Vísir - 31.07.1979, Side 9

Þriöjudagur 31. júli 1979.
9
Erfiolelkar bænda
koma ðllum vlð
Ýmislegt hefur verið sagt og skrifað um vanda-
mál landbúnaðarins á þessu ári. Mörgum finnst
vandinn fyrst og fremst bændum sjálfum að
kenna eða forystumönnum þeirra. Aðrir eru
þeirrar skoðunar að allir erfiðleikar atvinnulifs-
ins og þar með landbúnaðarins stafi af þvi efna-
hagsöngþveiti sem hér hefur rikt um nokkur ár.
Nokkuð stór hópur þéttbýlisbúa álitur að bændur
raki saman peningum og allur stuðningur við
landbúnaðinn ásamt niðurgreiðslum á land-
búnaðarafurðum renni beint i vasa þeirra.
íslenskur landbúnaður á við sömu vandamál að
striða og landbúnaður annarra þjóða, er fram-
leiðir umfram innanlandsþarfir. Verðlag á land-
búnaðarafurðum i millirikjaviðskiptum er i fæst-
um tilfellum i samræmi við framleiðslukostnað
þeirra.
Stækkun búa, aukin
framleiðsla
A undanförnum 30 árum hefur
jöröum i ábúö fækkaö aö jafnaöi
um 30 á ári. Samtimis hafa biíin
stækkaö og framleiösla á hvern
grip aukist. Neytendur hafa
notiö þessengu siöur en bændur
þegar framleiöslan hefur veriö
aukin. Þetta kemur fram i verö-
lagsgrundvelli landbúnaöarins.
Fyrir 30 árum var verölags-
grundvallarbúiö meö 6 naut-
gripi og 87 kindur. 1 siöasta
verölagsgrundvelli er bústæröin
15 nautgripir og 204 kindur. A
þessu sama tfmabili hefur inn-
vegin mjólk i mjólkurbúin auk-
ist Ur 38 þUsund tonnum i 120
þUsund tonn. Kindakjöt hefur
aukist Ur 4 þUsund tonnum I
15.5 þUsund tonn. Á þessu ti'ma-
bili hafa bændur byggt upp flest
útihUs og keypt mikiö af vélum.
Veröbólgan.aukiö vinnuálag og
meiri framleiösla hefur staöiö
undir þessari miklu fjár-
festingu.
Útflutningsbætur
Frá þvi á árinu 1960 hafa veriö
greiddar útflutningsbætur meö
landbúnaöarafuröum. Sam-
kvæmt lögum er landbUnaðin-
um tryggöar greiðslur Ur Rilcis-
sjóöi sem nema 10% af heildar-
verömæti landbúnaöarfram-
leiðslunnar, reiknaö á veröi til
bænda. Miðað er viö fram-
leiösluna á verðlagsárinu, sem
er frá 1. september til 31. ágúst.
A þessu verðlagsári (1978/1979)
er heildarverömæti land-
búnaöarframleiöslunnar áætlaö
56 milljarðar króna. Ot-
flutningsbótatryggingin er þvi
5600 milljónir króna. Þar sem
verðlag hefur hækkaö mjög
mikiö hér á landi undanfarin ár
og framleiðslan aukist en til-
tölulega litil aukning I innan-
landssölunni, þar til nú allra
siöustu mánuöi, þá er þörf fyrir
meiri Utflutningsbætur til aö
tryggja bændum fullt verö fyrir
alla framleiösluna. A síöastiiön-
um 19 árum hafa útflutnings-
bætur 6 sinnum náö 10% mark-
inu. Ef tryggja ætti bændum
fullt verö fyrir alla fram-
leiösluna i ár, þurfa útflutnings-
bætur að nema um 18% af
heildarverömæti landbUnaöar-
framleiðslunnar.
Lánið sem ekki fékkst
Bændasamtökin hafa sam-
þykkt aö stuöla aö samdrætti i
framleiöslunni á næstu árum.
Það var þvi ósk samtakanna aö
rikissjóöur aöstoöaöi bændur I
ár meö auknum útflutningsbót-
um, þannig að tekjuskeröing
bænda yröi ekki eins mikil og
útlit var fyrir I upphafi ársins.
