Tíminn - 30.07.1968, Blaðsíða 8

8
ÞRIÐJUDAGUR 30. júlí 1968.
_____________TÍMINN
FJÁRSKIPTIN í DALASÝSLU
í blaðiinu Þj'óðkjör birtist þann
22. júní s.J. grcin efitir séra Egigert
Ólafsson prótfast að Kvenna-
brekku í Döiumi. Grein þessi er
sikrifuð í tilefni farsetakosning-
anna, sem fóru fram þann 30.
júní, en sá vettvamguir tiliheyrir
nú liðinni tíð. Greinarhöfundur
blandar inn í þessa ritsmíð sína
máli, sem frá eðlilegu sjónarmiði
virðist veia mjög fjarlægt forseta
kesningum þjóðarinnar, en það
eru fjárskiptin í Dalasýslu. Ég
mun ekki taka til meðferðar,
hverisu viðeigandi oig smekklegt
þetta tiltæki var, en vegna þess,
að mér finnst að þarna sé mijög
villandi á málum balddð, og vegna
þess, að ég kom 'nokkuð nálægt
þessu á sínuim tíma, þykir mér
rétt að gera athugasemidir við
ummiæli séra Bggerts um þessi
fj árskipti og birta þær í viðlesnu
blaði.
Greinarhöfundur fler lofisamleg
um orðum um það, hversu doktor
Gunnar Thorodidsen haifi, sem
fjármálariáðherra, komið til rmótts
við Suður-Dalamenn í erfiðleik-
uim þeirra við seinustu fjárskipti.
Frá þingi Stórstúku íslands.
Meðal samþykkta, sem gerðar
voru á þingi stórstúkunnar, sem
háð var í Reykjavík dagana 7. 8.
og 9. júní s.l. voru þessar.
Stórstúkuþingið telur ástæðu til
að endurtaka samþ. fyrri þinga,
um að átelja það, að opinberir
aðilar hafi vínveitingar um hönd
á kostnað almennings, í opinber-
um veizlum, og beinir því til fram
kvæmdanefndar Stórstúku íslands
að vinna að því við ríkisstjórn
og Alþingi að bannaðar verði með
lögum allar áfengisveitingar á veg
um ríkisins og ríkisstofnana og
*onarra opinberra aðila. Jafn-
tramt þakkar þingið bæjarstjórn
Hafnarfjarðar fyrir gerða samþ.
um að ekki sé veitt vín á veg-
um bæjarstjórnar og stofnana bæj
arins.
Stórstúkuþingið fagnar þeim á-
fanga, sem náðst hefur í húsnæð-
ismálum reglunnar, með byggingu
BARNALEIKTÆKl
*
ÍÞRÖTTATÆKI
Vélaverkstæði
BERNHARÐS HANNESS.,
SuSnrlandsbraut 12.
Sfmi 35810.
Ég hef ernga ástæðu til að efast
um að þarna sé rétt með fatrið.
Þessi mál komu þá ekki við mig
að neinu leyti. En það er vel
hægt að lofa svo einn að lasta
ei annan. í umgtetinni grein stend
ur, mieðal annars þetta: „Til þess
að gera rógberum léttari eftirleik
inn miá benda á, að fyrirreninari
hans (þ.e. Gunnaris Thoroddsens)
í starfi fjánmálaráðherra, sýndi
engan skilning á þörfum bænda
í Laxárdal og Vestur-Dölaim, er
fjárskipti fóru fram þar 1957.“
Það leynir sér ekki að þarna
er átt við EyisteLn Jónsson, en
hann var fjármiálaráðherra 1957
og árin þar á undan. Ég tel að
þarna sé farið imeð órökstuddar
fullyrðingar oig vil gera tilraun
með að auiglýsa, hvernig þessum
málum var varið, þegar seinast
fóru fram fjárskipiti í meirihluta
Dalasýslu og hluta af Stranda-
sýislu á umgetnum árum.
Svo sem öllum viðkomandi aðil-
um er kunnugt, var skorið niður
allt sauðfé í Hvammissveit og
Laxárdal haustið 1955, að undan-
skildum bæjunum Þorbergsstöð-
um og Lækjarskógi, en þeir til-
hinnar nýju Templarahallar í
Reykjavík og einnig þeirri stækk-
un og endurbótum, sem gerð hef-
ur verið á bindindishóteli templ-
ara Varðborg á Akureyri.
Stórstúkuþingið lýsir ánægju
sinni yfir velheppnuðum bindind-
ismótum Umdæmisstúkunnar nr.
