Tíminn - 22.01.1969, Blaðsíða 8

8
TIMINN
MIÐVIKUDAGTJR 22. janúar 1969.
Er unnt aö hefja ábata-
sama vinnslu kopars?
Rætt við Steingrím Hermannsson, framkvæmdastjórí um tvö þingmál
Einn af hinum mörgu vara-
mönnum, sem á þingi sátu fyrir
áramótin var Steingrímur Her-
mannsson, 1. varaþingmaður
Vestfjarðakjördæmis. Hann sat
á Alþingi í tvær vikur í desem-
bermánuði í fjarveru Bjarna
Guðbjörnssonar bankastjóra.
Þetta var fyrsta þingseta
Steingríms. Jómfrúarræðu sína
flutti hann um frumvarp rikis-
stjórnarinnar úm ráðstafanir í
sjávarútvegi. Það var ítarlegt
mál og hefur verið birt hér í
blaðinu. Ekki er því ætlunin
að fjölyrða um það. Hins vegar
kom Steingrímur nokkuð ó-
venjulega við sögu í tveimur
öðrum þingmálum.
Við afgreiðslu fjárlaga fyrir
árið 1969 voru aðeins tvær til-
lögur stjórnarandstöðunnar sam
þykktar. Aðra flutti Steingrím-
ur Hermannsson og var hún
samþykkt mótatkvæðalaust, en
við afgreiðslu hinnar greiddi
hann ekki atkvæði, einn stjórn-
arandstæðinga. Þetta vakti tölu
verða athygli og þótti þingsíðu
Tímans ástæða til að ræða við
Steingrim um þessi málefni.
Leit að málmum
á suðausturlandi
Við aðra umræðu fjárlaga
bar Steingrímur Hermannsson
fram breytingartillögu um
aukna fjárveitingu að upphæð
kr. 500.000,00 til frumathugana
á nýtingu náttúruauðæfa lands-
ins. Tillaga þessi var samþykkt
mótatkvæðalaust. Vildir þú
skýra lesendum nánar frá þessu
málefni?
— Samkvæmt lögum um rann
sóknir í þágu atvinnuveganna
frá 1965 er það eitt af verkefn
um Rannsóknarráðs ríkisins að
beita sér fyrir frumathugunum
á nýtingu náttúruauðæfa lands-
ins til nýrra atvinnuvega og at-
vinnugreina. Hefur ráðið fengið
nokkra fjárveitingu á ári
hverju í þessu skyni. Sem dæmi
um slík verkefni, sem Rann-
sóknarráð hefur síðan beitt sér
fyrir, má nefna þaraþurrkstöð
að Reykhólum, sem Rannsókna-
ráð ríkisins og Orkumálastjóri
vinna að í sameiningu, og sjó-
efnaiðju á Reykjanesi, sem
mikið hefur verið rætt um upp
á síðkastið. Sjóefnaiðjan er nú
orðið svo stórt mál, að veita
verður sérstaka fjárveitingu til
þeirra athugana. Hins vegar var
gert ráð fyrir eftirgreindum
þremur öðrum verkefnum á ár-
inu 1969 á vegum ráðsins.
Þaraþurrkstöð
Halda verður áfram athugun
á þaraþurrkstöð á Reykhólum.
Sú framkvæmd virðist að vísu
sæmilega álitleg, en nauðsyn-
legt verður þó, að því er mér
virðist, að bæta öflunaraðferð-
ir vei-ulega áður en bygging
slíkrar stöðvar er ákveðin. í
þessu skyni verður að gera ítar-
legar tilraunir í sumar. Nokkuð
fjármagn hefur fengizt í því
skyni frá Atvinnujöfnunarsjóði,
en gera verður ráð fyrir viðbót
arfjárveitingu fr'á rannsókna-
ráði.
Þungt vatn
Fyrir nokkrum árum var mik
ið rætt um framleiðslu á þungu
vatni í Hveragerði. Það mál hef
ur legið niðri í nokíkur ár, en
nú virðist áhugi á slíkri fram-
leiðslu vera að aukast vegna
vaxandi eftirspurnar erlendis
eftir þungu vatni í ákveðnar
gerðir af kjarnaofnum. Ekki
skal neinu spáð um framtið
þessa máls, en nauðsynlegt get
ur orðið fyrir okkur fslendinga
á næsta ári að fylgjast mjög
vandlega með þróun á þessu
sviði og endurskoða fyrri út-
reikninga og upplýsingar.
Loks var talið æskilegt að
framkvæma frumleit að málm-
um á suðausturlandi. Þar hafa,
eins og kunnugt er, fundizt
málmríkir steinar. Yfirleitt hef
ur þó verið talið, að þeir væru
á mjög takmörkuðu svæði í
Lóni í Hornafirði. Þeir hafa nú
hins vegar fundizt bæði í Svín
hólum og Össurárdal með
tveggja til þriggja kílómetra
millibili og virðist geta verið
um að ræða jarðlag, sem er
allt að 25 metra breitt og
nokkra kílómetra langt. Eink-
um er hér um að ræða kopar,
sem er að meðaltali 1,5% í
þessum sýnishornum. Ef jarð-
lagið er þetta víðáttumikið og
koparmagnið um eða yfir 1,5%,
getur það verið ágætlega hag-
kvæmt í vinnslu. Einnig má
gera ráð fyrir því, að koparnum
fylgi aðrir málmar, eins og t.d.
blý, zink, o.fl.
