Vísir - 17.02.1979, Síða 10

10
Laugardagur 17. febrúar 1979
VÍSIR
útgefandi: Reykjaprenth/f
Framkvæmdastjóri: Daviö Guömundsson
Ritstjórar: Ólafur Ragnarsson
Höröur Einarsson
Ritstiórnarfulltrúar: Bragl Guðmundsson, Ellas Snæland Jónsson. Fréttastjóri er-
lendra frétta: Guðmundur G. Pétursson.
Blaöamenn: Axel Ammendrup, Edda Andrésdóttir, Halldór Reynisson, Jónina
Michaelsdóttir, Jórunn Andreasdóttir, Katrln Pálsdóttlr, Kjartan Stef ánsson, öli
Tynes, Sigurður Slgurðarson, Sigurveig Jónsdóttir, Sæmundur Guðvinsson, Þor-
valdur Friðriksson. Iþróttir: Gylfi Kristjánsson og Kjartan L. Pálsson. Ljósmynd-
ir: Gunnar V. Andrésson, Jens Alexandersson. útlit og hönnun: Jón Oskar Haf-
steinsson, Magnús ólafsson.
Auglýsinga- og sölustjóri: Páll Stefánsson
Dreifingarstjóri: Sigurður R. Pétursson
Auglýsingar og skrifstofur:
Slöumúla 8. Simar 88611 og 82260.
Afgreiösla: Stakkholti 2-4 slmi 86611.
Ritstjórn: Siðumúla 14 slmi 86611 7 llnur.
Askrift er kr. 2500 á mánuöi
innanlands. Verö í
lausasölu kr. 125 eintakiö. Prentun Blaöaprent h/f
Sú fiskstofnaskýrsla, sem
sérfræðingar Hafrannsókna-
stofnunarinnar sendu frá sér í
byrjun þessa mánaðar hefur
tiltölulega lítið verið rædd opin-
berlega. Frumvarpsdrög Olafs
Jóhannessonar, forsætisráð-
herra, hafa dregið að sér meiri
athygli undanfarna daga en
skýrsla fiskifræðinganna, jafn-
vel þótt ráðherrann hafi haft á
orði, að sá vandi sem sjávarút-
vegsskýrslan lýsti væri ásamt
yfirvofandi olíuhækkun meiri
en vandinn, sem verið væri að
glíma við í efnahagsmálafrum-
varpinu.
Augljóst er af sérfræðinga-
skýrslunni um ástand fiski-
stofna okkar, að hrygningar-
stofni þorsksins hefur hrakað
mun meira en gert hafði verið
ráð fyrir, og er þorskurinn nú í
meiri hættu en nokkru sinni
fyrr.
Hafrannsóknastofnunin
leggur til að þorskveiðar verði
skornar niður um hvorki meira
né minna en 80 þúsund lestir á
þessu ári miðað við síðasta ár.
Það þýðir með öðrum orðum, að
óhætt er að veiða 250 þúsund
tonn í stað þeirra 330 þúsund
tonna af þorski, sem f iskiskipa-
flotinn færði til hafnar á
nýliðnu ári.
Þótt ýmislegt haf i verið gert í
friðunarskyni að því er þorsk-
inn varðar varð þorskaflinn á
síðasta ári um 60 þúsund lestum
meiri en sérfræðingar Haf-
rannsóknastofnunarinnar höfðu
talið skynsamlegt. Það er því
ekki furða þótt útlitið sé dökkt
núna.
Það sést best á ýsustof ninum,
hve friðunaraðgerðir eru
árangursríkar en að mati sér-
fræðinganna má nú fara að
auka ýsuveiðina úr 40 í 45
þúsund lestir vegna þess að
stofninn er að rétta við eftir of-
veiðitímabilið, sem ýsan varð
að þola.
Aftur á móti erum við greini-
lega komnir að hættumörkunum
varðandi loðnustofninn.
En þorskurinn er sá fiskur,
sem við eigum mest undir og
f jölskylduvandamálin, sem
hann á við að strfða eru mesti
höfuðverkur fiskifræðinganna
og ættu jafnframt að valda
ráðamönnum áhyggjum.
Þótt þorskaflinn á árinu 1978,
330 þúsund tonn, sé minni en
þorskafli Islendinga hefur áður
orðið undanfarna þrjá áratugi,
er hann samt allt of mikill.
Þorskaflinn varð mestur árið
1954 eða um 550 þúsund tonn, en
aukin sókn og gáleysislegar
veiðar ókynþroska fisks hafa
sett strik i reikninginn. Aukin
sókn hef ur ekki orðið til þess að
skila auknum þorskaf la á land,
einfaldlega vegna þess, að
þorskstofninn hef ur minnkað ár
frá ári.
