Tíminn - 30.07.1968, Blaðsíða 7

7
ÞRIÐJUDAGUR 30. júlí 1968.
TÍMINN
að then'gja raig uipp á, að það eru
til fleiri íslenzkir fánar í Rost
ock en á öllu íslandi) og Ul-
bricht brosti af plakötum á
hverjum húsvegg, rétt eins og
hann vildi segja við samborgar
ann: Sjiá, þetta allt hef ég
gefið yður — nei annnars, þetta
allt eigum við sameiginl'ega.“
Réttarsalurinn í gráu stein-
byggingunni, sem líktist svo-
lítið Steiniinum okkar uppi á
Skólavörðustíg, var gamall og
drungalegur. Loftið var þrung
ið þessari einkennilegu og
sterku hreinlætisvökvalykt, sem
mér fannst ég alls staðar finna
í opinberuim húisum þar eystra.
Það brakaði ískyggilega í
trébekknum, þegar B. A. Asan,
hinn digri og værukæri for-
seti hæstaréttar Lettlands
(raunar fulltrúi Sovétríkjanna
á lögfræðingaráðstefnunni sem
ég sat), settist hjá mér. Þessi
góðlátlegi náungi, sem skyldi
ekki orð í þýzku, hafði ekki
túlkinn með sér, og sú varð
raunin, að augnalokin urðu ó-
þekk, er leið á réttarhaldið.
f hrörlegri stúku, vinstra
megin í salnum, séð af áhorf-
endabekkjunum, sat ungur, vel
klæddur maður og nagaði negl
urnar. Hann var sá ákærði. Á
öllum borðum voru háttalarar
(míkrófónar) og ég hugsaði:
Asskoti eru þeir flottir á því
hérna. (Síðar komst ég að því,
að réttarhaldinu var útvarpað:
„Til þess eru vítin að varast
þau“).
Skyndilega stóðu allir á fæt-
ur og sá ákærði fyrstur manna.
Upp á pallinn gekk fyrst spengi
leg „blondína“, og mér flaug í
hug: Dómararnir hér í Rostock
hafa þó altént fallega ritara,
ekki síður en við heima- Þeim
mun meiri varð undrun mín,
er stúlkan settist fyrir miðju
dómaraborði. Hún var þá dóm
forsetinn (Hugskot: Nú sér
ákærði sína sæng uppreidda.
Varla er hægt annað en að
játa á sig hinar aðskiljanlegu
sakir frammi fyrir slíkum
dómara). Dómforsetar sitt til
hvorrar handar settust nú bold
ungskvenmaður og stútungs-
karl. Þetta voru meðdómend-
urnir. (Innskot: Samkvæmt aust
ur-þýzkum réttarfarsreglum,
sitja nær ætíð þrír menn í
dómi.) Þá gekk í ákærenda-
stúkuna, gegnt ákærða, en þó
nokkru hærra, fulltrúi sak-
sóknarans, brúnaþungur og ör-
uggur í skrefi. eins og vera
ber. Upptekinn af allri þessari
prósessíu tók maður varla eft
ir því, að lítill, feitlaginn og
að því er virtist, taugaóstyrkur
náungi, laumaðist inn um aðal
dyrnar og settist við borð fyrir
neðan dómforseta. Þetta var
eins konar trúnaðarmaður „sys
temsins" á vinnustað ákærða,
en algengt er, að þeir séu við
staddir hvers konar réttarhöld
og taka þátt í þeim.
Og svo setti „blondínan" rétt
á svo skörulegan hátt, að hæsta
réttarforsetinn frá Lettlandi
hrökk upp af dagdraumum sín
um. Fyrir var tekið málið núm
er þetta eða bitt: Ákæruval(]ið
gegn Jóni Jónssyni. Sakarefni:
Jón Jónsson, sem átti konu og
tvö börn, en ekki mikla aura,
frekar en margir nafnar hans
heima á íslandi, hafði gefið út
innstæðulausan tékka fyrir
680 a-.þýzkum mörkum (Iþetta
nefndi dómari og ákærandi
raunar „tékkafölsun“, sem ekki
samrýmist okkar lagaskilningi,
frekar en margar aðrar hug-
takagreiningar í lögfræði, sem
maður hélt þó, að væru nofek-
uð alþjóðlegar).
Og nú var ákærða skipað að
standa á fætur og spurninga-
regnið hófst og stóð í næstu
hálfa aðra klukkustund.
(Gagnrýni nr. 1: Dómforseti
benti ekki ákærða á, að hon-
um væri ekki skylt að svara
spurningum, sem fyrir hann
væru lagðar, en þögn hans yrði
virt af dóminum og e. t. v.
