Morgunblaðið - 05.05.2001, Blaðsíða 24

VARNARSAMSTARF Í HÁLFA ÖLD
24 C LAUGARDAGUR 5. MAÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
D
JÚPSTÆÐUR áhugi á al-
þjóðastjórnmálum varð
þess valdandi að Alda Sig-
urðardóttir gekk til liðs við
Varðberg, félag ungra
áhugamanna um vestræna samvinnu.
Alda telur að áhugi ungs fólks á Ís-
landi á utanríkismálum fari vaxandi
en setur þá þróun einkum í samhengi
við aukin alþjóðasamskipti. Hún er
þeirrar hyggju að yngra fólk á Íslandi
hafi ekki sömu sýn og hinir eldri til
fyrirbrigða á borð við fullveldi og
sjálfstæði.
Alda Sigurðardóttir hefur undan-
farið eitt og hálft ár starfað sem
fræðslustjóri Verzlunarmannafélags
Reykjavíkur. Hún hefur verið vara-
formaður Varðbergs í eitt ár en innan
samtakanna hefur hún starfað á
fjórða ár.
Alda er stjórnmálafræðingur frá
Háskóla Íslands og þar kviknaði
áhuginn á alþjóðamálum og þar með
íslenskum öryggis- og utanríkismál-
um. „Þegar ég var í háskólanum tók
ég öll þau námskeið sem í boði voru á
sviði alþjóðastjórnmála. Samhliða
þessu tók ég að sækja fundi Varð-
bergs. Mér fannst mjög mikilvægt að
fá tækifæri til að kynnast þeim sjón-
armiðum sem þar komu fram enda
frummælendur oftar en ekki þekktir
sérfræðingar á hinum ýmsu sviðum.
Mér þóttu fundirnir því áhugaverðir
og mjög gagnlegir í mínu námi.“
Alda upplýsir að starfsemi Varð-
bergs og Samtaka um vestræna sam-
vinnu fari saman að því marki sem
samtökin gangist sameiginlega fyrir
reglulegum fundum og ráðstefnum,
oftast með bæði innlendum og erlend-
um fyrirlesurum. Eitt af helstu mark-
miðum Varðbergs er að skapa aukinn
skilning á mikilvægi samstarfs lýð-
ræðisþjóðanna til verndar friði. Í
stjórn Varðbergs sitja fulltrúar ungs
fólks, yngra en 35 ára í Alþýðuflokkn-
um, Framsóknarflokknum og Sjálf-
stæðisflokknum og skiptast flokkarn-
ir á að fara með formennskuna til
tveggja ára í senn. Núverandi for-
maður Varðbergs er Gestur Páll
Reynisson. Skráðir félagar í Varð-
bergi eru um 600 en aðild að samtök-
unum er ekki háð því að viðkomandi
sé félagi í stjórnmálaflokki. Aðalfund-
ur er haldinn á ári hverju og stjórn-
arfundir einu sinni í mánuði. Sam-
bærileg samtök eru í öllum hinum
NATO-ríkjunum.
Fræðsluferðir
„Auk fræðslufunda um alþjóðamál
og íslensk utanríkis-, varnar- og ör-
yggismál sérstaklega er mikilvægur
liður í starfi okkar fólginn í kynnis-
ferðum til höfuðstöðva Atlantshafs-
bandalagsins (NATO) í Brussel,“ seg-
ir Alda og upplýsir að slík ferð sé að
jafnaði farin einu sinni á ári. „Hér
ræðir ekki um áróðursferðir heldur
eru þær einfaldlega upplýsandi og
gagnlegar fyrir þátttakendur sem fá
tækifæri til að tala við embættismenn
og herforingja bandalagsins og
glöggva sig þannig á starfseminni og
þeim sjónarmiðum sem uppi eru á
hverjum tíma.“
Þessa dagana er að koma út tímarit
á vegum Varðbergs vegna þeirra at-
burða og framvindu sem hefur átt sér
stað síðastliðinn áratug á vettvangi
öryggis- og varnarmála auk þess sem
þess verður minnst að í sumar eru 40
ár liðin frá stofnun samtakanna.
Alda Sigurðardóttir segist telja að
á meðal ungs fólks sé áhuginn á
fræðilegri hliðum íslenskra öryggis-
og varnarmála ekki mikill. Hún telur
það miður og kveðst vilja leggja sitt af
mörkum til að bæta þar úr því varn-
ar- og öryggismál séu hvarvetna talin
hafa sérstakt mikilvægi. Á hinn bóg-
inn kveðst hún greina stóraukinn
áhuga yngri Íslendinga á alþjóðasam-
starfi almennt og þar undir falli ís-
lensk utanríkismál. „Með aukinni al-
þjóðavæðingu og tækniþróun er
alþjóðavitund hinna yngri sterkari en
nokkru sinni fyrr. Sífellt fleiri búa er-
lendis um lengri eða skemmri tíma og
þeirri búsetu fylgir annað sjónarhorn
og aukinn áhugi á öðrum löndum og
þjóðum. Ég tel á hinn bóginn eðlilegt
að ungt fólk hafi ekki brennandi
áhuga á íslenskum öryggismálum þar
sem kalda stríðinu er lokið og nýr
veruleiki blasir við. Samt sem áður er
að mínu viti sjálfsagt að fólk hugleiði
þessi mál. Ég sé ekkert óeðlilegt við
að menn spyrji nú hvaða tilgangi
NATO þjónar eða hvers vegna áfram
sé þörf á varnarliði á Íslandi. Spurn-
ingarnar eru gildar,“ segir Alda.
