
harðari en ger-
ist nú á dögum
„Ég fór fyrst sem fulltrúi á flokksþing árið
1950 en ég fylgdist með flokksþingum fyrir
þann tíma því ég var blaðamaður á Alþýðublað-
inu,“ segir Benedikt Gröndal fyrrverandi for-
maður Alþýðuflokksins. „Ég var unglingur og
skrifaði um íþróttir í blað-
ið og Stefán Jóhann Stef-
ánsson kom til okkar á
hvérjum degi og smám
saman rann ég inn í Al-
þýðuflokkinn.
Eftirminnilegasta sögu-
legasta og örlagaríkasta
flokksþing sem ég sótti
og hefur verið haldið í
allri sögu flokksins var
árið 1952.
A þessum árum var
flokkurinn klofinn. Ann-
ars vegar voru Stefán Jó-
hann, Emil Jónsson og
Guðmundur I. og flestir
þingmenn og ráðherrar,
hinsvegar voru yngri
menn með þá Hannibal
Valdimarsson og Gylfa Þ.
Gíslason í broddi fylking-
ar. Pólitíkin var harðari
en gerist nú á dögum og
það ríkti stundum slíkur
illvilji og hatur milli
manna að þeir ræddust
ekki við langtímum sam-
an. Fyrir þetta flokksþing
„Kraftaverkið sem okkur hafði dreymt um
gerðist ekki," segir Benedikt Gröndal um
formannstíð Hannibals Valdimarssonar.
var gert samsæri um að fella Stefán Jóhann og
var það mjög vel undirbúið að öllu leyti. Stefán
Jóhann stóð föstum fótum allt síðan kommamir
klufu sig frá árið 1938 og það upphófst mikið
áróðursstríð. Menn voru sendir í ferðir um allt
land til að safna liði og á þinginu urðu mikil
átök. Lauk þeim á þann veg að Hannibal felldi
Stefán af formannsstóli og atvikin höguðu því
svo um nóttina að ég, komungur maðurinn, varð
varaformaður flokksins einungis 28 ára gamall.
Þetta var kalt og illskan kraumaði í mönnum.
Harkan var svo mikil að Stefán Jóhann og hans
menn neituðu að taka kosningu í miðstjórn
flokksins.
Ári seinna vom alþingiskosningar. Við höfð-
um kosið okkur yngri formann en sáum ekki
þann árangur sem við væntum. Kraftaverkið sem
okkur hafði dreymt um gerðist ekki.
Því fóm að koma rifur í samstöðu meirihlut-
ans og byltingin sem steypti Stefáni Jóhanni af
stóli entist aðeins í eitt kjörtímabil. Upp úr því
fór Hannibal á þá braut sem lá síðar úr flokkn-
um.
Á þeim þijátíu til fjömtíu ámm sem ég fylgd-
ist með flokknum komust engir viðburðir í hálf-
kvisti við þessa.
Þetta dró dilk á eftir sér og seinna sagði ég frá
því í blaðagrein að ég sæi eftir þessu og myndi
ekki taka þátt í slíkri aðför aftur líkt og að Stef-
áni Jóhanni.
Þessu átök juku ekki fylgið nema síður væri.
Árið 1974 hafði Gylfi Þ. tekið við formennsku
af Emil Jónssyni en dró sig í hlé og mælti með
því að ég yrði kosinn formaður. Fylgi flokksins
var minna en nokkm sinni fyrr. Við Gylfi stung-
um upp á Kjartani Jóhannssyni sem varafor-
manni en hann var komungur maður. Þar tók ný
kynslóð við en aðdragandinn var ánægjulegur og
ungir menn söfnuðust í liðið. Saman leiddum við
flokkinn til stórsigurs í kosningunum árið 1978.“
Aðspurður hvom kostinn hann teldi vænlegri í
formannsslagnum nú, sagði Benedikt. „Þetta em
indælir menn, Guðmundur Ámi og Sighvatur, og
ég met þá báða mikils. Ég ber mikla virðingu
fyrir Hafnfirðingunum, en ég hef þekkt Sighvat
miklu lengur og hann er að vissu leyti skjólstæð-
ingur minn.“
Jóhann G. Möller
fór fyrst á flokksþing fyrir
um hálfri öld
Flokkurinn
hefur klofnað
vegna kjána-
skapar
„Ég sakna þess að jafnaðarmenn, hvar í flokki
sem þeir standa, séu hættir að veita láglaunafólki
brautargengi og taka upp málstað þess,“ sagði
Jóhann G. Möller en hann er 78 ára gamall og
hefur sótt flestöll flokksþing síðustu fimmtíu ár-
in. ,JLáglaunafólkið er fjölmennt en fáir sitja að
hítinni. Það er ranglát skipting lífsgæða," segir
Jóhann. Hann brýnir fyrir alþýðuflokksfólki að
skerpa áherslur og berjast fyrir umbótum í kjara-
málum enda standi það Alþýðuflokknum næst.
