Vísir - 04.12.1958, Page 8

8
JÓLABLAÐ Vf SIS
Þcssar vörur eru heimsþckktar
SCOTCHLITE
SCpfCH LIM ÖG KITTl FYBIR
Eiukaumkoð ú tslandi
Grjótagötu 7 - Sími 2-4250

Enginn hækkaði boðið, og það
var slegið. Að þessum kaupum
stóðu allir búendur í sveitinni,
þótt einn gerði boðið. Hver fékk
svo sinn hlut, nema þeir efn-
uðustu tóku venjulegast tvo
hluti. Á seinni ströndum var
það fellt niður. Þó -að utan-
sveitarmenn væru á uppboði,
sem oftast var, gerðu þeir aldr-
ei boð í skipið; það var eins og
það væri þegjandi samþykkt, að
viðkomandi hreppur þar sem
strandið kom, fengi að njóta
þess. Mikið verk var í því að
rífa strandið, eins og það var
kallað, það var að rífa skipið.
Venjulegast var einn maður frá
heimili við það, og tveir frá
þeim heimilum, sem tóku tvo
hluti. Þetta verk var helzt unn-
ið fyrri hluta vetrar, eða þegar
leið á vetur og dagur var orð-
inn langur. Mikil og góð áhöld
þurfti við þetta verk. Sleggjur,
járnfleyga og stærri jám, einn-
ig sterka kaðla.
4yinningur
að kaupa.
Oft var glatt yfir mönnum,
þegar var verið að rífa strönd-
in. Það var svo sjaldan að m'enn
hittust, en þarna var tækifærið.
Var þá skrafað um landsins
gagn og nauðsynjar, en þó eink-
um um framtíðarmál sveitar-
innar, eins óg stofnun lestrar-
félags U.M.F. og byggingu sam-
komu og fundarhúss. Á þessum
mannfundum var reynt að
plægja akurinn; fyrir það var
hann mildári, þegar sáðtíminn
hófst.
Ströndin gáfu oft mikið í
aðra hönd. Þó að sala færi fram
á strandgóssinu, þá var verðið
venjulegast það lágt, að ávinn-
ingur varð alltaí nokkur af að
kaupa. Þarna var hægt að fá
segl, kaðla, tré, oft einhver mat-
föng, lconíak, fisk, salt og ýmis-
legt fleira. Oft slógu menn sér
saman í félag til þess að ekki
væri hleypt of háu verði í söl-
una. Buðu þá ákveðnir menn,
Með þessu var hægt að komast
að betri kaupum. Að sölu lok-
inni fóru skipti fram milli
manna; fékk þá hver sinn hlut.
Þegar ég skrifa nú um strönd-
in, þá verðum við að athuga
hvað tímarnir hafa breytzt síð-
an frönsku fiskiskúturnar flutu
hér fyrir landi, og ein og ein
varð að hleypa í strand vegna
einhverrar bilunar, og þá helzt
vegna aldurs og leka. Á þeim
tímum, sem ég var að alast upp,
var lífsbaráttan enn hörð. Efni
margra voru af skornum
skammti. Gott þótti þá, ef hægt
var að veita sér það allra nauð-
synlegasta til að viðhalda líf-
inu, matinn varð margur að
skera við nögl sér handa fólk-
inu. Einatt kom það fyrir, að
margur var þá svangur og ósk-
aði méiri matar. Öll höpp, sem
að hendi báru, voru fundinn
fengur fyrir fólkið. Það gladd-
ist einlæglega og lofaði guð
fyrir fengið happ. Góður afla-
hlutur á útsjávarbátana, eins
og þeir voru kallaðir í Suður-
sveit, sem róið var þar frá opn-
um brimsöndunum, hvalreki
eða strönd voru stærstu höppin,
sem að hendi bar. Frá mann-
voru setUr í land af annarri
skútu, I svokallaðan Bjama-
hraunssand, þar sem helzta út-
ræði Suðursveitar er. Þeir
frönsku sáu hvar skútan sigldi
upp og leituöu þeir því á strand-
staðinn. Næsti bær við strandið
var Reynivellir. Þar bjó líka
hreppstjórinn, Eyjólfur Rönd-
ólfsson, Vor-u því strandmenn-
irnir ýmist heima á Reynivöll-
um eða við strandið, unz þeir
voru fluttir til Djúpavogs um
sumarmálin.
BorSbimaður
í sjóinn.
Þetta strand var talið mjög
auðugt bæði af kosti og öðru.
