Vísir - 28.10.1978, Blaðsíða 17

VISIR Laugardagur 28. október 1978
17
4uti í //Síöustu konunni
lausan hátt. Er nokkuö
heimskulegra en aö deila á
neysluþjóöfélagið meö því aö
sýna gauka, sem éta sig i hel,
eða taka fallókratismann svo
bókstaflega aö gefa i skyn að
eina lausnin sé að fjarlægja lim-
inn sem hneykslar?
Nei, en ef maöur hefur nógu
mikinn smekk til að vera svona
smekklaus, eru þessar spurn-
ingar út i hött. Hugmyndir
Fferreris eru nánast aukaatriöi
hjá búningnum sem hann klæöir
þær i, spurningin er öllu heldur
hvernig kemst hann upp meö
þetta. En þar er nauðsynlegt aö
taka mið af samsetningu
áhorfendahópsins. Það væri for-
vitnilegt að vita, hvaöa viðtökur
Atiö mikla og Siöasta konan
fengju hjá vannæröri þjóð eins
og Indverjum, sem til skamms
tima voru ofurseldir geldingar-
herferð. Hinn venjulegi
'áhorfendahópur aö myndum
Ferreris „veit betur, þe. hann
tekur ekki likingarnar bókstaf-
lega. En þaö vekur gremju
hans, hve Ferreri hamarar á
symbólunum: 1 Siöustu konunni
er ekki hægt að þverfóta fyrir
falliskum pylsum, ströngum,
súlum, og i einu lykilatriðinu
brýtur Depardieu upp kistur i
eigu Ornellu til að kanna föggur
hennar. Philippe Noiret, sem
tórir lengst fjórmenninganna i
Atinu mikla, springur loksins á
köku, sem er i laginu eins og
brjóst.
Og það , er erfitt fyrir
„upplýsta” karlmenn að setja
sig i spor persónunnar sem
Depardieu leikur i Sföustu kon-
unni.sem tönnlast á þvi mynd-
ina út i gegn, að þau.tiðkist nú
hin breiðu spjótin og kemur ekki
auga á neitt annað. Samt sem
áður er lokaatriði myndarinnar
gifurlegt sjokk, og það gefur til
kynna að afstaða manna til
persónunnar sé að miklu leyti
dæmi um það sem Freud nefndi
„Verneinung”, þe. viss
vera smekklaus
— Um Mareo Ferreri 09 italskar kvikmyndir
hennar vel, hvað andlegt at-
gervi snertir. Siðasta mynd
Ferreris, Apadraumur, hlaut
hinsvegar viðurkenningu i
Cannes ’78. Menn voru þá farnir
að átta sig á fyrirbærinu, en
engu að siður gengur mörgum
enn erfiðlega að flokka Ferreri,
og það fer mjög i taugarnar á
þeim.
//Snertu ekki hvitu
konuna"
Ferreri lætur sér vel lika þau
rikjandi vinnubrögð, sem lýst
hefur verið, og það er etv. ein
ástæðan fyrir þvi að fyrri mynd-
ir hans vöktu ekki meiri athygli,
þar sem á yfirborðinu virtust
þær fylgja normum færibanda-
framleiðslunnar. Hann er hæst-
ánægður með það að hljóðiö sé
unnið „á eftir”, sem stundum
helgast reyndar af þvi að leikar-
arnir eru af ýmsu þjóðerni og
tala ekki allar þá tungu sem
„döbbunin” er aðallega miðuð
við. Þaö flækir svo málin, hvað
hann hefur gert myndir viða.
Apadraumur er frönsk-itölsk i
framleiðslu, en tekin i New
Vork, og leikurinn miðast eink-
um við enska tungu. Þessi
bastaröseinkenni eru þegar
augljós I heiti myndarinnar:
Apadraumur er franski titillinn
(„Reve de singe”), en á itölsku
er hún kölluð Sigldu þinn sjó,
karlhlunkur („Ciao maschio”)
og á ensku Bye-bye Monkey.