„Alþýðufiokkurinn er ekki eins og aðrir flokkar.
Hann var stofnaður til að vinna að almannaheill
og því má hann aldrei gleyma."
Þegar Jóhann er spurður hvaða atburðir hon-
um séu minnisstæðastir af flokksþingunum seg-
ist hann ekki vilja nefna einn atburð öðmm frem-
ur.
„Átökin á flokksþingunum hafa oft verið hörð
og stundum byrgt mönnum sýn og flokkurinn
hefur klofnað vegna hreins kjánaskapar. Það hef-
ur sýnt sig að klofningur skilar engu. Ég mun
ekki sækja þetta flokksþing og því vil ég ekki
lýsa yfir stuðningi við annan hvom frambjóð-
andann. En fyrst á annað borð er verið að ganga
til kosninga um æðstu embætti flokksins þarf að
leita að yngra fólki til að hefja merkið upp að
nýju. Hins vegar er Sighvatur mjög baráttuglaður
og mun ekki skorta afl til að gera góða hluti,“
sagði Jóhann.
„Ég studdi Stefán Jóhann, en leið ekki illa yfir
úrslitunum," segir Björgvin Brynjólfsson.
STeFNA ALÞÝÐUFLoKKSINS
Alþýðuflokkurinn er stjórnmálaflokkur is-
lenskrar alþýðu, sósíalisktískur lýðræðis-
flokkur, óháður öllum öðrum, en meðlim-
um sínum, íslenskri alþýðu.
Úr fyrstu stefnuskrá Alþýðuflokksins
frá árinu 1916.
Flokkurinn telur frelsisbaráttu verkalýðs-
ins og allrar alþýðu vera lokaþáttinn í
frelsisbaráttu íslensku þjóðarinnar, og
álitur, að með sósíalismanum, en fyrr
ekki, sé lagður traustur grundvöllur undir
frelsi hennar og yfirráð yfir auðlindum
landsins. Jafnframt álíturflokkurinn bar-
áttu verkalýðsins á Islandi vera þátt í frels-
isbaráttu verkalýðsins um allan heim og
skoðar sig tengdan bræðraböndum við
alþýðu allra landa, á grundvelli stéttabar-
áttunnar fyrir jöfnuði og bræðralagi allra
manna, einstaklinga og þjóða, án tillits til
kyns, þjóðernis eða kynflokka.
Flokkurinn byggir skoðanir sínar á grund-
velli hins vísindalega sósíalisma, marx-
ismans, og síðari reynslu, sem fengist
hefur bæði á íslandi og erlendis.
Úr stefnuskrá Alþýðuflokksins sem
samþykkt var á 14. þingi Alþýðusam-
bands íslands, 16. nóvember 1937.
Þingið lítur svo á, að ástandið í áfengis-
málunum sé með öllu óþolandi og óhófs-
neysla áfengis slík, að til stórkostlegra
vandræða horfi. Bendir þingið til dæmis
á, að neysla áfengis meðal ungs fólks fari
hraðvaxandi og komi afleiðingar þess æ
skýrar í Ijós. Fyrir því er þingið fylgjandi
hverri þeirri ráðstöfun, er dregur úr
neyslu áfengis með það fyrir augum, að
áfengi verði að fullu útrýmt úr landinu.
I þessu skyni skorar þingið á miðstjórn og
þingflokk, að beita sér fyrir:
• Að ríkisstjórnin sjái um að lögunum um
héraðsbönn sé framfylgt.
• Að tekin verði upp ströng skömmtun
áfengis á meðan áfengi er selt lands-
mönnum.
• Að áfengi verði ekki selt landsmönnum
yfir hábjargræðistímann.
Ályktun 20. flokksþings Alþýðu-
flokksins, haldið í Reykjavík 10. til
16. nóvember 1946.
Reynsla síðustu ára, einkum stríðsáranna,
hefur leitt í Ijós, að full hagnýting atvinnu-
tækjanna, full framleiðsluafköst og útrým-
ing atvinnuleysisins verður ekki tryggð,
nema horfið sé frá skipulagi hins óhefta
einkareksturs og hinnar skefjalausu sam-
keppni, og tekinn upp áætlunarbúskapur
(planökonomi).
Ályktun 20. flokksþings Alþýðu-
flokksins 1946.
18. þing Alþýðuflokksins Ktur svo á, að sú
stefna, sem upp hefir verið tekin hin síðari
ár, að greiða tugi milljóna af skatttekjum
ríkissjóðs sem uppbætur á verð landbún-
aðarafurða, sé alröng og hljóti að leiða til
ófarnaðar, eigi aðeins fyrir kaupstaðar-
búa, heldur og fyrir þá, sem landbúnað
stunda. ... Þingið teiur því, að uppbótar-
greiðslurnar beri að fella niður, og að öll
framlög og styrki til landbúnaðarins beri
að miða við það, að breyta honum í það
horf, að hann verði framvegis rekinn með
það fyrir augum fyrst og fremst, að full-
nægja nota- og neysluþörf landsmanna
sjálfra og að framleiða þær útflutning-
svörur, sem hægt er að selja erlendis fyrir
kostnaðarverð.
