Tíminn - 22.01.1969, Blaðsíða 9

MIÐVIKUDAGUR 22. jaiiúar 1969.
TÍMINN
s
Útgefandi: FRAMSOKNARFLOKKURINN
Pramkvæmdastjón: Kristján Benediktsson ftitstjórar Pórarinn
Þórarinsson (áb). Andrés Kristjánsson. Jón Helaason oe indriði
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson Auglýs-
ingastjóri: Steingrimur Gíslason Rit.stjómarskrifstofur > Eddu-
húsinu, símar 18300—18306 Skrifstnfur- Bankastræti 7 Ai■
gneiðslusimi: 12323 Auglýsingasimi: 19523 Aðrar skrifstofijr
sími 18300. Áskriftargjald kr 150,00 á mán innanlands —
í lausasölu kr. 10,00 eint. — Prentsmiðjan Edda ti.f
Atvinnumálin
r
’V:- : ■.. 'v.v. ■
ERLENT YFIRLIT
Getur Nato hjálpað stjórn þátt-
tökuríkis i átökum innanlands?
Athyglisverðar umræður um fjórðu grein bandalagssáttmálans
Ríkisstjórnin hefur nú gert með hátíðarbrag samning
við verkalýðshreyfinguna með tilheyrandi myndatökum
og undirskriftum um 300 milljón króna fjárútvegun ti!
að hamla gegn atvinnuleysi í landinu. Fjármagni þessu
skal dreifa um landið allt í samráði við atvinnumála-
nefndir, sem nú er verið að skipa. Forsætisráðherrann
hefur látið á sér skiljast að með þessari samningsgerð
hafi hann sýnt af sér einstakt veglyndi og sanngirni í
garð verkalýðshreyfingarinnar.
Er ríkisstjórnin gerði samninga við verkalýðshreyf-
inguna á síðastliðnu ári var það eitt höfuðatriði í samn-
ingunum, að ríkisstjórnin skyldi gera allar tiltækar ráð-
stafanir til að halda upp fullri atvinnu í landinu. Skyldi
í þeim efnum höfð samráð við verkalýðshreyfinguna og
var sett á laggir sérstök nefnd í þessu skyni með þátt-
töku ráðherra og fulltrúa verkalýðsins. Þessi nefnd hef-
ur ekkert unnið og engar ráðstafanir hafa verið gerð-
ar til að auka atvinnu í landinu heldur hefur allt verið
látið dankast og drabbast niður með þeim afleiðingum,
sem nú eru fram komnar.
Allan þennan tíma hefur það verið yfirlýst stefna
ríkisstjórnarinnar, að hún hefði númer eitt í viðhorfum
sínum og störfum að bægja frá atvinnuleysi. Hafa mál-
gögn ríkisstjórnarinnar verið ólöt við birtingu forystu-
greina um þessa ábyrgu afstöðu og mikilsverða stefnu-
mál ríkisstjórnarinnar. Þessar heitstrengingar náðu há-
marki á flokksþingi Alþýðuflokksins áður en Alþingi
kom saman í haust með skorinorðri yfirlýsingu flokks-
ins um þessi efni. Var engum blöðum um það að fletta,
að Alþýðuflokkurinn boðaði þjóðinni þá stefnu, að
hann setti það sem skilyrði fyrir áframhaldandi
stjórnarsamstarfi, að þetta mál sæti í algjöru fyrir-
rúmi. Svo kom þing saman og atvinnuleysið hélt inn-
reið sína með vaxandi þunga. Framsóknarmenn lögðu
áherzlu á að ráðstafanir, m. a. frestun skuldheimtuað-
gerða og aukin útlán til atvinnuveganna, yrðu gerðar
þegar í stað. Ekki var á það hlustað. Við afgreiðslu fjár-
laga lagði minnihluti fjárveitinganefndar fram að-
eins eina tillögu. Var lagt til að 300 milljónum króna
væri þegar veitt til atvinnuaukningar. Þessi tillaga var
felld.