ítarleg málmleit er mjög
kostnaðarsöm. Hana verður að
framkvæma með borunum og
miklum mælingum bæði á landi
og úr lofti. Hins vegar er unnt
að framkvæma eins konar frum
leit, sem gæti gefið til kynpa
hvort rétt væri að ráðást í 'dýr
ari könnun.
Sérfræðingar frá S. Þ.
Hingað til lands kom á síð
astliðnu hausti sérfræðingur í
málmleit frá Sameinuðu þjóð-
unum. Þetta mál var rætt við
hann. Taldi hann líklegt að fá
mætti tækniaðstoð frá Sam-
einuðu þjóðunum, t.d. erlendan
sérfræðing. Framkvæmdanefnd
Rannsóknaráðs lét því gera á-
ætlun um frumleit á suðaustur-
Iandi, miðað við það, að slík
tækniaðstoð fengist. Innlendir
jarðfræðingar og jarðfræðinem
ar mundu taka þátt í starfinu,
sem gæti tekið allt að eitt ár
með úrvinnslu gagna, o.fl., en
jafnframt er áætlað, að Rann-
sóknaráð þyrfti að leggja fram
allt að kr. 1 milljón í þessu
skyni.
Steingrímur Hermannsson
Farið var fram á fjárveit-
ingu til frumathugunar á nýt-
ingu náttúruauðæfa landsins
með ofangreind þrjú verkefni í
huga. Þessi fjárveiting var skor
in nokkuð niður og fékkst ekki
hækkuð þrátt fyrir tilmæli mín
til fjárveitinganefndar. Um svip
að leyti og ég kom inn í þingið
vildi svo til, að Jónas Péturs-
son alþingismaður bar fram
þingsályktunartillögu um málm
leit á suðausturlandi. Mér þótti
þá sýnt, að þar væri kominn á-
gætur liðsmaður. Ákvað ég því
að bera fram umrædda breyt-
ingartillögu um aukið fjármagn
í þessu skyni. Hún var sam-
þykkt mótatkvæðalaust.
Lækkun á fjárveit-
ingu til ríkisbifreiSa
Lúðvík Jósepsso'n' bár fram
breytingartillögu við fjárlögin
um lækkun á framlagi til rík-
isbifreiða úr kr. 4 milljónir í
kr. 2 milljónir. Steingrímur
Hermannsson sat hjá við þá at-
kvæðagreiðslu og vakti það
nokkra athygli. Hvernig stóð á
þessu Steingrímur?
— Ég vil til að byrja með
leggja áherzlu á það, að ég er
vitanlega samþykkur öllum
raunverulegum sparnaði í ríkis
rekstrinum. Sýnist mér m.a.
sjálfsagt að endurskoða rekstur
bifreiða í eigu hins opinbera og
þau hlunnindi, sem ýmsir opin-
berir starfsmenn hafa í dag af
notkun þeirra. Hins vegar sýn
ist mér í þessu sambandi rétt,
sem fjármálaráðherra lagði á-
herzlu á í umræðum daginn áð-
ur, að þá yrði jafnframt að
endurskoða kjaramál opinberra
starfsmanna. Staðreyndin er sú,
að gífurlegur launamismunur
er í dag orðinn á ýmsum starfs-
mönnum, sérstaklega háskóla-
menntuðum mönnum, í þjón-
ustu ríkisins og hjá öðrum opin-
berum aðilum, eins og t.d-
Landsvirkjun, Reykjavíkurborg,
o. fl.
Á meðan bifreiðaeign ríkisins
er óbreytt er hins vegar nauð-
synlegt að halda þessum bifreið
um við ekki síður en öðrum
eignum. Mjög kostnaðarsamt
getur verið að reka gamla bif-
reið. Það fjármagn, sem hér
um ræðir mun vera ætlað til
endurnýjunar á þessum ríkis-
bifreiðum.
Rannsóknarstarfsemin og
Rannsóknaráð hafa fáeinar rík-
isbifreiðir til afnota. Á undan-
förnum árum hef ég nokkrum
sinnum orðið að fara þess á leit
við fjárveitingavaldið, að^þess
ar bifreiðir verði endurnýjaðar.
Mér sýndist það því illa sam-
ræmanlegt að þurfa ef til vill
sem opinber starfsmaður að
fara fram á fjárveitingu til end-
urnýjunar á ríkisbifreið, en
greiða síðan á Alþingi atkvæði
gegn fjármagni í því skyni.
— Er það rangt að hér sé
um fjárveitingu að ræða vegna
bifreiðastyrkja og reksturs bif
reiða, eins og fullyrt hefur ver
ið?
— Já, það er misskilningur.