1, ísl. ungtemplara og þingstúku
Akureyrar, sem haldin hafa ver-
ið undanfarin sumur.
Einnig metur þingið mikils við
leitni annarra félagssamtaka að
halda mót með líkum hætti. Skor-
ar þingið á almenning að veita
öllum þeim aðstoð, sem vilja
vinna að því máli í sambandi við
skemmtanahald, að forða ungum
og gömlum frá áfengisneyzlu, en
skapa heilbrigt almenningsálit um
skaðsemi áfengisnautnarinnar.
Stórstúkuþingið skorar á alla
bindindismenn og bindindissinn-
að fólk í landinu að taka höndum
saman um öfluga baráttu gegn
áfengisbölinu og einnig að standa
vel á verði gegn hvers konar breyt
ingum á áfengislöggjöfinni til hins
verra, þar á meðal ef fram kem-
ur frumvarp á Alþingi um brugg-
un og sölu á áfengu öli.
Stórstúkuþingið telur nauðsyn
bera til náinnar samvinnu allra
þeirra aðila, sem vinna að bind-
indismálum og áfengisvörnum í
landinu. Felur þingið fram-
kvæmdanefnd Stórstúku íslands í
samráði við Áfengisvarnaráð að
athuga möguleika á að koma á
landsfundi þeirra aðila það árið,
sem Stórstúkuþing er ekki hald-
ið.
Þá fól þingið ennfremur fram-
kvæmdanefndinni að vinna eftir
mætti gegn því að Alþingi sam-
þykkti að leiða í lög framleiðslu
heyra öðru fjárskiptahó'lfi. Þetta
haust var einnig fyrirhugaður
niðurs'kurður á næsta ári í eiftir-
töldum hreppum: Fellsstirandar-
hreppi, Kl'oÆningsihreppi, Skarðs-
hreppi og Saurbæjanhreppi í Dala
sýslu og eninfremur á þeim bæjum
í Óspaikseyrarhreppi og Bæjar-
hreppi í Strandasýslu, sem eru í
sama hólfi. Ákveðið var og að
sauðiaust yrði eitt ár á umgetnu
svæði.
Viðkomandi fjiáreigendur stóðu
andspænis ðhugnanlegri og ertfiðri
staðreyind. Þeir höfðu tæpum ára-
tug áður staðið í fjárskiptum, og
vissu því af eigin raun, hversu
það þrengdi að afkomu og at-
haf.namöguleikum, þar sem ein-
bæfiur atvinnuvegur var aðaluppi-
staðan í héraðisliífi fámennra
byggða. í október 1955 sáitu odd-
vitar Hvamimssveitar og Laxár-
dals, ásamt tveim öðrum futltrú-
um umgetinna sveita, fund með
sauðfjórsjúkd'ómaniefnd, þar sem
viðhorf þeirra máta voru rædd,
sem teid'du af fyrirhuguðum fjór-
skiptum. Það mun hafa verið í
beinu framhaldi af þessuim fundi
að hi.nn 18. nóvember 1955 var
áfengs öls í landinu, og að lögð
sé áherzla á aukið eftirlit með
sölu áfengis í vínveitingahúsum,
og loks að vinna gegn fjölgun
vínveitingahúsa og skilyrði þau,
sem sett eru í lögum fyrir slík-
um leyfum, séu haldin og fram-
fylgt án undanbragða.
Þá var svohljóðandi tillaga sam
þykkt frá fræðslunefnd þingsins:
Stórstúkuþing felur fram-
kvæmdanefnd Stórstúku íslands
að fara þess á leit við forráða-
menn íslenzka sjónvarpsins, að
sýndar verði reglulega fræðslu-
myndir um áfengismál.
Einnig væri æskilegt að sýna
kvikmyndir, sem eru bindandi
hliðhollar, svo sem „Glötuð helgi“
og „Ég græt að morgni", svo að
einhverjar séu nefndar sem dæmi.
Eðlilegt má telja, að samráð sé
haft um þetta mál við Áfengis-
varnaráð ríkisins.