Úr samþykktum 18. þings Alþýðu-
flokksins, 24. til 29. nóvember 1943.
19. þing Alþýðuflokksins telur mikla nauð-
syn á, að komið verði sem fyrst á fót
stofnun, sem rannsaki og prófi sérhæfni
manna, og verði rannsóknir þar með leið-
beinandi um atvinnuval.... I þessu sam-
bandi skorar flokksþingið á veitingarvald-
ið, að hæfni manna verði fyrst og fremst
látin ráða, þegar stöður eru veittar.
Ályktun 19. flokksþings Alþýðu-
flokksins, haldið í Iðnó 26. til 30.
nóvember 1944.
Þingið álítur, að hag neytenda og þjóðar-
heildarinnar yrði þá best borgið, ef inn-
flutningsverslunin yrði þjóðnýtt og opin-
berri innkaupastofnun falinn allur inn-
flutningur til landsins.
Ályktun 21. flokksþings Alþýðu-
flokksins, sem stóð frá 20. til 24.
nóvember 1948.
Þingið lítur svo á, að rekstur kvikmynda-
húsa eigi að vera í höndum hins opin-
bera, ríkis eða bæjarfélaga, og arður af
þeim rekstri eigi að renna til hvers konar
menningarstarfsemi ríkis og bæja. Fyrir
því skorar þingið á miðstjórn og þing-
menn flokksins að sjá um, að flutt sé á al-
þingi á ný frumvarp það, er Flannibal
Valdimarsson hefur áður flutt um þetta
efni, með þeim breytingum, sem mið-
stjórnin telur æskilegar.
Ályktun 21. flokksþings Alþýðu-
flokksins, árið 1948.
Það er grundvallarstefna flokksins, að ekki
sé her í landinu á friðartímum, og að þvi
beri að stefna, að (slendingar reki varnar-
stöðvarnar sjálfir með nauðsynlegri að-
stoð, þegar þeir telja öryggi landsins og
Norður- Atlantshafssvæðisins leyfa slíkt.
Ályktun 25. flokksþings Alþýðu-
flokksins, haldið í Iðnó 26. til 29.
nóvember 1956.
25. þing Alþýðuflokksins vill benda á þá
staðreynd að það voru kommúnistar og
aðstoðarmenn þeirra, er komu i veg fyrir
að samstarf tækist um myndun mið-
stjórnar Alþýðusambandsins á nýaf-
stöðnu þingi ASÍ, á sama hátt og nú er
um ríkisstjórn.
Þessi staðreynd sýnir, að kommúnistum
er aldrei að treysta og þá jafnframt, að
einingarhjal þeirra er algjör blekking....
Þingið varar því alvarlega við öllu sam-
starfi við kommúnista í verkalýðssamtök-
unum, hvort heldur er í einstökum félög-
um eða heildarsamtökum þeirra.
Samþykkt á 25. þingi Alþýðuflokks-
ins árið 1956.
Þingið lítur svo á, að enginn eigi að þurfa
að neita sér um skólavist sökum fátæktar
og ríkisvaldið eigi að sjá svo um, að allir,
er hæfileika hafi til, geti gengið mennta-
veginn, alveg án tillits til efnahags. Telur
þingið þvi nauðsynlegt, að efnilegir
námsmenn séu styrktir til náms og auka
beri styrk- og lánveitingartil námsmanna.
Samþykkt á 25. þingi Alþýðuflokks-
ins árið 1956.
26. þing Alþýðuflokksins minnir á þær
staðreyndir að það voru verkalýðssam-
tökin, sem mynduðu Alþýðuflokkinn, sem
brjóstvörn sína á vettvangi stjórnmál-
anna. Alþingismönnum og trúnaðar-
mönnum flokksins ber því hér eftir sem
hingað til að berjast ötullega fyrir fram-
gangi þeirra mála sem verkalýðssamtökin
telja nauðsynleg og samræmast stefnu
flokksins - hinni (slensku jafnaöarstefnu.
Samþykkt á 26. þingi Alþýðuflokks-
ins, sem haldið var í Iðnó 30. nóvem-
ber til 3. desember 1958.
Flokksþingið telur að stefnan í viðskipta-
málum sé við það miðuð, að innflutning-
ur sé sem frjálsastur til þess að tryggja
sem fjölbreyttast vöruframboð og sem
lægst vöruverð. Verðlagseftirliti sé jafn-
framt beitt til þess að halda verðbólgu
niðri.
Samþykkt á 27. þingi Alþýðuflokks-
ins, sem haldið var 22. til 25. nóvem-
ber 1960.