Tíminn - 05.01.1969, Blaðsíða 9

SUNNUDAGUR 5. janúar 1969.
TIMINN
s
Útgefandi: FRAM5ÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmclastj6ri: Kristján Benediktsson Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb), Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Indriði
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjómar: Tómas Karlsson Auglýs-
ingastjóri: Steingrímur Gíslason. Ritstjómarskrifstofur I Eddu-
húsinu. símar 18300—18306 Skrifstofur: Bankastræti 7 Af-
greiðslusími: 12323. Auglýsingasimi: 19523 Aðrar skrifstofur
sími 18300. Áskriftargjald kr. 150,00 á mán innanlands —
í lausasölu kr. 10,00 elnt. — Prentsmiðjan Edda h.f.
Atvinnuleysið
Daglega bætast nú tugir manna og kvenna í hóp at-
vinnuleysingja. Á gamlaársdag voru skráðir 502 atvinnu-
leysingjar í Reykjavík, en tala þeirra var komin upp í
607 í fyrradag. Þess virðist ekki langt að bíða að tala
atvinnuleysingja í Reykjavík verði komin á annað þús-
und. Út um land er mjög víða hliðstæða sögu að segja.
Meðan atvinnuleysingjum fjölgar þannig, ber lítið á
aðgerðum ríkisstjórnarinnar til að vinna gegn atvinnu-
leysinu. Þvert á móti beinast flestar ráðstafanir hennar
í öfuga átt. Lánsfjárhöftum Seðlabankans er haldið ó-
breyttum áfram, svo að mörg fyrirtæki eru að stöðvast
vegna lánsfjárskorts. Nýjar og nýjar verðhækkanir af
völdum stjórnarstefnunnar bætast við daglega og draga
úr eftirspurn eftir vörum og þjónustu. Af þessi hlýzt,
að mörg atvinnufyrirtæki verða að draga saman seglin.
Hér verður að gerbreyta um stefnu, ef tala atvinnu-
leysingja á ekki að skipta þúsundum innan tíðar. Það
eitt að koma útgerðinni af stað, mun ekki ráða nema
takmarkaða bót á þessu. Atvinnuleysið mun halda áfram
að aukast, ef iðnaðar- og þjónustufyrirtækin verða lát-
in stöðvast vegna lánsfjárskorts og eftirspum eftir vör-
um og þjónustu látin síminnka vegna skorts á kaup-
getu hjá almenningi.
Það, sem hér þarf að gera, er í fyrsta lagi að bæta
úr lánsfjárskorti atvinnufyrirtækja með því að fram-
kvæma það höfuðákvæði Seðlabankalaganna, að bank-
inn sjái um, að nægilegt peningamagn sé í umferð til
að tryggja fullan rekstur atvinnuveganna. í öðru lagi
verður að koma í veg fyrir rýrnandi kaupmátt láglauna-
stéttanna með því að halda áfram svipuðum dýrtíðar-
bótum og verið hefur. í þriðja lagi verður að hefjast
handa um ýmsar verklegar framkvæmdir á vegum hins
opinbera. Sérstakar ráðstafanir verður að gera til að
íbúðabyggingar almennings geti haldið áfram.
Ef ríkisstjómin treystir sér ekki til að hefjast strax
handa gegn atvinnuleysinu á raunhæfan hátt, ber henni
að segja af sér. Ríkisstjórn, sem lætur atvinnuleysið
vaxa, á engan siðferðilegan rétt til valdanna, þótt hún
hafi á sínum tíma sigrað í kosningum vegna loforða um
hið gagnstæða. Umboð sitt hefur hún þá fengið á fölsk-
um forsendum og ber því að afhenda það kjósendum
aftur.
Sjómannakjörm
Samningar eru nú hafnir milli sjómanna og útgerð-
armanna um sjómannakjörin. Vegna hinna nýju laga
ríkisstjórnarinnar, sem kollvörpuðu hinum umsamda
hlutaskiptagrundvelli, æskja sjómenn að sjálfsögðu
ýmsra bóta. Þess ber að vænta, að málum þeirra verði
tekið af velvilja og skilningi, enda hefur þjóðin fengið
nógu þungar búsifjar af völdum ríkisstjórnarinnar, þótt
ekki bætist við sjómannaverkfall sem afleiðing af laga-
setningu hennar.
