Morgunblaðið - 05.05.2001, Blaðsíða 18

VARNARSAMSTARF Í HÁLFA ÖLD
18 C LAUGARDAGUR 5. MAÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Hjónin Rod Andree, og eiginkona
hans, Heather Andree, voru að
versla í stórmarkaði varnarliðs-
manna á Keflavíkurflugvelli þar sem
hægt er að kaupa flest annað en
matvörur, sem eru seldar í öðrum
verslunum. Rod er 35 ára, frá In-
diana, en Heather frá Kaliforníu,
hún er 26 ára. Með þeim voru syn-
irnir Reagan og Jake, þriggja ára og
ársgamall.
„Fimmta maí erum við búin að
vera hér í eitt ár,“ segir Heather og
þau eiga því eitt ár eftir en segjast
búast við að óska eftir að fá að vera
lengur. „Okkur líkar vel að vera
hérna og eigum þegar íslenska vini í
Keflavík,“ segir hún og eiginmað-
urinn tekur undir.
„Okkur finnst allt gott hérna, jafn-
vel loftslagið, fólkið er gott og við
féllum einfaldlega fyrir Íslandi!“
segir Heather. „Við höfum hvergi
kunnað betur við okkur og ég á ís-
lenska vinkonu sem reynir að kenna
mér tungumálið en það er erfitt.
Mér finnst nógu erfitt að tala mitt
eigið mál!“
Þau hafa ferðast talsvert, meðal
annars um Snæfellsnes og farið að
Heklu. Rod hefur komið á ratsjár-
stöðvarnar úti á landi, hefur farið til
Ísafjarðar og Þórshafnar. Þau gera
ráð fyrir að ferðast til Akureyrar og
Mývatns í sumar.
„Við erum búin að fá okkur jeppa
með 36 tomma dekkjum og komust
nú hvert sem við viljum,“ segir hann
hlæjandi.
Ánægðir gestir
úr Vesturheimi
Morgunblaðið/Jim Smart
Rod Andree og eiginkona hans, Heather Andree, með syni sína, Reagan og Jake, sem er yngstur í fjölskyldunni. Þau
hafa þegar ferðast um Ísland, líkar vel að búa hér og hafa eignast innlenda vini. Þau fengu sér jeppa þegar Chevr-
olet-fólksbíll þeirra komst í allt of náin kynni við íslenskan malarveg.
S
VÆÐI varnarliðsins á
Keflavíkurflugvelli var
girt af um miðjan sjötta
áratuginn, nokkrum ár-
um eftir að herinn kom
hingað á ný, til að draga úr bein-
um samskiptum varnarliðsmanna
og Íslendinga enda voru margir
ráðamenn þjóðarinnar hræddir
um að slæm menningaráhrif
myndu verða fylgifiskur herset-
unnar. Ungu mennirnir sem
gegndu hér herskyldu máttu að-
eins fara til Reykjavíkur einu
sinni í viku, á miðvikudögum.
Svo vildi til að vínþjónar höfðu
frí einn dag í viku í Reykjavík, á
miðvikudögum.
Sagt er að sumir hermannanna
hafi verið hér árum saman án þess
að fara nokkurn tíma út fyrir vall-
arsvæðið en varla er Miðnesheið-
in svo aðlaðandi að þeir hafi unað
vel náttúrufegurðinni og veður-
sældinni þar. Nú er þetta mikið
breytt og algengt að varnarliðs-
menn ferðist um landið og bera
yfirleitt landsmönnum vel söguna
ef marka má skyndikönnun blaða-
manns og ljósmyndara í dagsferð
um Keflavíkurflugvöll. Herinn er
nú skipaður atvinnumönnum og
flestir Bandaríkjamennirnir sem
nú starfa á flugvellinum eru fjöl-
skyldumenn, margir ungir að ár-
um. Þeim finnst gott að vera með
börn í þessu umhverfi, sem er að
mestu laust við glæpi og óöryggi
eins og oft ríkir í milljónaborgun-
um.
Sýnishorn
neyslusamfélagsins
Margt heillaði Íslendinga sem
kynntust lífsháttum varnarliðs-
manna á sjötta og sjöunda ára-
tugnum. Vöruframboð var minna
hér á landi en vestra og margt
bannað eins og til dæmis bjórinn
og annar munaður tollaður hátt.
Mataræði var yfirleitt fábrotið á
Íslandi, menn borðuðu soðinn fisk
og kartöflur allt að fimm eða sex
sinnum í viku. En varnarliðs-
mennirnir, „Kaninn“, höfðu sína
hætti. Þar vildu menn sem skikk-
aðir voru til að þjóna landi sínu og
heimsfriðnum á þessum kalda
hjara veraldar geta fengið sitt
svínakjöt og alifugla, safaríkar
nautasteikur frá Texas og undar-
legt meðlæti sem Íslendingar
þekktu en tortryggðu flestir:
Grænmeti.
Oft fannst ráðdeildarsömum
Suðurnesjamönnum að varnarlið-
ið henti verðmætum á haugana.
Meðal annars gengu sögur af því
á sjötta áratugnum að menn hefðu
fundið sitthvað nýtilegt í svo-
nefndri Skoru á Vogastapa en þar
var framan af sorphaugur varn-
arliðsins. Öskubílarnir sturtuðu
ruslinu einfaldlega niður kletta-
beltið í fjöruna. Þangað komust
menn hins vegar á bátum en ekki
munu slíkir leiðangrar hafa verið
algengir.