Tvær tölur úr skýrslu fiski-
fræðinganna tala skýrustu máli
í þessu sambandi. önnur er ein
milljón en hin er 165 þúsund.
Það er mikill munur á þessum
tölum. Þetta eru tölur um magn
hrygningarstofns þorsksins
árin 1957 og 1978.
Hrygningarstofninn hefur
hrapað úr einni milljón lesta í
165 þúsund lestir á tveimur ára-
tugum.
Það er ekki hægt að segja
annað en við höfum rasað um
ráð fram. Við höfum ekki látið
okkur nægja að hirða vextina af
þessari innistæðu okkar í haf-
djúpunum heldur göngum við
miskunnarlaust á höfuðstólinn.
Ár eftir ár hafa sérfræðingar
okkar bent á að svona geti þetta
ekki gengið lengur, en þeir hafa
talað fyrir daufum eyrum.
Þær f riðunaraðgerðir og
takmarkanir, sem stjórnvöld
hafa beitt til stjórnunar þorsk-
veiðanna hafa ekki dugað.
Róttækari aðgerða er þörf og
við verðum þegar að búa okkur
undir að taka afleiðingum
þeirra í sjávarútveginum.
Það er einfalt reikningsdæmi
að fátt er betri f járfesting fyrir
þjóðarbúið en friðun hrygn-
ingarstofns þorsksins. Á hverju
ári bætir hann verulega við
þyngd sína og hvert ár, sem
þorskurinn fær að vera í friði
gefur góðan arð.
Að sjálfsögðu er nauðsynlegt
að taka mið bæði af efnahags-
legum og félagslegum þáttum
þjóðarbúsins við ákvörðun
varðandi takmarkanir á þorsk-
aflanum, en óhjákvæmilegt er
fyrir stjórnvöld að taka veru-
legt tillit til skýrslu Haf-
rannsóknastofnunarinnar,
sem varpar dökkum skugga á
þorskstofninn, þótt bjartara sé
yfir flestum þeirra fisktegunda
sem minni þátt eiga f afkomu
okkar.
Skugginn
ó þorskstofninum
dökknar
VANGAVELTUR
efftir Sigvalda
Hjálmarsson
H/N
STílNRUNNA
ÍMYNDUN
NÝVERIÐ hafa menn látiö
skattaskýrsluna til yfirvalda
öldungis hlessa hve tekjur liöins
árs reyndust miklar og hve litiö
er eftir — og svo leggst ofaná
kviöinn fyrir háum sköttum
þegar glaöningurinn kemur á
miöju sumri enda alþekkt sú
svikamylla aö keppast viö aö
afla mikils fjár á þessu ári til aö
greiöa skatta ársins I fyrra og
þannig koll af kolli uns magasár
eöur hjartabilun veitist i ábæti.
Ekki þarf um aö deila aö
skattar og allt sem þeir draga
með sér formerkist einhver
óvinsælasta uppákoma mann-
lifsins, orðiö eitt dugar til aö
menn fái skringileg ónot hér og
hvar um likamann. Samt vita
allir aö þeir fjármunir sem
þannig safnast skila sér aftur i
ýmsum þjóöþrifa framkvæmd-
um þótt sitthvaö fari f súginn
einsog gengur.
Skattar veröa naumast um-
flúnir — nema viö tökum upp
sömu háttu og i Kina (sem ég
vildi gjarna,fengi ég samt aö
hugsa og tala) og hversvegna er
þá ekki gangskör aö þvi gerö aö
afla þeim vinsælda? Ég held
okkar ágætu valdamenn ættu aö
leggja sin gáfuöu höfuö I bleyti
til aö finna ráö til þess.
Eöa telst lögmál aö skattar
séu óvinsælir? Telst lögmál aö
menn þiggi hjálp af almanna
sjóöi fegnir en vilji ekki greiöa
sina skyldu til hans?
Undirritaöur hafnar þessu
sjónarmiöi. Þótt menn séu
kannski eigingjarnir þá þarf
ekki aö vera lögmál aö menn
séu heimskulega eigingjarnir.
Staðgreiðsla skatta er betri en
seilast oni vasa manna eftir ár
og sýna enga hlifð þótt kannski
sé af engum tekjum aö taka þaö
ár.
En mergurinn málsins er ann-
ar: Unnt er aö nefna tvær
ástæður, hversvegna mönnum
er sérstaklega I nöp viö skatta:
A fyrri tima heimtaöi fram-
andi kúgari hvern álagöan eyri
án alls tillits til afkomu.skatt
varð aö greiöa til hinna háu sem
aftur sinntu engu þótt þeir smáu
settu upp tær úr ófeiti þegar illa
áraði.