í sambandi við Stórstúkuþing-
ið hefur jafnan verið haldið þing
unglingareglunnar, og svo var þáð
einnig að þessu sinni. Stórgæzlu-
maður unglingastarfsins Sigurður
Gunnarsson fyrrv. skólastjóri
stjórnaði þinginu, sem var vel
sótt. Meðal samþykkta sem þingið
gerði, var að leggja bæri mikla
áherzlu á að tryggja barnastúk-
unum hæfa og áhugasama forystu
menn, og í því sambandi þyrfti
m.a. til að koma leiðtoganámskeið
sem fastur og árlegur liður í starf
semi Góðtemplarareglunnar. Enn
fremur að gera rækilega athugun
á þeim möguleika að ná samkomu
lagi við fræðslumálastjórnina um
að störf kennara við barnastúkur
megi teljast til skyldustarfa
þeirra til að halda upp félagslegu
bindindisstarfi í skólum. Enn-
fremur að farið verði fram á ár-
legan fjárstuðning bæjar- og
sveitafélaga við starfsemi barna-
stúknanna í viðkomandi umdæm-
um.
Þá lýsti unglingaregluþingið
1968 megnri andúð á auglýsinga-
starfsemi tóbaksframleiðenda og
umboðsmanna þeirra hérlendis,
tekið til umræðu á Alþinigi frum-
varp ti'l laga um varnir gegn
útbreiðsl'U næmra sauðfjársjúk-
dóma og útrýmingu þeirra. Flutn
ingsmaður þessa frumvarps var
þáverandi landtoúnaðarróðherra,
Steingrimur Steinþórsson, en hann
hafði við samning frunwarpsiims
verið í náinni samvinnu við sauð-
fjársjúkdómanefnd. f umrfeðum á
Atlþingi kom það grcinilega í lj'ós,
að þetta frumvarp, sem fól í sér
allmitda breytingu frá þvi sem
áður gilti, var samið fýrst O'g
fremst vegna þessa óvœnta vá-
gestar, sem komið hafði upp í
Dalahólfinu í annað sinn. Þarma
var um að ræða miklar réttarbæt-
ur frá því sem áðu.r gilti og voru
þessar helztar:
Fjárskipta- og sauðleyisisbætur
voru nú miðaðar við % larnh-
verðs, en þær voru áður miðaðar
við Vz- Fjáreigendur, sem niður-
skurður var framikvæmdur hijiá
feragu nú rétt til að fá lifl'ömto
miðað við 80% af hótaskyldri fjár-
tölu, en var áður 50%. Nokkrar
smábreytimgar voru gerðar á frum
varpinu, en það var samþ. sem
lög frá ALþingi 24. febrúar 1956,
og harmar að frumvörp um bann
yið-vtóbaksauglýsingum skyldi ekki
hafa náð fram að ganga á Al-
þingi enn sem komið er, en von-
ar að slíkt bann verði sem fyrst
lögleitt. Þá skoraði þingið á ríkis-
stjórnina að fyrirskipa að setja
alvarlega viðvörun um skaðsemi
tóbaksneyzlu á hvern vindlinga
pakka sem seldur er í landinu svo
sem verið hefur í Bandaríkjunum.
Heiðursfélagar.
Þau hjónin Guðrún Sigurðar-
dóttir og Guðgeir Jónsson, og
Torfi Hermannsson og Guðmund-
ur Sveinsson frá Tálknafirði sem
öll eru í Reykjavík, voru gerð að
heiðursfélögum stórstúkunnar,
fyrir margþætt störf í þágu Góð-
templarareglunnar og bindindis-
starfsins.
Heimsókn.
Hópur félaga úr barnastúkunni
Æskan og frá ísl. ungtemplurum
heimsóttu þingið, fluttu ávörp og
færðu gjafir.
Kosning embættismanna.
Framkvæmdanefnd fyrir næstu
tvö ár skipa þesir: Ólafur Þ.
Kristjánsson skólastjóri, stór-
templar, Kjartan Ólafsson banka-
maður, stórritari Indriði Indriða-
son rithöfundur. Bergþóra Jó-
hannsdóttir frú, Kristján Guð-
mundsson framkv.stj., Sigurður
Gunnarsson fyrrv. skólastjpri,
Grétar Þorsteinsson húsgagna-
smiður, Ólafur Hjartar bókavörð-
ur, Þóra Jónsdóttir frú, Njáll
Þórarinsson stórkaupmaður, Þórð
ur Steindórsson yfirgjaldkeri.
Fyrrv. stórtemplar er Kristinn
Stefánsson áfengisvarnaráðu-
nautur. Mælt var með Stefáni Ág.