Íslendingar sem unnu fyrir her-
inn urðu heimsvanari en títt var
um venjulega verkamenn, lærðu
ensku og ýmiss konar verklag og
skipulag sem síðar varð algengt
hér í stórfyrirtækjum. Sumir
vöndust einnig á að ganga í her-
mannagöllum í vinnunni og nota
trausta hermannaskó. Fáeinir
ruddu brautina á öðru sviði og
urðu fyrstir landsmanna til að
koma sér upp bjórvömb!
Fyrstu árin eftir að herinn kom
aftur heyrðust oft skotdrunur frá
æfingavæðum varnarliðsins ofan
við Vogastapa og börn á Suður-
nesjum urðu vön háværum drun-
um í herþotum og undarlegum
skellunum í þyrlum, löngu áður en
þessi hljóð urðu jafn sjálfsögð í
umhverfinu og nú er. Með tíman-
um breyttust samskiptin milli
varnarliðsmanna og innfæddra,
meðal annars eftir að skilið var á
milli borgaralegs flugs á Keflavík-
urvelli og starfsemi varnarstöðv-
arinnar á níunda áratugnum með
tilkomu Leifsstöðvar. En eitt voru
flestir sammála um, það þótti gott
að vinna fyrir varnarliðið, launin
voru viðunandi og jafnvel góð ef
menn gegndu mikilvægum störf-
um. Störf hjá verktakafyrirtækj-
unum hafa einnig verið eftirsótt.
Varnarstöðin var einn helsti
boðberi neysluþjóðfélags nú-
tímans, þar var fyrst sjónvarpað á
Íslandi, þaðan var útvarpað eng-
ilsaxneskum dægurlögum, þaðan
kom ekki bara tyggigúmmí held-
ur líka körfubolti og fleira sem
löngu er orðið hluti tilverunnar en
var framandi og spennandi. Þarna
voru útlönd – á Íslandi.
Sambúðin
á heiðinni
Morgunblaðið/Jim Smart
Gamla flugstöðvarbyggingin á Keflavíkurflugvelli sem reist var á sjötta
áratugnum. Þar eru nú meðal annars skrifstofur og bókasafn.
Myndast hefur sérstakt samfélag í varn-
arstöðinni í Keflavík, þar hafa þúsundir
Bandaríkjamanna og Íslendinga í hálfa öld
kynnst nánar en tvær þjóðir gera að jafn-
aði. Kristján Jónsson og Jim Smart fóru í
dagsferð um völlinn.
A
LLMARGIR starfsmenn á
Keflavíkurflugvelli hafa
starfað þar áratugum sam-
an og sumir byrjuðu jafn-
vel að vinna hjá verktök-
um áður en bandaríski herinn kom
hingað aftur vorið 1951. Þá hafði
verið gerður samningur um að
Bandaríkjamenn tækju að sér varn-
ir landsins, ófriðlega horfði í heim-
inum, ekki síst vegna Kóreustríðs-
ins sem var nýhafið.
Jón Þorsteinsson er fulltrúi á
skrifstofu verklegra framkvæmda
og hóf að vinna fyrir herinn 1951 en
hann fæddist 1928 og segist senn
hætta störfum. Hann er frá Ak-
ureyri, er Samvinnuskólagenginn,
segist hafa kunnað dálítið fyrir sér í
ensku og því verið fljótur að bæta
sig í tungumálinu. „Ég skrapp
hingað suður í sumarfrí en er hér
enn,“ segir Jón og hlær við.
Jón hefur gegnt störfum á flug-
vellinum en annast nú kaup á heitu
vatni og rafmagni fyrir herinn.
Hann segist alltaf hafa átt góð sam-
skipti við Bandaríkjamennina í
varnarliðinu og þau hafi auk þess
orðið enn betri milli þjóðanna með
betri tungumálakunnáttu Íslend-
inga.
„Yfirleitt er þetta mjög gott fólk
og sumir héldu sambandi eftir að
þeir fóru aftur vestur um haf, þeir
eru tryggir vinir. Þetta var svolítið
erfiðara fyrstu árin vegna þess að
þá fengu ungu hermennirnir enga
undirstöðukennslu um aðstæður
hér. Úr þessu var bætt og menn
fóru að kenna þeim nokkur orð í ís-
lensku sem oft dugar til að brjóta
ísinn. Ég held að auðvelt sé fyrir
okkur að skilja hugsanagang
Bandaríkjamanna, þeir eru um
margt líkir okkur.
Kaupið hefur verið þokkalegt og
aldrei stóð á því að það væri greitt.
Ég er búinn að vera hérna lengi og
sé ekki eftir neinu, ég held ég
myndi ekki hafa viljað vinna annars
staðar. En svo þurfti maður nú líka
helst að hafa einhverja trú á Atl-
antshafsbandalaginu, það skaðaði
ekki og það held ég að flestir sem
hér unnu hafi nú gert.
Varstu einhvern tíma gagnrýnd-
ur af Íslendingum fyrir að vinna
hjá erlendum her?
„Já, ég heyrði það nú oft, það var
litið niður á mann fyrir það en svo
breyttist það. Það var kannski ekki
óeðlilegt að menn væru eitthvað
hræddir en Bandaríkjamenn hafa
alltaf reynst okkur vel, viljað gera
allt fyrir okkur. En ég held að
Bandaríkjamenn hafi lært mikið í
samskiptum við okkur, þeir fóru að
sýna okkur meiri virðingu fyrir
svona 15 til 20 árum. Og Íslend-
ingar eru líka hættir að segja að
eitthvað sé nógu gott í Kanann.
Virðingin er orðin gagnkvæm og
verktakarnir skila hér góðri vinnu.“
Skriðdrekar geta verið
þarfaþing – við smygl!
Morgunblaðið/Jim Smart
Theodór Þorvaldsson stjórnar rafveitunni á Keflavíkurflugvelli en hún getur
framleitt allt að 15 megavött.