1 annan staö er of langt á milli
orsakar og afleiöingar i fjár-
málum samfélagsins. Maöur
sem skatt greiðir fær aldrei á
tilfinninguna til hvers hans fé er
varið. Eitthvert ógurlegt tóma-
rúm hefur komiö sér fyrir meö
þjóöinni, eitthvaö sem menn
hvorki fá skiliö né skilgreint og
kallast „rikiö”. Þaö er fjand-
samlegt fólki meö likum hætti
og grimmur kúgari á fyrri tiö.
Þó fyrirfinnst þarna enginn
nema fólkiö sjálft. Miölungs
embættismaöur hjá rikinu er
.rikiö” á skrifstofunni en
hbimahjá sér er hann einn af
þeim sem „rikiö” skattpinir.
Hér stöndum viö augliti til
auglitis viö þaö skynlausa
skrimsli sem stundum er kaliaö
„kerfiö”, nýtt orö yfir „rikiö”
sem bendir til aö menn séu aö
reyna aö skilgreina þennan
vanda fyrir sér.
I vinnubrögöum embættis-
manna rikja enn ýmsar fifla-
lega venjur sem erfðust frá
kúgurum fyrri alda — einsog
tilaömynda aö hóta: Ef þú
ekki... þá...
Aldrei held ég tekist hafi með
illu aö fá mann til aö vera góöur
þótt hótaö sé viti og eilifri kvöl
— álika vitfirring og heyja striö
til aö koma á friöi ellegar
þurrka blauta flik meö þvi aö
skvetta á hana vatni.
Ef ég ekki borga skattinn
selja þeir ofanaf mér kofann —
þannig vinnur rikiö einsog finn-
gálkn sem bryður allt sem aö
kjafti kemur._
En hvur er sá sem hótar? Sá
sem þabgerir fyrirfinnst raunar
enginn. Ekki hótar fólkiö á
gjaldheimtunni ekki hóta
stjórarnir og sist af öllu hann
Tómas fjármálaráðherra sá
sem á hæstum situr tróninum I
þeim efnum á meöal landsins
manna.
Fólk kemur aöeins hótunum
til skila, leiðist að hóta. Þessi
sem hótar hvur er hann eigin-
lega?
Einsog stundum oftar finnst
hér ekkert mannlegt vald sem
viöer barist: heldur steinrunnin
imyndun — einsog i sumri guö-
fræði: fyrst er kaldhömruð
saman galvaniseruö hugmynd
um guödóm, slðan heimtar slik-
ur guðdómur aöskiljanlegar
fórir aö viðlagri eilifri kvöl I
Neðra. — Maðurinn óttast yfir-
leitt aldrei neitt annaö en þaö
sem hann hefur búiö til sjálfur
og ræöur viö allt annaö en sinar
eigin hugmyndir.
Þessi steinrunna imyndun
drottnar meira og minna i
hverjum einasta manni — og
kemur ma. fram I yfirskilvit-
legu ógeöi á aö greiða skatta
endaþótt augljóst sé aö mestallt
kemur þetta beint eöa óbeint til
hans aftur, ellegar einhvers
sem meira þarf á aö halda en
hann. Annaö mál aö aldrei er
nóg vandað til framkvæmda um
skattaálögur og meöferð al-
manna fjár. 1 þvi efni er pottur
brotinn.
Fyrirþvi legg ég til aö við
leysum upp duggunarlitiö af
hinni steinrunnu imyndun meö
þvi áö brúa hyldýpið milli
skatta og þess sem fénu er varið
til.
Tilamynda: skattseöillinn sé
ekki á þrælsnúinni róbótamál-
lýsku heldur á hversdagslegri
Islensku og uppteikni skilmerki-
lega 1 hvaö almanna fé renni,
enda reynsla fyrir þvi aö menn
trúa skattseðlinum miklu betur
en þjóöarleiötogum f frelsara-
gervi I sjónvarpinu. Svo ætti aö
setja spurningar á giróseöil
gjaldheimtunnar þarsem menn
létu I ljós hvað þeir vildu helst
styrkja.
Ljóst ætti aö vera aö vandi
fjármálanna er alls ekki fjár-
málalegur og stórkostlegt
reikningsvit hagfræöinga dugar
skammt til úrlausnar. Oll
vandamál eru ekkert annaö en
mannleg vandamál og sá einn
er liklegur úr aö bæta sem hefur
lag á að meöhöndla fólk — eins-
og fólk, Nb einsog fólk!
9.2.1979