Koníak var þar yfirfljótanlegt,
enda mikið fylliri á strand-
mönnunum sjálfum. Borðbún-
aður var þar meiri og betri en
almenningur i Suðursveit hafði
þekkt. En ekki var að sjá, að
strandmennirnir kærðu sig um
að neinn nyti hans.Einn daginn,
stuttu eftir að skútan strand-
aði, kom einn fransmaðurinn
með fullt fangið af leirtaui og
henti fyrir borð, lenti það allt
í mél. Litlu síðar sótti hann
aðra og síðan þriðju byrði, og
lét allt fara sömu leið. Margir
sáu eftir þessum verðmætum,
sem víða var svo tilfinnanlega
þörf á. Fyrsta daginn, sem
bjargað var úr strandinu, voru
margir kenndir að kvöldi.
» Steinn afi minn og Jón Jóns-
áon á Gerði, báðir slompfullir,
fylgdust að heim um kvöldið.
Liðið var á vöku, þegar Jón
kom heim, og þá kominn nokk-
ur drífumuldringur. Flest fólk
var gengið til náða, en ekki
bryddi á Steini. Þórunn kona
hans spyr Jón: „Hvar er hann
Steinn?“ Jón segir, að hann
sitji eins og örn vestur á lóni
og berji löppunum í ísinn. „Jes-
ús hjálpi mér,“ sagði Þórunn.
„Er nú kai’l-ótugtin orðinn útúx’-
fullur og liggur eins og sletta
úti á ísum.“ Synir Steins, Þórð-
ur og Þórarinn, brugðust við og
fóru að leita föður síns. Fundu
þeir hann ekki langt undan. Sat
hann þar réttum beinum á ísn-
um og söng við raust:
„Komin er skúr á kjólinn minn,
kalla ég stórum, stórum,
líður tíminn, lof mér inn,
Ijúktu upp, Þórunn, Þórunn.“
Ríkmannleg
veizla.
Þennan vetur sátu börn
Steins þrjú af fyrra hjónabandi
hans í festum, synir hans tveir
Þórður og Þórarinn og dóttir
sem Ragnheiður hét, var heit-
bundin Katli Jónssyni á Gerði,
en þeir bræður sinni systurinni
hvor, dætrum Benedikts Þor-
leifssonar á Hala, Þórður heit-
bundinn Önnu, en Þórarinn
Guðleifu. Þessi þi’jú kærustu-
pör ætluðu að bindast hjúskap
þetta vor. Þá var margt ungt
fólk á Breiðabólstaðarbæjum,
og gaman að lifa. Notuðu kæi’-
ustupörin tækifærið, og viðuðu
að sér ýmsum veizluföngum af
strandinu. Ein tunna af koníaki
var keypt, eitthvað af rauðvíni,
ein tunna af brauði og önnur
af kartöflum. Vel má vera, að
mér hafi verið sagt um fleira,
sem keypt var, þótt mér sé fall-
ið það úr minni.
Ríkmannleg brúðkaupsveizla
ar haldin um vorið. Slógu þessi
pör þá öll saman og buðu mörgu
fólki, bæði innan sveitar og ut-
an. Var veizlan talin þeim til
hinnar mestu sæmdar, sem til
hennar stofnuðu. Svona var það
á þeim árum að ganga í hjú-
skap. Þá var ekki vei’ið að tví-
stíga yfir hlutunum. Hjúskap-
ur var stofnaður, bú voru reist,
og börnin voru á næstu grös-
um. Þá var gaman að lifa.
Áður en ég held lengra, vildi
ég aðeins drepa á, hvaða kostir
voru taldir fylgja því að fá
strand.
Við strand féll venjulegast til
einhver vinna, bæði við bjöi’gun
á farmi skipsins og flutning á
sti-andmönnum. Greiðsla fyrir
vinnu og flutning á mönnum,
muu að mestu hafa miðazt við
það kaup, sem þá gilti; þó mun
þetta hafa verið heldur betur
borgað.
ASeins
eitt boS.
Þegar skipið var selt, farmur
þess og annað, sem því fylgdi.
komust menn oft að góðum
kaupum, t. d. eins og þegar
salttunnan var seld á 10 aui’a
og fisktunnan á 10 kr. á Sýi’enu-
strandinu, sem ég kem að
seinná.
Venjulegast var skipið sjálft
keypf lágu verði. Einhver bú-
andi sveitarinnar bauð í það.