í byrjun desember lýsti forsætisráðherrann því yfir,
er eftir hafði verið gengið með fyrirspum á Alþingi,
að ,,Seðlabankinn hefði fallizt á“ að auka útlán banka-
kerfisins til atvinnulífsins. Hér er um að ræða algert
skilyrði þess að hjól atvinnulífsins taki að snúast með
eðlilegum hraða á ný, því að ein afleiðing gengislækk-
unarinnar er stóraukin rekstrarfjárþörf atvinnufyrir-
tækjanna. Síðan forsætisráðherra gaf þessa yfirlýsingu
em liðnar margar vikur og ekkert er farið að gera
í þessum efnum ennþá. Svo eftir samningsþóf við full-
trúa verkalýðshreyfingarinnar undirskrifar forsætisráð-
herra plögg um það, að þurft hafi að kaupa ríkistjómina
til að sinna að nokkm stefnumáli stjórnarinnar númer
eitt. Gjaldið sem fyrir á að koma, að því er forsætisráð-
herrann gaf til kynna, er að verkalýðshreyfingin sætti
sig við stjórnarstefnuna. En svo er ástandið orðið slæmt
vegna óstjórnár í efnahagsmálum, að 300 milljónir
hrökkva skammt til að rífa sig upp úr volæðinu. Til
að snúa við þeirri hröðu þróun, sem nú er í átt til
kreppu, parf meira til, samvirkar aðgerðir af ýmsu tagi
og nýja stefnu sem meðal annars gerir ráð fyrir, að eðli-
legri kaupgetu verði haldið uppi, því með öðmm hætti
tekst ekki að blása nýju lífi í allar greinar atvinnu-
lífsins.
ÞESSAR útskýringar Rússa
á anda og tilgangi Varsjár-
bandalagsins, hafa hinsvegar
orðið til að beina athyglinni að
4. grein sáttmála Atlantshafs-
bandalagsins og þó einkum eftir
að þekktur brezkur blaðamaður
Chapman Pincher, ritaði grein
um þetta efni I Daily Express.
Hann gaf þar í skyn, að sá
skilningur væri ríkjandi í höf-
uðstöðvum bandalagsins, að 4.
grein heimilaði íhlutun banda-
lagsins, ef reynt væri að steypa
löglegri ríkisstjórn með upp-
reisn heimamanna. Bein árás
utan frá þyrfti því ekki alltaf
að vera forsenda þess, að banda
lagið skærist í leikinn.
Pincher hélt því einnig fram,
að slík íhlutun gæti komið til
greina samkv. þeim skilningi,
sem væri ríkjandi í aðalstöðv-
unum, þótt viðkomandi ríkis-
stjórn hefði sjálf ekki óskað
eftir henni. Það væri nóg, ef
einhver af ríkisstjórnum banda
Iagsríkjanna óskaði eftir, að
málið yrði rætt í bandalags-
ráðinu, og það tæki síðan á-
kvörðun um íhlutunina
FJÓRÐA GREIN sáttmála
Atlantshafsbandalagsins er
mjög stutt. Hún hljóðar á
þessa leið:
„Aðilar munu hafa samráð
sín á milli, hvenær sem einhver
þeirra telur friðhelgi landsvæð-
is einhvers aðila, pólitísku
sjálfstæði eða öryggi ógnað.“
Samkvæmt þessu, gæti t.d.
norska ríkisstjórnin, ef hún
teldi pólitísku sjálfstæði Dan-
merkur ógnað, krafizt fundar i
ráðinu til að ræða málið. Sam-
kvæmt skýringu þeirri, sem
Pincher telur ráðandi í höfuð
stöðvum bandalagsins, þarf ógn
Fra NATO-fundinum í Haskóla tslands.
un ekki að koma utan frá, held-
ur frá innlendum aðilum. í
greininni er ekkert rætt um,
hvernig ráðið skuli bregðast
við undir þessum kringumstæð-
um, en Pincher telur, að sú
skoðun ríki í aðalstöðvunum,
að ráðinu sé talið heimilt að
ákveða beina íhlutun, ef það
álítur hana nauðsynlega.