í viðræðum sjómanna og útgerðarmanna ber að sjálf-
sögðu að taka tillit til þess, að sjómenn hafa orðið fyrir
meiri kjaraskerðingu seinustu misserin en flestar stétt-
ir aðrar. Þessvegna hjó ríkisstjórnin í þann hnérunn,
sem sízt skyldi, þegar hún breytti hlutaskiptunum með
lagasetningu sinni á dögunum.
f........- ............— .........
IWILLIAM V. SHANNON:
íhaldssömu öflin hafa grætt á
uppþotunum og óeirðunum 1968
Sögulegur skyldleiki áranna 1848 og 1968
Frá óeirðum f Bandaríkjunum.
VIÐURKENNT er, að árið
1848 hafi vaxdið stefnuhvörf
um í sögu Evrópu, en breyting
in þó ekki komið fram á því
ári. Uppreisnir brutust út víðs
vegar um álfuna, konungum
var steypt af stóli og virðuleg
ir stjórnmálarxxenn hraktir frá
völdum. En begar árið var á
enda runnið nélzt hin gamla
skipan að mestu óbreytt. Sams
konar menn og áður fóru víð
ast hvar með völd í stjórnmál
um og fjármalum. Nýju leið
togarnir, sem uppreisnar
sinnar hófu til valda, voru
fyrst og fremsl hægrimenn, en
ekki hinar róttæku hetjur bylt
ingaraflanna
Þegar sagnlræðingarnir líta
um öxl og taka að velta fyrir
sér upplausmnni og æsingun
B um á árinu ly68, bæði í Banda
ríkjunum og Evrópu. má vel
vera að þeir komist að þeirri
niðurstöðu, að einnig hafi
brugðizt á bessu ári að breyt
ingarnar kæmu fram. Árið líkt
ist ekki árunam 1776 eða 1789
heldur einmitt árinu 1848.
HLIÐSTÆÐURNAR nú og
fyrir hundrað og tuttugu árum
eru fjölmargar. En fáar þeirra
eru uppörvandi fyrir þá, sem
hlynntir eru róttækum breyt-
ingum. Byltingarátök urðu þá
eins og nú > MiðEvrópu, en
bæld niður með afskiptum rúss
neska hersins. Árið 1848 var
gerð uppreisn gegn einveldi
Habsborgarættarinnar, sem
fór með völd á því svæði, þar
sem Austurríki, Ungverjaland
og Tékkóslóvakía eru nú. Keis
arinn sagði ai sér. Metternieh,
hinn gamalreyndi kanslari,
flýði land. Ungverjum var
tryggt sjálfsforræði, en þeir
stefndu að fullu sjálfstæði,
eins og Tékkar nú.
Árið eftir sýndi Rússakeis
ari i verki samúð sína gegn
einvaldanum, stéttarbróður
sínum. Hann sendi hersveitir
sínar til Budapest, bældi upp
reisnina niður og afhenti Habs
borgurum xandið áð gjöf.
Franz Josep keisari, sem kom
til valda i þessum átökum, sat
að völdum í 68 ár.
VERKAMENNIRNIR í
Frakklandi steyptu Lúðvík
Filipusi konungi af stóli árið
1848 og stofnuðu lýðveldi. En
sá, sem naut góðs af viðleitm
þeirra, gerði kröfu til ríkis
sem Bonapartxsti. Hann varð
fyrsti forseti lýðveldisins, en
tók sér keisaravald undir nafn
inu Napoleon »11.
Árið 1968 efndu uppreisnar
gjarnir stúdentar og óánægðir
verkamenn tii fjöldauppþota í
Frakklandi og við sjálft lá, að
Charles de Gaulle hersihöfð-
ingi hrektist trá völdum. En
eins og nú standa sakir hefur
uppreisnartilraunin orðið til
þess eins, að efla þingmeiri
hluta ríkssuórnar Gaullista.