Lánsheimild tii Framleiöslu-
ráös landbúnaöarins var hafnaö
á Alþingi. Þar meö vorubændur
dæmdir til aö taka á sig veru-
lega kjaraskerðingu.
Þaö er þegar fariö aö inn-
heimta hjá afurðasölufélögum
bænda, 10 krónur af hverjum
mjólkurlitra og 190 krónur af
hverju kg af dilkakjöti og 95 kr.
af hverju kg af kjöti af full-
orönu. Samkvæmt þessu er
áætlaö aö taka af bændum um
4000 milljónir króna.
Meðal launatekjur i verölags-
grundvellinum á yfirstandandi
verölagsárieruáætlaöarum 5.7
milljónir króna, þaö eru nettó-
tekjur fjölskyldunnar af bú-
rekstrinum. Veröi haldiö fast
viö þá ákvjöröun aö taka umrætt
veröjöfnunargjald þá gerir þaö
hvorki meira né minna en 17%
kjaraskeröingu hjá bónda og
hans fjölskyldu sem hafa jafn-
mikla framleiðslu og verölags-
grundvallarbúiö.
Frá þvi aö þetta gjald var
ákveöiö af Framleiösluráöi
hefur ýmislegt skeö I fram-
leiöslu og sölumálum. Ot-
flutningur af ostum og
kindakjöti er minni m.a. vegna
farmannaverkfallsins, minni
mjólkurframieiöslu og aukinnar
innanlandssölu. Þaö er þvl trú-
legt aö gjaldiö sem Fram-
leiðsluráö ákvaö á fundi sinum i
sumar geta lækkaö eitthvaö.
Einnig er ekki óhugsandi aö
rikisstjórnin komi á móts viö
bændur, sérstaklega vegna hins
alvarlega ástands, sem skapast
hefúr vegna tiðarfarsins.
Aðeins framleitt fyrir
innlenda markaðinn
Itillögu til þingsályktunar um
stefnumörkun i' landbúnaöi frá
landbúnaöarráöherra sem sam-
þykkt var á sföasta Alþingi
stendur m.a. „Ahersla veröi
lögö á aö fullnægja þörfum
landsmanna fyrir þær bUvörur
sem unnt er aö framleiða i land-
inu og stuðla meö þvi aö öryggi
þjóðarinnar”. Einnig er bent á
aö framleiðslan skuli fyrst og
fremst miöast viö innanlands-
þarrfir. Þaö veröur mjög erfitt
að hnitmiöa framleiösluna
þannig aö aldrei veröi um of eða
van. Arstiöasveiflur i mjólkur-
framleiöslunni eru miklar og
milli ára getur veriö mikill
munur á fallþunga dilka. Þaö
veit enginn neitt um framtiöar-
horfur I iandbUnaöi hvorki hér á
landinéannarsstaöar. Þaögæti
Agnar Guönason, blaöafull-
trúi landbúnaöarins, skrifar um
vandamál landbúnaöarins og
spyr m.a.: „Er ekki meira vit I
aö greiöa útflutningsbætur og
halda uppi fullri atvinnu en aö
stuöla aö atvinnuleysi og greiöa
atvinnuleysisbætur?”
fariö svo innan fárra ára aö
búfjárafúröir yröu verölagöar I
millirikjaviöskiptum i samræmi
viö framleiöslukostnaö þeirra.
Þá færi aö veröa litiö um
hagnaö vegna samdráttar i inn-
anlandsframleiösunni. Enginn
hefur treyst sér til aö sanna meö
dyggjandi rökum aö þjóöarbUiö
tapaöi á sauöf járfram-
leiöslunni, þótt greitt væru Ur
rikissjóöi meö Utfluttu dilka-
kjöti. Fullvinnsla á allri ull og
gærum er i'sjónmáli, sá iönaöur
er liklegastur til aö geta tekiö
viö auknum mannafla og er nU
álitlegasti Utflutningsiönaöur
okkar.