í umræðum, sem orðið hafa
í framhaldi af grein Pinchers
í ýmsum aðildarlöndum banda-
lagsins, hefur sú skoðun kom
ið fram, að grein þessa megi
rekja til þeirra atburða, sem
gerðust í Tékkóslóvakíu nokkru
áður en Atlantshafsbandalagið
var stofnað og átti mikinn þátt
í stofnun bandalagsins. Þar var
þá komið á kommúnískri stjórn
með byltingarkenndum aðferð-
um innlendra aðila, án þess að
bein vopnuð íhlutun Rússa
kæmi til sögunnar.
SENNILEGA hefur sá skiln
ingur alltaf ríkt í aðalstöðvum
NATO, að það gæti, undir
vissum kringumstæðum hjálpað
löglegri stjórn þátttökuríkis,
sem væri ógnað með byltingu
innanlands, einkum þó, ef hún
sjálf óskaði eftir aðstoðinni.
Það gæti einnig komið til
greina, þótt viðkomandi ríkis-
stjórn hefði ekki borið fram
formlega ósk, ef önnur ríkis-
stjórn einhvers þátttökuríkis
hefði tekið málið upp í ráðinu
og það samþykkt að skerast í
leikinn.
Það, sem hefur ekki sízt
komið þessum umræðum af
stað, er viðhorfið til fasista-
stjórnarinnar í Grikklandi.
Myndi Atlantshafsbandalagið
skerast í leikinn, ef hún óskaði
eftir hjálp vegna uppreisnar,
sem hefði verið hafin gegn
henni? Getur hún þannig talið
sig örugga í skjóli Atlantshafs-
bandalagsins? Getur stjórnin í
Portúgal treyst á vernd Atlants
hafsbandalagsins á sama hátt?
Slíkum spurningum er nú
víða varpað fram vegna þeirra
umræðna, sem hafa orðið um
4. greinina. Nokkrir aðilar hafa
borið fram kröfur um, að hún
verði skýrð betur áður en tek
in verði afstaða til þess, hvort
viðkomandi land ák-eður að
halda áfram þátttöku í banda-
laginu, en eins og kunnugt er,
getur hvei't einstakt ríki sagt
sig úr bandalaginu með eins
árs fyrirvara eftir að samning-
urinn hefur verið í gildi í 20
ár. Þessu 20 ára tímabili lýkur
á þessu ári.
Þessvegna má búast við
miklum umræðum um þetta og
önnur atriði varðandi banda-
lagið næstu mánuðina. Allar
horfur^virðast á, að öll ríkin
verði a.m.k. að sinni áfram
þátttakendur í bandalaginu, og
á innrás Rússa í Tékkóslóvakíu
sinn þátt í því. Þ. Þ.
VALDHAFAR Sovétríkjanna
hafa fært sér það til afsökunar
fyrir innrásinni í Tékkóslóvakíu
að samkvæmt skilningi þeirra
á sáttmála Varsjárbandalags-
ins sé bandalaginu heimilt að
skerast í leikinn, ef það telji
að sjálfstæði einhvers aðildar-
ríkis sé talið í hættu, hvort
heldur sú hætta komi utan frá
eða innan frá. Þetta þýðir m.
ö.o., að bandalaginu sé heimilt
að skerast í leikinn, ef hætta
sé á uppreisn gegn þeirri stjórn
sem fer með völdin, og henni
kunni að verða steypt af stóli
með ofbeldi eða aðferðum, sem
ekki samrýmast stjórnskipun
landsins.
Jafnvel þótt þessi skilningur
Rússa væri réttur, réttlætir
hann ekki innrásina í Tékkósló-
vakíu. Engin uppreisn var yfir-
vofandi í Tékkóslóvakíu og í-
hlutun Rússa beindist ekki gegn
uppreisnarmönnum, heldur
Tfinni viðurkenndu stjórn lands
ins. Rússar halda því að vísu
fram, að hún hafi verið í hættu
sem hún hafi sjálf ekki gert
sér ljósa. Engin frambærileg
rök hafa þeir samt fært fyrir
þessari staðhæfingu.
I