Vísir - 16.10.1978, Blaðsíða 4

4
Mánudagur
16. október 1978
VÍSIR
Látið
okkur
sjá um
að smyrja
bílinn
reglulega
Golt
dSk
VW 1200
Derby
Passat Varlant
Passat
Auói
oooo
Audi 100 Avant
OPIÐ FRÁ KL. 8-6.
HEKLAhf
,.\
Smurstðð
i. I.augavegi 172
— Simar 21240 — 21246.
HANN LIFI
NAKTORALIK orðið hljómar
annarlega en það visar til þess
að grænlenski örninn skuli lifa.
Yfir standa nú athuganir sem
eiga að stuðla að þvi að þessi
konungur blásalanna verði ekki
aldauða. En vitneskja sú sem af
þeim athugunum ieiðir kemur
að góðum notum við svipaðar
fyrirætlanir i öðrum löndum,
þvi viða á örninn I vök að verj-
ast.
Sá sem hefur á hendi at-
huganir þessar og mestan veg
og vanda af málinu i heild er
danskur fuglafræðingur Frank
Wille að nafni þrautreyndur við
fuglaskoðun þótt ungur sé
hjólaði ma. fjórtán ára gamall
allar götur frá Oöinsvéum til
Slésvikur til að fræðast um
siðustu fimm arnarhjónin i
Vestur-Þýskalandi. Seinna
flakkaði hann um Noreg i sömu
erindagerðum og siðan 1973
hefur hann alið manninn á
Grænlandi, mk. að sumarlagi.
Fyrst var hann meðal þátt-tak-
enda i dönskum fuglarannsókna
leiðöngrum, svo sinnti hann at-
hugunum á svæðinu i kringum
Diskóflóa i Vestribyggö og
siðustu árin fæst hann við að
reyna að komast til botns i hvað
haförninn, sá konunglegi fugl,
leggur sér til munns.
Frank Wille er vakinn og
sofinn yfir þessum verkefnum.
Hann hefur komið sér upp ein-
staklega vönduðum útbúnaði,
ma. fjarstýrðum og vélknúnum
myndatækjum sem kváðu vinna
verk sitt af ýtrustu nákvæmni.
Aður varð ekki öörum aðferðum
viðkomiö en þeim að skrá fæöu-
leifar arnarins i hreiðrunum, en
það þykja næsta villandi upp-
lýsingar.
örninn og lambið
Sá sem velur sér að taka svari
ránfugla þarf að sýna fram á
hvað þeir leggja sér til munns.
A Grænlandi óttast menn að
örninn sé vargur i lamba-
hjörðinni snemma á vorin.
En Frank Wille veit ekki til
þess að örn hafi hremmt lamb.
Þó neitar hann þvi ekki að svo
geti verið, enda séu þar um
glöggir vitnisburðir. Hann
kveðst heldur ekki leggja fyrir
sig aö afsanna neitt i þeim efn-
um. Samt tvílar hann ekki að
flestir ernir sjái lömb i friði.
Hann kveður einstaka erni gera
sérstakar veiðar að sérgrein
sinni, og kannski sé það siður
sumra að leggjast á lömb, enda
kemur það heim við álit kunn-
ugra Grænlendinga. Aðrir ernir
leggjast einkum á silung i ám.
Enn aðrir veiða helst hrognkelsi
marhnúta eða karfa.
Stundum leggst konungur
fuglanna svo langt að eta hræ.
Hann eltir fiskibáta og hirðir
það sem flýtur upp við veiðarn-
ar ellegar brott er kastaö. En
þess á milli sinnir hann karl-
mannlegri aðferðum og kveöst
Wille hafa horft á arnarhjón
leika sér að þvi að króa af máv
eða örn á flugi.hremma hann og
bera heim til barna sinna.
Alfari veitist erninum létt að
afla fæðu handa sér og afkvæm-
um sinum. Sumir komast uppá
lag með að nýta sér fjöruna.
Þegar fjarar út standa eftir
pollar með allskonar fiski, sil-
ungi, hrognkelsum og kola. Og
konungur fuglanna sem er fær-
astur'allra i fimleikum bláloft-
anna veður þá i fiski i bókstaf-
legri merkingu. Hann þreifar
fyrir sér með hrömmunum og
gripur það sem fyrir verður.