Hún kveðst þeirrar skoðunar að
líta beri á varnarsamninginn í því ljósi
að hann tryggi í senn öryggi Íslands
og íslenskra þegna en sé jafnframt
fallinn til að stuðla að friði. „Land-
fræðileg staða Íslands er enn mikil-
væg þó að í hernaðarlegu tilliti hafi
mikilvægi landsins minnkað enda lif-
um við blessunarlega á friðartímum.
Ég tel þá fækkun sem orðið hefur í
varnarliðinu og niðurskurð viðbúnað-
ar hér á landi eðlilega þróun og fylli-
lega í samræmi við breyttar aðstæð-
ur. En sagan kennir að erfitt getur
reynst að tryggja friðinn til lengdar
og ég lít svo á að varnarsamningur
okkar og Bandaríkjanna og NATO-
aðild Íslands feli í sér fælingarmátt
sem treysti öryggi lands og þjóðar,“
segir Alda Sigurðardóttir. „Við köll-
um okkur „smáþjóð“ en á alþjóðlegan
mælikvarða erum við örríki,“ segir
Alda og bætir við að eftir því sem ríki
eru smærri því mikilvægara er fyrir
þau að tilheyra bandalögum.
Alda telur að hugmyndir fyrri kyn-
slóða um að ekki geti farið saman er-
lent herlið í landinu og fullveldi og
sjálfstæði Íslendinga höfði lítt til
yngra fólks í dag. „Eftir 50 ára frið-
artímabil er þetta svo sjálfsagt í huga
ungs fólks, það þekkir ekkert annað.
Gott dæmi er umræðan um Evrópu-
sambandið sem hefur leitt í ljós að
yngra fólk hér á landi er að velta öðru
fyrir sér en þessum hugtökum þótt
ágæt séu. Hins vegar skil ég vel að
margir hafi á sínum tíma átt erfitt
með að fella sig við inngönguna í
NATO og varnarsamninginn sökum
þess hve skammur tími var liðinn frá
stofnun lýðveldisins, en sagan hefur
sýnt að ákvörðunin var hárrétt.“
Alda er félagi í Sjálfstæðisflokkn-
um en kveðst ekki hafa alist upp við
miklar pólitískar umræður á heimili
sínu. Vinir hafi heldur ekki haft þar
teljandi áhrif. „Áhugi minn er sjálf-
sprottinn ef svo má að orði komast,
mér þykja alþjóðamál einfaldlega
sérlega áhugaverð og Varðberg er
kjörinn vettvangur fyrir þá sem
þannig eru þenkjandi.“
„Alþjóðasam-
starf höfðar til
ungs fólks“
Alda Sigurðardóttir er 27 ára stjórnmála-
fræðingur og varaformaður Varðbergs, félags
ungs áhugafólks um vestræna samvinnu.
Hún segir samtökin kjörinn vettvang fyrir
áhugafólk um alþjóðastjórnmál og telur að
yngra fólk mætti sýna íslenskum öryggis- og
varnarmálum meiri áhuga.
Morgunblaðið/Ásdís
Alda Sigurðardóttir.
HERMENN í varnarliðinu á
Keflavíkurflugvelli voru um 1.900 í
aprílmánuði síðastliðnum en ásamt
fjölskyldum þeirra og 100 banda-
rískum borgaralegum starfsmönn-
um sem annast sérhæfð störf eru
um 4.000 íbúar á Keflavíkurflug-
velli.
Samkvæmt gögnum sem Upp-
lýsingaskrifstofa varnarliðsins hef-
ur sent frá sér voru alls 3.294 her-
menn starfandi hér á landi í
marsmánuði 1990 og heyrðu 1.335
þeirra flughernum til. Með fjöl-
skyldum þeirra bjuggu þá alls
4.987 manns á Keflavíkurflugvelli.
Fjórum árum síðar voru 2.877 her-
menn hér á landi, þar af 1.160 úr
flugher en heildarfjöldi íbúa 5.709.
Í gögnum Upplýsingaskrifstof-
unnar segir að hafa beri í huga að
fjöldi hermanna sé nokkuð breyti-
legur eftir því hvort allar stöður
eru mannaðar. Mannafli sé jafnan
í lágmarki í árslok og fjöldi ís-
lenskra starfsmanna í hámarki á
sumrin.
Þar segir ennfremur: „Fækkun
hermanna á árunum 1990 til 1994
stafaði m.a. af fækkun í flughern-
um, þ.á m. með brottför ratsjár-
flugvéla og fækkun orrustuþotna
svo og fækkun eftirlitsflugvéla
flotans. Í janúarmánuði árið 1995
lauk rúmlega fjögurra áratuga
varðstöðu 57. orrustuflugsveitar-
innar á Keflavíkurflugvelli er
sveitin var lögð niður og flugsveit-
ir í Bandaríkjunum hófu að
skiptast á um að leggja varnarlið-
inu til fjórar til sex orrustuflug-
vélar í senn.“
Varnarliðið.
Ratsjárvélar
Nýjar ratsjárflugvélar af gerðinni E-3A AWACS bættust í hóp eftirlitsflugvéla
varnarliðsins árið 1978 og orrustuþotur af gerðinni F-15C Eagle árið 1985.
Myndin sýnir flugvélar af þessum gerðum á flugi yfir ratsjárstöðinni á Stokks-
nesi. AWACS-vélar hafa ekki lengur fasta aðstöðu á Keflavíkurflugvelli.
Hermönnum hefur fækk-
að um 40% frá 1990