ákærða í óhag. Ekki fékk ég
á etfir skýr svör við því, hvort
væri skylt samkvæmt austur-
þýzkum lögum, eins og hjá okk-
ur, en skyldist þó, að ákvæði
væri um þetta, án þess að um
beina skyldu væri að ræða. I
stuttu máli má segja, að niður
staða viðræðna um þetta atriði
hafi verið sú, að eftir áliti dóm
ara þarna, væri engin ástæða
til að gefa ákærða kost á því að
ljúga eða leyna sökum fyrir
rétti. Það er gott og blessað og
e. t. v. til athugunar fyrir semj
endur nýrra „kapitalískra refsi
laga“ á íslandi).
Ákærði var nú beðinn að
gera grein fyrir nafni sínu,
stöðu og aldri, rétt eins og
hjá okkur, en síðan til viðbótar
að lýsa störfum sínum, bæði
fyrr og nú, stöðu og eiginleik
um foreldra sinna, heimilislífi
sjálfs sín, hæfni og dugnaði
(eða leti!) konu sinnar, frístund
um sínum, skemmtunum og
hver veit hvað. Og nú fékk
maður að heyra „ævisögu í
stuttu máli“ og ég undraðist,
hve ákærða fór það vel úr
hendi og það eins, þótt frásögn
hans væri af og til rofin af
spurningum dómara um einstök
smáatriði, að mér fannst, langt
utan við sakarefnið, sem fyrir
lá. — En hvað hefur það með
útgáfu innstæðulauss tékka að
gera, að Jón Jónsson hafði átt
barn með annarri, áður en hann
gifti sig. Og þó, barnsmeðlög
verður að greiða austan tjalds
eins og vestan, og ef ekki eru
önnur úrræði, er gripið til
tékkaheftisins, þótt innstæðu-
laust sé, fremur en að láta lít-
ið barn svelta. (Hugskot: „Æ
sér gjöf til gjalda“!). Og þegar
Jón Jónsson var búinn að leggja
einkalíf sitt svo að segja í
heilu lagi á borðið, leiða alla
viðstadda til stofu sinnar. eld
húss og svefnherbergis og
géra þá að eins konar fjöl-
skyldumeðlimum, hóf ákærand
inn upp raust sína. Ilann gerði
fyrst grein fyrir sakarefninu og
kröfu sinni um refsingu (6
mánaða skilorðsbundið fangelsi,
en ella vist á sérstöku uppeldis
heimili, vegna æsku ákærða).
Ákærandi vitnaði í lög og para-
gröf, eins og vera ber, en
Jón Jónsson var setztur og
byrjaður að naga neglurnar,
enda búinn að játa sekt sína
og heita bót og betran — hvað
vildi maðurinn þá meira?
(Gagnrýni nr. 2: Ákærði hafði
engan löglærðan verjanda, sem
staðið hefði getað uppi í hárinu
á dómurum og ákæranda og
kannski mótmælt því t. d., að
Jón Jónsson þyi'fti að gera grein
fyrir samlífi sínu og konu sinn
ar í refsimáli út af tékka. Við
þessari gagnrýni fékk ég ekki
heldur greið svör. Sagt, að hér
hefði játning legið fyrir og því
óþarfi að spandera fé í lögfræð
ing, og raunar væri fátítt, að
sakaraðilar hefðu lögfræðinga
sér til fulltingis og um það
sannfærðis ég í þeim tveim
öðrum réttarhöldum, sem ég
var viðstaddur: Mál út af upp-
sögn á vinnustað og hjónaskiln
aðarmál).
En nú hófst þáttur í réttar-
höldunum, sem kom mér mjög
spanskt fyrir sjándr. Dómarar
og ákærandi hófu langa prédik
un yfir ákærða, bæði lagalega
og siðferðislega og lýstu með
hástemmdum orðum, hvílíkt
brot hann hefði framið gagn-
vart konu sinni, börnunum sín-
um (Jón Jópsson átti eitt barn
með konu sinni), fjölskyldunni,
vinnufélögunum, vinnuveitand-
anum og yfirleitt gagnvart öllu
heila „systeminu". Og nú var
„trúnaðarmaðurinn" farinn að
ókyrrast í sætinu og byrjaður
að klóra sér hér og þar. Nú
vildi hann fara að komast að
— og fékk. Við bendingu frá
dómforseta, spratt hann á fæt-
ur, hneigði sig og stóð síðan
teinréttur, eins og þjálfur her-
maður, meðan hann flutti boð
skap sinn. Hann var ekki venju-
Framhald á 12. síðu.