Stundum hefur það hvarflaö
aö mér aö islenska krónan væri
ómerkilegur gjaldmiöill og
betra væri aö fá nokkrar alvöru-
krónur fyrir Utfluttar land-
bUnaöarafuröir en aö greiöa
bændum fyrir aö draga Ur fram-
leiðslunni eöa hætta bUskap.
Þaö mætti einnig spyrja: er
ekki meira vit i aö greiöa Ut-
flutningsbætur og halda uppi
fullri atvinnu en aö stuöla aö
atvinnuleysi og greiöa atvinnu-
leysisbætur?
fslenskt lagmeli í
háum gæðaflokkl
1 dagblaðinu Visi 17. þ.m. er
birt viðtal viö Jónas Bjarnason,
varaformann Neytendasam-
takanna.um afstööu hans til við-
tals viö undirritaöan i blaðinu
daginn áöur.Ég er ekki hissa þótt
Jónasi bregöist hæverskan viö
lestur ummæla eftir mér höfö,
enda læöst inn þau furöulegu mis-
tök aö snúa viötali um Heil-
brigöiseftirlit rikisins upp á
Neytendasamtökin. Viötaliö ber
raunar meö sér, ef meö athygli er
lesið, aö verið er aö ræða um
Heilbrigöiseftirlitiö, samanber
spurningu blaöamanns um kröfur
vegna merkinga á framleiösl-
unni, en hún á við um hina um-
töluðureglugerðnr. 250/1976. Auk
þess hafa Neytendasamtökin i
sinum afskiptum af gölluöu lag-
meti hvergi minnst á Siglósild og
þvl óliklegt að ég beindi spjótum
mínum aö þeim. Fleira er i þessu
viötali við mig á þann veg fram
sett aö mér sjálfum viröist tor-
skilið. Framarlega i viötalinu er
áhrifa tjóns K. Jónsson & Co. á
erfiðleika Siglósiid getiö og lesa
má i orðalaginu aö þaö fyrirtæki
beri þar mesta ábyrgö. Svo er
auðvitaö ekki heldur er tjón K.
Jónsson & Co. orsök siöbUinna
samninga viö Sovétrikin en far-
mannaverkfall og neitun far-
manna á undanþágu til afskip-
unar helsta orsök tjóns Sigló-
sildar. I niðurlagi viötalsins er
þess getiö aö Sölustofnun lag-
metis hafi ekki náö árangri viö
markaösleit t.d. i Bandarikj-
unum. Þarna er ekki rétt meö
fariö. Sölustofnun lagmetis hefur
náö ágætum árangri i sölu lag-
metis til Bandarikja nna og
jafnvel meiri en svo aö framleið-
endur önnuöu eftirspurn. Hitt er
aftur rétt aö ekki hefur tekist aö
finna framleiöslu Siglósildar
(kryddsildarafuröum) markað i
Bandarikjunum.
Ég er meö þessum skýringum
ekki aö saka blaðamann VIsis um
visvitandi rangtúlkun á um-
mælum minum, þaö sannast hér
einfaldlega að minnispunktax-
veröa ekki færöir i búning viðtals
svo vel fari.
Varðandi viðtahö viö Jónas
. Bjarnason þá þykir mér vissu-
lega leitt aö hafa snert svo illa
kviku tilfinninga hans. Jónas
málar viðtalið sterkum litum en
blöndun þeirra er svo ruglingsleg
aö ég freista þess einu sinni ekki
aö sundurgreina og raöa saman á
réttan veg. Hitt vil ég af gefnu til-
efni nú minna Jónas á aö sú
falska mynd af Islenskum lag-
metisiðnaöi i heild sem honum
fannst sæma aö draga upp á þann
hátt sem hann gerði, kallar ekki á
samvinnu þeirra aöila sem
máliö snerta. En þótt þáttur
Jónasar I þessu máli sé ódrengi-
legur, jaðrar þó framkoma Heil-
brigðiseftirlitsins viö atvinnuróg.
