Morgunblaðið - 21.01.2001, Síða 20

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 21. JANÚAR 2001 21
GRUNNSKÓLANEMENDUR
Fyrir samræmdu prófin í 10. bekk
Einnig flestar námsgreinar í framhaldsskólum
Íslenska - stærðfræði - enska - danska
Nemendaþjónustan sf. sími 557 9233
namsadstod.is
Námsaðstoð
Tæknilegar uppl‡singar
105 hestöfl, 1,6i, 16 ventla
Bensíney›sla skv. Evrópusta›li:
Beinskiptur/Sjálfskiptur
Utanbæjar: 7,6l / 7,7l
Sjálfvirkt fjórhjóladrif, Veghæ›: 19,0cm
MÁLARINN Gerhard Richter er
án nokkurs vafa einn þekktasti
myndlistarmaður Þýskalands nú um
stundir, sem þýðir heimsins um leið.
Á undraverðan hátt hafa Þýðverjar
fest sig í sessi sem ein fremsta nú-
listaþjóð jarðar, jafnframt því sem
þeir rækta arf kynslóðanna flestum
þjóðum betur. Hafa skapað sér nýja
og sterka ímynd eftir niðurrif og
hörmungar heimsstyrjaldarinnar
síðari. Enginn endir virðist ætla að
verða á nýbyggingum listasafna, sem
hýsa bæði eldri sem nýrri list, og sú
borg er varla til í öllu landinu, að ekki
finnist þar nýbyggð listasöfn, leikhús
eða tónlistarhallir, að ekki sé minnst
á þjóðhátta, sögu- og minjasöfn.
Hvað myndlistina snertir var sú þró-
un rétt að hefjast er skrifari var við
nám í München 1958–60. Varð fyrst
var við hana í Listhúsi van Loo, sem
var höfuðsetur óformlega málverks-
ins í Þýskalandi, og svo enn frekar á
Dokumenta II í Kassel 1959. Þá var
París ennþá Mekka heimslistarinnar,
og til þess að geta vonast eftir frama í
Þýskalandi þurftu listamenn helst að
hafa haldið sýningu þar og vakið
nokkra athygli. En þetta átti eftir að
breytast stig af stigi, dæmið að snú-
ast við, og nú þarf enginn að gangast
undir klerkavaldið í París lengur til
að hljóta viðurkenningu í heimaland-
inu. Hér nægir að hafa vakið athygli á
einhverri stórsýningunni, eða einka-
sýningu í hinum viðurkenndu list-
húsum í Köln, Berlín, Frankfurt,
München, Hamborg og víðar. Ekki
hefur þetta komið af sjálfu sér, en
það er ekki aðeins að fólk almennt
hafi áhuga á listum, heldur hafa
bankar og stórfyrirtæki verið betur
með á nótunum en ég veit dæmi um
annars staðar í heiminum, nema helst
í Bandaríkjunum. Þá komu einnig að
sögu steinríkir iðnaðarfurstar sem
safna myndlist og styrkja aðskiljan-
legustu starfsemi á listasviði og eru
hér einna nafnkenndastir súkkulaði-
kóngurinn Emil Ludwig í Aachen og
safn hans í Köln, og stálbarónarnir
Thyssen Bornemisz, eldri og yngri,
og safn þeirra á sígildri sem nýrri list
í Madríd. Þessi athafnasemi þýðverja
hefur smitað út frá sér um alla álfuna,
því menn hafa meðtekið hve sterkur
þáttur þjóðreisnar þetta er. Kannski
enn frekar hve mikil verðmæti skap-
ast, ásýnd borganna gerist fegurri og
manneskjulegri, þær sjálfar stórum
forvitnilegri til heimsókna. Þó er
þetta ekkert nýtt og þarf einungis að
vísa til fornaldar, endurfæðingarinn-
ar og upplýsingaaldarinnar, en á
þeim háleitu og andlega skyldu burð-
arstoðum hvíla allar mikilsháttar
framfarir fram á daginn í dag.
Skilningur og uppörvun eru vaxt-
arbroddar listrænna framfara og
þannig var ekki langt liðið á sjöunda
áratuginn er þeir komu fram sem
nafnkenndastir hafa verið í framsæk-
inni myndlist í Þýskalandi síðustu
áratugi, svo sem Joseph Beuys, Ge-
org Baselitz, Gerhard Richter, Sig-
mar Polke, Wolf Vostell og seinna
Anselm Kiefer, sem var síðast nem-
andi Beuys við Akademíuna í Düssel-
dorf 1970–72. Hér hefur Gerhard
Richter sérstöðu fyrir fjölþættan
túlkunarmáta, að hann hefur ekki
einangrað sig við ákveðin stílbrigði,
efnismeðferð né tjáhátt. Er eins kon-
ar hliðstæða þeirra Francis Picabia
og Jean Hélion í módernismanum, en
þeir skáru sig úr fyrir að vinna jafnt
hlutbundið sem óhlutbundið. Voru
lengstum utangarðs hjá félögum sín-
um fyrir vikið, og allt fram að tíma
nýja málverksins á níunda áratugn-
um, stimplaðir loddarar og svikarar
en dýrkaðir allar götur síðan. En nú
eru aðrir og öllu umburðarlyndari
tímar í þeim efnum, menn hafa skilið
og meðtekið þörf sumra til að tjá sig í
ólíkum stílbrigðum og að skilismun-
urinn á milli hins hlutlæga og óhlut-
læga er ekki eins afdráttarlaus og
kenningasmiðir vildu vera láta, eink-
um á tímum strangflatamálverksins.