Fjármagn það, sem hér um ræð
ir, hefur engin áhrif á rekstur
bifreiða hins opinbera eða bif-
reiðastyrki. Það er greitt af
fjárveitingu viðkomandi stofn-
unar.
Þingstörfin
Að lokum væri gaman að
heyra hvað þér fannst um þing
störfin.
— Það er fljótsagt. Mér virð
ist aðstaða þingmanna hin
hörmulegasta. Hef ég ekki
kynnzt hinni fátæklegustu skrif
stofu atvinnufyrirtækis, sem
hefur jafn lélega starfsaðstöðu.
Skrifstofa Alþingis og vélritun-
araðstaðan er alltof lítil. Rétt-
ast væri að fækka þingmönnum
um að minnsta kosti þriðjung,
en að bæta starfsaðstöðuna að
sama skapi. Ekki er ég heldur
hrifinn af því flokksræði, sem
þarna ríkir. Allir vita, að þing-
menn sama flokks eru ekki
sammála í öllum málum. Ég
mundi telja æskilegra að þing
mennirnir kæmu fram meira
sem einstaklingar og fylgdu þá
eigin sannfæringu. — Tjeká.
Dásvefn og vaka
heitir bók eftir Jónas Jónsson
frá Hriflu, sem kom út skömmu
fyrir áramót. Það er 7. bindi
í bókaflokknumí Komandi ár.
Samtals eru þetta 50 greinar,
flestar stuttar, en gagnorðar.
Hann vann að þeim síðustu
mánuði ævi sinnar, en auðnaðist
ekki að sjá þær í bókarformi,
því að hann andaðist meðan bók
in var í prentun. f fyrstu grein-
inni ræðir hann um tvo 25 ára
öryggissáttmála við Bandarik-
in, annan um landvamir, en
hinu um frjálsmannleg verzlun-
arviðsklpti milli landanna. f
næstu grein tekur hann ttl með-
ferðar hvort íslendingar eigi að
hverfa inn í stórríkijð og bendir
á þá hættu sem íslendingum
gæti stafað af fljótfærni í þeim
efnum. Um uppeldismál og
kennslufyrirkomulag ræðir
hann mjög í sumum greinun-
um. Einnig um ofdrykkjulíf í
menntalandi. Er þar allhart
deilt á ráðamenn þjóðarinnai'
fyrir veizluhöld með takmarka-
lítilli vínnautn og afleiðingar
þeirra á skoðanir og athafnir
uppvaxandi kynslóðar.
Þá kemur grein um Landspít
alann þrítugan. Þar er rakin i
stórum dráttum saga spítalans.
Þar er bent á hið mikla fram-
lag áhugasamra kvenna. Eftir
að konur fengu aukinn þegnrétt
í byrjun fyrra stríðsins, sýndu
þær stórhug með samtökum að
hrinda byggingunni í fram-
kvæmd og „sanna jafnvel blind-
um mönnum, að þær hefðu of
lengi þolað ómaklegt réttleysi
frá hendi feðra, eiginmanna og
sona, sem sögðu með fákænum
konungi: „Vi alene vide“.“ Um
svipað leyti komst Ingibjörg H.
Bjarnason á þing, að miklu
leyti með atkvæðum kvenna.
Landspítalamálið var eitt fyrsta
baráttumál hennar, en fékk
daufar undirtektir valdamanna
í hennar pólitíska flokki. Þótt
hún og Jónas væru á öndverð-
um meiði í landsmálapólitík
studdi hann hana í þessu þjóð
þrifamáli með tilstyrk Fram
sóknarflokksins og góðum ráð
um að tjaldabaki, enda vai
áhugi hennar „einlægur og und
Jónas Jónsson
andráttarlaus". Landspítalinn
var reistur, en aðeins að einum
þriðja, sem upphaflega var á-
ætlað. 25 árum síðar buðu kon-
ur enn fram sex milljónir króna
til stækkunar spítalans, enda
skyldi þá byi-jað á barnadeild.
Það yrði of langt mál að rita
um hverja grein. Aðeins vil ég
nefna hér „Vorperlur og kal-
nætur í Ölfusdal", „Það má
margt læra af ferðalögum“,
sem er fróðleg og skemmtileg
frásögn Jónasar af tveim ferð-
um hans til Gyðingalands.
Þótt Jónas væri kominn á
níræðisaldur, er hann ritar þess
ar 50 greinar, gætir þar ekki
sljóleika, heldur hins gagn-
stæða. Minnið virðist jafn frá-
bært og fyrr, stíll og framsetn-
ing svipuð því er hann var á
léttasta skeiði.
Hann minnist í bók þessari
margra samtíðarmanna sinna,
lífs og liðinna, t.d. Tryggva Þór
hallssonar, Jóns Þorlákssonar,
Ingólfs Jónssonar landbúnaðar-
ráðherra, Bjarna Bjarnasonar
fyrrv. skólastjóra, sr. Árelíusar
Nielssonar og fjölmargra fleiri-
Bók þessi verður vafalaust
kærkomin vinum hans og fjöl-
mörgum öðrum, jafnt yngri
sem eldri.
f- Þ.