Inafni heilagrar vandlætingar og
umhyggju fyrir heilbrigöi
neytenda er fyrirtækjum á siöum
dagblaöa borin á brýn hin
óþverralegustu vinnubrögö.jafnvel
gefiö I skyn að þau visvitandi
byrli þjóöinni eitur. Þegar svo öll
blaöaviötölin eru skoöuö kemur i
ljós aö iöngreinineráþennan hátt
notuö til þess aö krefjast frekara
Egill Thorarensen, fram-
kvæmdastjóri Siglósildar, skrifar
athugasemd vegna viötals, sem
birtist viö hann i biaöinu fyrir
skömmu. 1 lok greinarinnar
svarar blaöamaöur Visis
nokkrum fullyröingum Egils.
fjármagns á fjárlögum, svo hægt
sé að ráöa menntaö starfefólk til
eftirlitsins. Ég fæ auk þessa ekki
betur séð en aö forstööumaöur
Heilbrigöiseftirlits rikisins brjóti
gróflega starfsreglur eftirlitsins
með framferði sinu i þessu máli.
Ekki ætla ég aö halda þvi fram
að islenskum lagmetisframieiö-
endum geti ekki oröiö á mistök
rétt eins og öörum. Ég vil hins-
vegar minna á aö framleiöslu-
vörurokkará innanlandsmarkaöi
eru að gerö og gæðum I engu frá-
brugðnar þeim sem framleiddar
eru til Utflutnings nema þá ef
einstaka samningar innihalda
sérákvæöi. Þótt mistök hafi átt
sér staö i gaffalbitaviöskiptum á
siöasta ári sem vissulega er dap-
urleg staðreynd þá er islenskt
lagmeti selt viöa um lönd og
hvarvetna I háum gæöaflokki.
Ég vil aö lokum enn einu sinni
vekia athygli forstööumanns
Heilbrigöiseftirlitsins á þvi aö viö
framleiöendur viljum fUslega
mæta hverjum þeim sann-
gjörnum kröfum sem horfa til
bættar meöf eröar á islensku
lagmeti en við skulum reyna aö
vinna aö þessum málum meö viö-
ræðum okkar i milli og meö þeim
öörum er máliö snertir, en láta
dagblööunum eftir plássiö til upp-
byggilegra skrifa.
Athugasemd blaða-
manns
Ekki er undirrituöum fullkom-
lega ljóst hvaö rekift hef ur Egil
Thorarensen til ofangreindra
athugasemda, en svo mikiö er
vist aö ef um rangtúlkanir er aö
ræöa i nefndu viötali, þá veröa
þær aö skrifast á reikning Egils
sjálfs, ekki blaöamanns.
Egill sakar undirritaöan um aö
„snúa viötali um Heilbrigöiseftir-
litiö upp á Neytendasamtökin”.
Þegar blaöamaöur fór fram á
viötal viö Egil, var þaö fyrst og
fremst gert I þvi skyni aö fá fram
viðbrögö hans viö umkvörtunum
Neytendasamtakanna, þess efnis
aö lagmetisframleiöendur fylgdu
ekki settum reglum um dag-
setningarmerkingu framleiösl-
unnar. Blaöamaöur spuröi Egil
aldrei um áUt hans á reglugerð
Heilbrigöiseftirlitsins um þessar
merkingar.
Þaö sem er þó athyglisveröast
viö þessar athugasemdir Egils aö
hann vUl núna frýja K. Jónsson &
CO. allrar sakar á aö erfiölega
gengur aö selja Sovétmönnum
islenskt lagmeti. Ekki veit undir-
ritaöur hvaö hefur taliö Agli hug-
hvarf i þessum efnum eftir aö viö-
taUÖ fór fram. Hafi gaffalbita-
ævintýrið ekki haft nein áhrif á
sölumöguleika Siglósildar, eins
og EgiU gefur nú I skyn, er auö-
vitaö ekki nema gott eitt um þaö
aö segja.
Varðandi þau ummæli Egils,
„aö minnispunktar veröa ekki
færðir i búning viðtals svo vel
fari”, er þaö að segja, aö blaöa-
menn hljóta aö treysta slikum
minnispunktum sinum betur en
siöbúnum og endurskoöuöum um-
mælum viömælenda sinna.
Gagnrýni Egils á Heilbrigöis-
eftirlitiö og fulltrúa Neytenda-
samtakanna, veröa þeir aö svara
sem aö er beint.
P.M.