Hún hefur einnig valdið versn-
andi lífskjörum verkamanna
þar sem efnaaagsóreiðan gróf
undan frankanum, sem
franska rikiss'.iornin er nú að
reyna að bjarga með ýmiss kon
ar ómildum raðstöfunum.
TILTÖLULEGA kyirlátt var
í Þýzkalandi arið 1968, nema
hvað nokkuð bar á mótmælum
stúdenta. Árið 1848 greip
þýzka borgarastéttin snöggv
ast til uppreisnar og reyndi að
koma á pingræðisstjórn. En
viðleitni þeirra til að sameina
Þýzkaland andir merki frjáls-
lyndisins fór út um þúfur.
Eining Þýzka»ands komst ekki
á fyrr en árið 1870, og þá und-
ir ægishjálmx Bismarcks og
prússneska hersins.
Hliðstæðu er einnig að finna
í Vatikaninu. Páll páfi VI tók
við páfadómi og var álitinn
fremur framfarasinnaður, eins
og fyrirrennar hans Pius IX
árið 1847. Eu hinar háværu
kröfur um breytingu skutu
báðum þessum Páfum skelk í
bringu, og þeir brugðust við á
þann hátt að hörfa aftur á bak
og reyna að halda f horfinu.
Pius IX varð að lokum harð-
vítugur afturhaidsmaður.
Hann gaf út sínar frægu siða-
reglur og kaiiaði fyrstu Vadí-
kanráðstefnuna saman til
þess að lýsa vfir oskeikulleika
páfans. Verðui raunin einnig
sú, að Páll oáfi VI snúist ai-
varlega til hægr! áður en páfa-
dómi hans lýkur?
BANDARÍKIN voru að
binda endi á styrjöldina við
Mexíkó árið 1848 Það var
miklu sigursadli styrjöld en
Vietnam-styrjoidin, en engu
minna umdeúö Hún olli einn
ig klofningu Demokrataflokks
ins, sem stofnað hafði til styrj-
aldarinnar James K Polk for
seti ákvað aó gefa ekki kost
á sér til endurkjörs Hin skipu
lega flokkstjórn Demokrata-
flokksins tilnelndi Lewis Cass
sem forsetaefm, reyndan og
vinælan flokksmann, Hubert
Humphrey þenra tíma.
Frjálslyndii Demokratar
gerðu uppreisn, stofnuðu nýj-
an flokk og tilnefndu Martin
Van Buren sem forsetaefni.
Hann táknaði afturhvarf til
eldri og hreinni erfða flokks-
ins, líkt og Robert heitinn
Kennedy. Whiggarnir, fyrir-
rennarar Republikana flokks
ins, báru sirur úr býtum í
kosningunum.
ÞESSAR hliðstæður tákna
ekki að sagan encurtaki sig á
einfaldan og auðifyrirséðan
hátt. Ifn nær gefa eigi að síð-
ur til' kynna að tregðan sé
máttugt afl, íafnt i stjórnmál-
um sem eðlisfræði Tímabil
hraðfara orevt.ingi. og jafnvel
byltingar getur virkað til'frels-
isauka í fyrstu. en þegar tauga
spennan hefur varaö um skeið
hverfa flestir ósjálfrátt til hins
þekkta og gamalkunna Vana-
bundinn hugsunarháttur nær
tökum á ný. lafnvei við hinar
furðulegustu aðstæður fyrir at
beina ólíkiegusir afla
Þegar luaóslavneski bylt-
ingamaðurinr. Milovan Djilas
sem sagði á sínum tíma skil-
ið við Tito — kom til The
Times í nóveir.ber s.l., ræddi
hann um hu i svipuðu utan-
ríkisstefnu rússnesku keis-
aranna á fyvr: tíð og kommú-
nista í dag. . Við okkur blasir
sú staðrevnd. að bylting getui
ekki oreyti neinni þjóð.
hneigðum hennar, eiginleikum
eða tíinke.mum. Byltngin
breytir aðeins afstöðu til valds
og eigna, er ekki þjóðinm
sjálfri" sagði Djilas
Atburðir a sins 1968 stað
festa þennan íhaldssama sögu-
skilning, eins og atburðir árs-