Vísir - 16.10.1978, Blaðsíða 14

14
Mánudagur 16. október 1978 visnt
Myndin sem islenska sjon-
varpib sýndi laugard.7.okt. var
hreinasta snilldarverk. Þessi
sjónvarpskvikmynd meö Alan
Arkin, sem nefndist Bak viö dyr
vitis, sýndi á miskunnarlausan
hátt þann viöbjóö sem getur
þróast bak viö iás og slá opin
berrar betrunarstofnunar, sem i
þessu tilfelii var hæli fyrir geö-
sjúka afbrotamenn.
Maöur aö nafni Frank Dole
kemur aö eigin dómi ilia fram
viö fööur sinn. er sá liggur á
banabeöi. Þaö veröur til þess aö
Frank fyllist yfirþyrmandi
sektarkennd og tekur aö reyna
aö ná sambandi viö fööur sinn,
meðal annars meö þvi aö reka
niöur stálstaut viö hlið grafar-
innar, og meö ööru ósæmilegu
atferii i kirkjugaröinum.
Þessi hegöun flokkast undir
geöveiki i þvi samféiagi sem
Dole býr í og einnig telst hún
varöa viö hegningarlög. Liggur
þvi beinast viö aö senda hann á
stofnun sem i senn fæst viö
afbrot og geðveiki, þaö er hæii
fyrir geösjúka afbrotamenn.
Doie fer á þetta hæli I þeirri
góöu trú aö þar fái hann lækn-
ingu og geti komist út i „lifið
aftur.
Viðbjóðslegar
pyntingar
Hæliö reynist ekki vera lækn-
ingastofnun heldur miklu frem-
ur dýflissa þar sem hópur
fangavaröa stundar viöbjóös-
legar pyntingar á föngum og
jafnvel morö. Mynd þessi vekur
ýmsar spurningar. Þá fyrst:
eru svona stofnanir til i Banda-
rikjunum?
Margt bendir til þess aö eitt-
hvaö I áttina viö þaö sem sýnt
var I myndinni finnist þar. Jafn-
vandaö blaö og Time (14.
febrúar 1972) tók eitt sinn fyrir
fávitahæli i New York (sjá
mynd) þar sem meöferöin var
ekki miklu geöslegri. Mynd af
þvi sem þar geröist heföi vafa-
laust ekki vakiö minni viöbjóö
en sjónvarpsmyndin.
Þá er ekki hægt aö afneita
þeim staöreyndum sem lágu aö
baki myndarinnar. Gauks-
hreiörinu sem sýnd var fyrir
nokkru i Tónabió og byggö var
aö reynslu manns sem dvalist
haföi á geöspitala. Kjarni máls-
ins er sá aö mikiö ófremdar-
ástand hefur til skamms tima
rikt á nokkrum slikum stofnun-
um vestra. Þótt ástandiö sé
málaö mjög sterkum litum i
sjónvarpsmyndinni þá er eitt-
hvaö i likingu viö þaö til.
önnur spurning sem leitaöi á
hugann: er Carter forseti
Bandarikjanna ekki aö leita
langt yfir skammt aö berjast
fyrir mannréttindum lengst út I
heimi þegar slikir hlutir gerast
viö túngaröinn hjá honum?
Sumir myndu segja aö þessi
mál heyröu ekki beint undir for-
setaembættiö heldur ákveöna
deild dómsmálaráöuneytisins
og heilbrigöismálaráöuneytís-
ins. Vafalausteruslikirhlutirot
smáir fyrir hiö ógnarvíöa
forsetaembætti.
Stjórnspekingar og lögfróöir
menn gætu sannfært menn um
aösvo væri. Myndin vareinmitt
aö deila á þessa sundurgrein-
ingu valdsins. Neöstir voru
fangarnir, siöan komu fanga-
veröirnir, þá yfirmenn
fangelsins.aö lokum dómararnir
fyrir utan veggina. Hver þess-
ara aöila var I rauninni
ábyrgöarlaus.
Fangarnir liföu þegjandi I
kúgun sinni (nema Dole aö
sjálfsögöu annars heföi myndin
ekki verið gerö), fangaveröirnir
liföu i hinu þrönga, afmarkaöa
hlutverki kúgarans, yfirstjórn
fangelsins liföi i þvi aö fylla út
Mannréttinda
barátta
Carters
Willowbrook-hælið,
byggt 1941 og átti að
hýsa 3.000, en 1964
voru þar 6.400
sjúklingar.
hneigö sem þarna braust út og
stimpluö var með oröinu
geöveiki ekki annaö en
vonbrigöi viökvæmra sálna yfir
þvi aö sjá ekki drauminn sem
eitt sinn kviknaði viö jólaljósin
um réttlátt samfélag, rætast.
Voru fangaveröirnir meö öll
sin spörk og pyntingar jafnvon-
sviknir, var yfirstjórn fangels-
ins það lika I öllum slnum ótta
viö breytingar, var dómarinn
sem þræddi lagabókstafinn i
hjarta sinu vonsvikinn meö
þann texta sem hann varö aö
fara eftir og settur var til aö
kúga og draga I dilka, hver veit?
Hlutur
prestsins
skýrslur og viöhalda eigin emb-
ættum. dómarinn dæmdi eftir
lagabókstafnum. Hver varöi
sinn bás og illgresiö fékk að
vaxa og þróast.