Þrátt fyrir fjölhæfni sína getur
Gerhard Richter þó engan veginn tal-
ist artisti á sama hátt og til að mynda
Kjarval, til þess er hann of yfirveg-
aður og rökrænn, jafnvel í mynd-
verkum sem eru fullkomlega ab-
strakt og skyld óformlega mál-
verkinu. Alltaf eitthvert meðvitað,
þaulunnið og djúphugsað ferli að baki
vinnubragðanna enda málarinn mik-
ill rökfræðingur í eðli sínu og býr yfir
yfirgripsmikilli þekkingu á listasög-
unni. Verk sem vakið hafa mesta at-
hygli eru þannig byggð á minnum úr
listasögunni en unnin í tækni nú-
tímans og í nútímaleg efni. Gott
dæmi er til að mynda verkið, Ema,
sem er máluð ljósmynd úr fókus, olía
á léreft, 200x130, gerð 1966 og sýnir
nakta konu ganga niður tröppur. Hér
er málarinn að vísa til hinnar frægu
myndar Marchel Duchamps af sama
myndefni frá 1912, hún er ekki á sýn-
ingunni en hins vegar önnur í svip-
aðri tækni af konu í baði, Litil bað-
andi, og þar vísar hann til stóru
myndar Ingresar í Louvre, Stóra
baðandi. Bakgrunnur myndanna er
mjög persónulegur þar sem um er að
ræða fyrri og seinni eiginkonur hans.
Ég man ljóslega hve mikla athygli
fyrri myndin vakti er hún var sýnd á
Dokumenta í Kassel 1972, en áhrifin
voru litlu minni en öskur Bruce
Nauman áratugum seinna og gerðu
Richter á svipstundu heimsfrægan.
Á sýningunni í listasafninu má sjá
yfirlit síðustu tíu ára, og þótt hún
kynni list Gerhard Richters vel, verð-
skuldar hún naumast nema að vissu
marki að nefnast, yfirsýn, því á hana
vantar svo margt af höfuðverkum
listamannsins. Hins vegar er hún
réttnefni hvað margvísleg og ólík
tæknibrögð snertir, þótt hér vanti til-
finnanlega svart hvít ljósmyndamál-
verk sem eru fullkomlega í fókus og
margt fleira. Í sumum þessara verka
endurtekur hann fyrri myndefni í
hnitmiðuðum tilgangi svona líkt og
Edvard Munch eftir 1910, en hvor-
ugur er þó að endurtaka sig, frekar
að endurnýja eldri myndefni og kom-
ast að nýjum niðurstöðum. Það sem
þessi sýning segir okkur helst og er
mestur ávinningurinn, er mikilvægi
þess að listamenn máli það sem þeim
langar til að mála hverju sinni og láti
ekki tíðarandann virka sem hemil á
sköpunargáfu sína, öllu máli skiptir
að fá útrás fyrir sköpunarþörfina eins
og Gombrich sagði, langi þig til að
mála blóm, málaðu blóm. Þannig fæð-
ast nýjungarnar, um það er sýningin
á Listasafninu lifandi vitnisburður.
Sýningunni er afar vel komið fyrir í
efri sölum safnsins, minnir helst á fín-
pússaðan spegil þar sem ekki sér í
rykkorn, salirnir sem gerlissneyddir
og umgerðir myndanna hreinar og
klárar, en þannig á það víst að vera.
Það er mikill fengur að þessari
framkvæmd frá IFA, kynningar-
stofnun þýskrar myndlistar, jafnt
hvalreki fyrir safnið sem áhugamenn
um samtímalist.
Í framhjáhlaupi skal þess getið, að
enn stefnir stjarna listamannsins upp
á við og þannig er í undirbúningi yf-
irlitssýning á MoMA í New York á
næsta ári. Myndir hans eru slegnar á
stöðugt hærra verði á uppboðum og
uppsveiflan í hámarki síðastliðin tvö
ár, þannig fékkst metverð fyrir mál-
verk hans, Der Kongress, samveld-
isþingið, hjá Christies í nóvember sl.
Íslenzkir verðbréfafíklar skulu halda
sér fast, því hún var slegin á 4,95
milljónir dollara í nóvember. Verkið
er máluð ljósmynd sem listamaður-
inn og fyrri kona hans tóku í samein-
ingu, listhúsið Zander keypti það af
honum skömmu síðar fyrir 1.600
mörk eða um það bil 500 dollara, –
nokkrir vextir það.
Og nú er að taka stefnuna á Lista-
safn Íslands…
TÆKNI-
GALDRAR
MYNDLIST
L i s t a s a f n Í s l a n d s
Opið alla daga frá 11–17.
Lokað mánudaga.
Til 18. febr. Aðgangur 400
krónur í allt húsið.
MYNDVERK/ YFIRLIT
GERHARD RICHTER
Bragi Ásgeirsson
Lítil baðandi (prufa III/IV), 1996, cibachrome 53x38 cm.
Orkída, ástargras, 1998, offsetþrykk, 30x37 cm.