Athuganir Frank Wille leiða i
ljós aö yfirleitt bjóðast ungum
arnarins tvær máltiðir á dag. I
247 daga var um að ræða 522
máltiðir. Þaraf var fiskur
hafður i matinn i 486 tilfellum
fugl i 24 og i sjö tilfellum var
ógerlegt að ganga úr skugga um
hvað borið var heim, en lömb
var það ekki.
Að friða erni
Ekki er haförninn friðaður á
Grænlandi. Þar einsog viða
annarstaðar þekkist að gera það
að iþrótt og dægradvöl að skjóta
ránfugla og sumir telja þá ævin-
lega varga i véum. En við þvi er
búist að örninn verði hærra
skrifaður hjá Grænlendingum
þegar i ljós kemur hvernig hann
aflar sér fæðu, en vitaskuld
ákveða þeir svo sjálfir hvort
eigi að friða hann eða ekki.
Ekki skiptir siður máli að þeir
sem við athuganirnar fást séu i
nánu sambandi við fólkið i land
inu og lifi þeirra.lifi. Þá skilur
það betur viöhorf rannsak-
andans og lærir kannski að
virða tilverurétt arnarins —
sem þegar öllu er á botninn
hvolft lifir ekki ólikt og maður-
inn, aðallega á veiðum. Unnt er
að bjarga lifi margra arna með
þvi einu að leggja gildrur
þannig að þær sjáist ekki úr
lofti. Dýrabogar eru grimmúð-
legt veiðitæki og hefur verið
bannað i Danmörku, en frá er
greint að þegar það bann var
sett á voru óseldir dýrabogar
sendir til Grænlands!
Þess verður vart að Græn-
lendingar séu að byrja að átta
sig á þegnrétti arnarins i
náttúrunni. Oft eru ungfuglar
skotnir þegar þeir fara ógæti-
lega nærri bátum i leit að dauð-
um fiski, og kváðu Danir eigi
betri um það en Grænlendingar.
En þegar samúð með þessum
fagra fugli breiðist út og skiln-
ingur á stöðu hans i landinu
veröur fleiri mönnum ljós ætti
hinum veiðiglöðu óvinum
arnarins siður að vera vært við
iðju sina.
Hvorki ernir né fálkar þola þá
blóðtöku sem veiðin reynist
vera, og ekki likar Frank Wille
sú árátta fólks að vilja hafa
uppstoppaða ránfugla sem
skraut i húsum sinum.
t Vestur-Þýskalandi og
Póllandi er örninn búinn að fá á
sig svo mikið af skordýraeitri að
hann megnar ekki að timgast.
Oðru máli gegnir um hinn græn-
lenska örn. Hann þarf ekkert að
óttast annað en kúlur veiði-
manna, dýraboga á jörðu niðri
og duttlunga náttúrunnar. Egg-
in klekjast út i april þegar enn
er 15-20 stiga frost, og ungarnir
eru farnir að taka flugið i ágúst
rétt áður en fer að snjóa. Alltaf
er teflt á tæpasta vað. Frank
Wille skýrir frá þvi að i júni
bjargaði hann og félagar hans
arnarunga sem fokið hafði úr
hreiðrinu i stormi og hrið.
Fylgst með ungunum
n næstu árum er ætlunin að
beina rannsóknum einkanlega
að arnarungum, hversu lengi
þeir séu háðir foreldrum sinum
og á hvern hátt. Kemur til álita
að setja örsmá senditæki á fugl-
ana.
Fuglafræðingar láta i ljós að lif
ungfuglsins sé órannsakaður
kapituli i fræðum þessum, en
vitneskja héraðlútandi sé næsta
gagnleg ef forða eigi hverfandi
stofnum annars staðar i heim-
inum frá útrýmingu.
Orninn varð aldauða á Skot-
landi um og eftir siðustu alda-
mót. Nú fýsir Skota að koma
upp arnastofni á ný, og unga fá
þeir frá Noregi. En um þá tiltekt
veltur á ýmsu. Ungarnir
drepast kannski af þvi þeir
höfðu ekki lært nógu vel til
verka um veiöar hjá foreldrum
sinum.
Þýtt og endursagt
Sigvaldi Hjálmarsson
Grœnlenski haförninn