Og kannski er réttara að kalla
Ferreri rómverkan leikstjóra
en italskan, þe. sjóndeildar-
hringur hans er fremur sið-
menningarlegs eðlis en þjóð-
legs. I Apadraumi tjáir Gérard
Depardiu sig gjarnan með þvi
að blása feimnislega i blistru,
sem hann er með i munnvikinu.
Svipuð hljóð gefa apar frá sér,
og siðar i myndinni tekur hann
ástfóstri við apaunga. Rómverj-
ar ku hafa kallað aðrar þjóðir
barbara vegna þess að þeim
fannst tunga þessara þjóöa eilif
endurtekning á hljóðinu bar-
bar... Ferreri notfærir sér bar-
bari á borð við „döbbun” til að
leggja áherslu á sambandsleysi
milli persónanna, sem lýsir sér
fyrst og fremst i uppgjörinu
milli kynjanna. Karlmaðurinn
er gjaldþrota, og i örvæntingu
sinni gerir hann sér helst von
um skilning hjá dýrum, (for-
tiðinni), eða ómálga börnum,
(framtiðinni).
Um þetta fjalla tvær siðustu
myndirFerreris, Siöasta konan,
(„La Derniere femme”, ’76) og
Apadraumur. Áður, þe. á eftir
Átinu mikla, hafði hann gert
Snertu ekki hvitu konuna,
(„Touche pas la femme
blanche”, ’74). Snertu ekki... er
vestri, sem á sér stað i miðri
Paris, nánar tiltekið i „gatinu”
sem myndaðist, er sláturhús
borgarinnar, Les Halles voru
rifin. Þar hafast enn við indián-
ar, og kallað er á Custer hers-
höfðingja og riddaralið hans til
að útrýma þeim. Nixon veitir
siöferðislegan styrk við þessa
framkvæmd með „seguimögn-
uðu augnaráði”. Siðan endar
þetta meö endurtekningu á hin-
um fræga bardaga við Wounded
Knee, en sem nú gerist i þessu
auma hnéi Parisarborgar.
Það verða alltaf einhverjir
kjánar til þess að gala „Brecht”
og „Verfremdung” þegar þeir
heyra um svona tiltæki,og slikar
upphrópanir sýna jafn litinn
skilning á Brecht og á Ferreri.
Þegar Ferreri gerir Paris að
sögusviði vestra, ber það vitni
mjög persónulegu mati á bak-
grunninum. Hann tekur litið i
stúdiói, en hefur lag á að filma
raunverulegan vettvang á
þannig hátt, að svo virðist sem
um leiktjöld sé að ræða. Gatið
eftir kjötskálana litur út fyrir að
vera sviðsbúnaður úr mynd,
sem er búið að taka. Þegar
siðan riddaraliðið og indíánarn-
ir fara að valsa þar um, minnir
útkoman á þessar komiediur
sem gerast i kvikmyndaverum,
þar sem uppstrilaðir leikarar
villast á upptökustað og lenda i
annarri mynd. í Apadraumi —
gerist fjöldi lykilatriða á sand-
strönd fyrir framan skýja-
kljúfa New Vork, og á þessari
strönd liggur hræið af King
Kong. New York verður þvi
óhjákvæmilega að sviðsmynd-
inni úr King Kong i huga áhorf-
andans. Þar við bætist, að Ferr-
eri notar linsur með mjög gleiðu
sjónarhorni til að filma skýja-
kljúfana, sem gera það aö verk-
um að hlutföllin afbakast,
myndflöturinn fær á sig ásýnd
búrs-, sem heldur leikurunum og
apaunganum föngnum.