Jimmy Carter vill vel, hann
skammar hina og þessa kúgara
út. um heim og þaö af sann-
færingu, en hann skammar ekki
kúgarana I sinu eigin landi þvi
þaö er samkvæmt laga-
bókstafnum meira innan verka-
hrings annarra valdamanna.
Liggur þarna ekki meinsemd-
in i mannlegu samfélagi: hver
og einn er lokaöur inni I sinum
bás, jafnt sá sem er á toppnum
og á aö gæta hagsmuna heildar-
innar og sá sem er neðst niöri og
er vart fær um aö gæta sinna
eigin hagsmuna.
Þáttur Krists
Kristur gekk á milli fátækra
og rikra, holdsveikra og
heilbrigöra, hann þekkti ekki
veggi, enda var hann festur á
kross hinum klefabúum til viö-
vörunar. Búddá var konungs-
son, hann gekk út úr höllinni
niöur I táradalinn, hann var
gerður aö ópersónulegu yfir-
mannlegu afli handan þján-
inganna.
Þáttur Krists i þessari mynd
var mjög sterkur. Tii dæmis er
jólin voruhaldin, þá komu þess-
ir vesælu menn sem þarna voru
i hlutverkum fanganna út úr
skel sinni, hin djúpa helgi
jólanna braust fram hjá þeim og
þeir fóru um stund úr básnum,
nálguðust afliö sem komiö haföi
til þeirra sem litilla barna og
sagt þeim eins og okkur öllum
að til væri riki þar sem engir
básar væru heldur samábyrgð
þar sem þjáningin er upprætt
hvenær sem hennar verður
vart.
Kannski var öll þessi ofbeldis-
Hvaöum prestinn i myndinni
sem I upphafi lýsti þvi yfir aö
hans hlutverk væri aö sætta
menn viö hlutskipti sitt en sem
slðar reyndi að koma Dole til
hjálpar svo hann gæti flett ofan
af svivirðunni?
Var presturinn ekki svikari
viö þann boöskap sem honum
bar aö fylgja? Þurfti hann aö fá
einhvern annan til aö fletta ofan
af svlviröunni, Hver var munur
áhinni svörtu hempu dómarans
og prestsins? Var annar ekki aö
hólfa manninn af i svivirðunni
og hinn aö sætta hann viö hana?
Pontlus Pilatus þvoði hendur
sinar slikt er ekki ætlaö þjónum
guös.
Já, þessi ágæta mynd sem
sýnd var á laugardagskvöldið
vakti margar nærgöngular
spurningar. Að sjálfsögöu
spuröi hún þeirrar spurningar
einnig: er ástandiö svona á
Islandi? Svariö er aö sjálfsögöu
já. Island er ekkert himnariki
fremur en aðrir skikar jarðar-
innar.
Hér viðgengst kúgun i skjóli
sjálfsverndunar eöa er þaö ekki
kúgun aö seilast ofan i vasa
heiöarlegs fólks og stela frá þvi
meirihluta þess sem þaö hefur
verið aö öngla saman og kalla
þaö siöan verðbólgu? Kúgun sú
sem lýst var i myndinni er vart
til hér, ef hún er tiL þá biö ég
menn i guöana bænum aö senda
Visi bréf og skýra frá henni.
A meðan engar sllkar uppiýs-
ingar berast lifum viö i þeirri
trú aö i okkar litla og persónu-
lega samfélagi séu þeir sem
brjóta af sér læknaðir en ekki
kvaldir. Menn sem fá þann
ábyrgöarmikla starfa aö annast
vanheila samborgara sina
veröa aö vera mannvinir. Ef
þeir hafa lært til slikra starfa
en eru ekki mannvinir ættu þeir
fremur aö gerast formenn
hundavinafélaga.
a
■
I
■
■
■
■
■
■
I
Vandervell
vélalegur
Ford 4-6-8 strokKa
benzm og díesel velar
Austln Mlni
Bedford
B.M.W.
Bulck
Chevrolet
4-6-8 strokka
Chrysler
Citroen
Datsun benzin
og diesel
Dodge — Plymouth
Fiat
Lada — Moskvitch
Landrover
benzin og diesel
Mazda
Mercedes Benz
benzin og diesel
Opel
Peugout
Pontlac
Rambler
Range Rover
Renault
Saab
Scania Vabis
Scout
Simca
Sunbeam
Tékkneskar
bifreiðaz
Toyota
Vauxhall
Volga
Volkswagen
Volvo benzin
og diesel
■
I
Þ JÓNSSON&CO
Skeitan 1 7 s. 8451S — 84516
■ Húsbyggjcndur
ylurinn er
iagóöur

Afgreiðum einangrunarplast á
Stór-Reykjavíkursvæðið frá
mánudegi — föstudags.
Afhendum vöruna á byggingarstað,
viðskiptamönnum að kostnaðar
lausu. Hagkvæmt verð og
greiðsluskilmálar
við flestra hæfi.
Borgarplast h/ff
Borgameri úml 91-7370
kvöfcl 09 h«l9»nlmi 93-7355
SMURSTÖDIN
Hafnarstrœti 23
er í hjarta
borgarinnar
Smyrjum eg geymum bilinn
á meðan þér eruð að versla