Kristjánssyni framkv.stj., sem um
boðsmanni Hátemplars
Þingið sóttu nær 100 fulltrúar
víðsvegar að af landinu. í' sam-
bandi við það voru almennar sam
komur og kynningarkvöJd sem
voru fjölsótt og tókúst ágætlega
og settu skemmtilegan og fersk-
an blæ á mót þetta. Þá var farið
í ferðalög og í Þjóðleikhúsið og
sóttu það 250 gestir á vegum stór-
stúkuþingsins.
og lögin hlutu staðfestingu og
tóku giidi 10. marz 1956. Þessi
lög munu gilda í megimatriðum
enn í dag. Svo sem áður segir,
þá var Eysteinn Jónsson fjármála
ráðherra á þessum árum, og þó
að landtoúnaðarráðherra heitti sér
fyrir þessu, sem var samkvæmt
eðli málsins, þá segir það sig
sjáltft, að mál, sem hafa veruleg
útgijöld fyrir ríkissjóð í för með
sér, fara ekki svo til viðstöðu-
laust gegnum þimgið, ef fjiármála-
ráðlherrann er þar andstæður og
„sýnir emgan skitnimg" á þörfum
þeirra, sem útgjaldanna eiga að
njióta.
Þann 18. maí 1956 var hatdimn
fumdiur I Búðardal, þar sem mætt-
ir voru 3 fulltrúar frá hverjum
hinma 8 hreppa, sem getið er hér
að framan. Þar var og einnig
framkivæmdastjóri sauðfjiái'vei'k-i
varna, Sæmundur Friðriksom. Á
fumdi þessuim var, meðat annars,
kosin 5 mianna stjórnarnefnd fyr
ir umgetið fjárskiptafélag. Kosn-
ir voru eftirtaldir menn: Torfi
Sigurðsson., Hvítadal, Baldur
Gesitsson, Ormsstöðum, Sigtrygg-
ur Jónsson, Hrappsstöðum, Sæm-
undur Guðjónsson, Borðeyri og
Geir Si'gurðssion, Skerðingsstöð-
m Dagana 2. og 3. ágúist þetta
sumar voru allir þessir menn á
fundum með sauðfjársjúkdóma-
nefnd og gengu þá einnig tvívegis
á fund þáverandi farsætisráð-
herra, Hermanns Jónassonar, en
hann fór þá með landtoúnaðarmál.
í viðtali við ráðherrann fórum við
fram á tvennt: í fyrsta lagi, að
fjáreigendum á umgetnu svæði
gæfist kostur á tveggja miltjén
króna fjárskiptalámi af opinberu
fé, með vægum vöxtum, og sem
væri afborgunarlaust tvö fyrstu
árin eftir lántöku. í öðru lagi, að
ríkisstjiórnin tæki átoyrgð á, að
fjáreigemdur fengju s'kráð verð
fyrir kjöt af öllu fullorðnu fé,
sem lagt væri að velli vegna fjár-
skiptanna, en það skráða verð var
þá hlutfallslega hærra, miðað við
verði á dilkakjöti, heldur en þeg-
ar fjárskiptin voru framkvæmd
seinna í Suður-Döluni. Hermann
Jónasson tók erindi okkar vel og
lofaði að leggja það fyrir ráð-
herrafund fljótlega, sem hann oc
gerði. Var mátið afigreitt já-
kvætt frá ráðuneytinu innan fárra
daga. Mér er kunnugt um, að
Eysteien Jónsson lagði gott til
þessara mála, og það var hann,
sem lagði til að farin væri sú
eðlilega leið í framkvæmd um-
getinnar lántöku, að kaupfélögin
á fjárskiptasvæðimu væru lántak
endurnir, en þau veittu svo við-
skiptamönnum sínum lánin eftir
föstum reglum, sem stjórnir
þeirra settu. Þetta gekk svo ailt
á þann hátt, að fjéreigendum var
lán þetta töluverð gjaldeyrisað-
stoð fyrstu árin eftir fjárskiptin.
Þessi leiðinlegu fjárskiptamál í
Dalasýsiu og annars staðar eru
nú að baki og koma vonandi
aldrei aftur til veruleikans. Ég
geri það ekki til skemmtunar að
minnast þeirra með penmanum
nú, heldur vegna umgetins til-
efnis. Vona ég, að vinur minn,
séra Eggert, geti, þrátt fyrir þessa
grein mína, haldið ótruflaður á-
fram að dásama góðvild hvers
þess samferðamanns, sem réttir
honum örvandi hönd. En mér
finnst að í hverju máli sé nauð-
synlegt að Hafa jafean það sem
sannara reynist.
Geir Sigurðsson
frá Skerðingsstöðum.
Sýndar verðí fræðslumyndir um
áfengismál í sjónvarpínu