//Siðasta konan"
1 Slöustu konunni liggur King
Kong ekki i valnum, en hins-
vegar eru pungræðið, fall-
ókratisminn, þar komin á
v siðasta snúning. Og Ferreri tek-
ur ekki með neinum silkihönsk-
um á þessu viðfangsefni, heldur
lýkur myndinni á þvi, að
Depardieu i öðru aðalhlutverk-
inu sker undan sér með raf-
magnshnif. (Ýmsir urðu til að
spyrða saman Siöustu kon-
una og Veldi tilfinning-
anna vegna þess að i báðum
myndunum fær það liffæri,
sem mest er flaggað, reisu-
passann i lokin, eins og Bósi
i „Tómasi Jónssyni Met-
sölubók”). En þessar myndir
eiga fátt annað sameiginlegt.)
Depardieu-leikur fráskilin
byggingarverkfræðing, sem
missir atvinnuna og hefur
ekkert annað að gera en að sitja
heima og gæta kornungs sonar
sins. Hann er þvi i hálfgerðu
húsmóðurhlutverki, er hann
húkkar stúlku, sem leikin er af
Ornellu Muti. En Ferreri lætur
sig litlu varðar hinar sam-
félagslegu hliðar málsins nema
hvað það er greinilegt að verk-
fræðingurinn lifir ekki við skort
og býr i Créteil, einu úhverfi
Parisar, sem er svona dannað
Breiðholt. Þessar aðstæður hjá
persónum bjóða hinsvegar upp
á það að fjalla um samskipti
kynjanna, parið sem slikt, i
frumþáttum þess.
A undanförnum árum hafa
pungræðið og staða konunnar
verið tekin fyrir i aragrúa af
verkum, og yfirleitt á mjög
keimlikan hátt,það liggur við að
Zhdanov og sósialrealisminn
séu endurbornir i ströngum
formúlum um það, hvernig beri
að fjalla um þetta. Þaö þykir þvi
klunnalega einfaldandi, þegar
Ferreri sneiöir hjá „blæbrigða-
rikum” lummum á borð viö
bláu og bleiku náttfötin... Hann
ér sakaður um að vekja á áér
athygli á ódýran og smekk-
sannleiki er tjáður til þess eins
að hægt sé að afneita honum
þegar i stað. Lokaatriðið leggur
slikan fyrirslátt i rúst.
1 þessu hlutverki fyllir
Depardieu upp i þá „imynd”,
sem hann hafði skapað sér i
„Les Valseuses” sem á islensku
var kölluð Valsinn. Hin fárán-
lega fallega Ornella Muti, sem
ítalir hafa lengi ekki séð páfann
fyrir og sem nú er að öðlast
heimsfrægð, hefur verið tekin
sem dæmi um það, hvernig
imynd konunnar i kvikmyndum
hefur breyst á undanförnum
tuttugu árum, hvernig „barns-
lega konan varð að „kvenbarn-
inu”. Guð skápaði „barnslegu
konuna” i mynd Brigitte Bardot
1956. Þá var kristni mórallinn
enn við lýði, og hneykslið fólst i
þvi, að persónan Bardot vildi
ekki verða fullorðin, þe. taka
upp rikjandi siðferðismat,
heldur réttlætti hún athafnir
sinar af barnslegu sakleysi. En
siðan hefur púritanisminn verið
að leggja upp laupana, og ásamt
honum hvarf ,,vamp”-imynd af
konunni. Breytt staða hennar
gerir það að verkum, að ekki er
hægt lengur að lýsa henni sem
tælandi verkfæri djöfulsins.
„Kvenbarnið”er syndlaust, og
sú staöreynd setur karlmann-
inn, sem ekki hefur tekist aö
„endurhæfa” sig i sama hátt til-
finninga- og menningarlega, i
rusl.
Ferreri segir um kvenlýs-
ingar i myndum sinum: „Staða
konunnar sem slikrar heyrir
ekki undir mannkynssöguna,
hún „skapar” ekki söguna, þar
sem henni hefur ætið verði val-
inn staður utan við söguna.
Grundvallarþættirnir i sið-