Morgunblaðið - 30.09.2001, Blaðsíða 26

26 SUNNUDAGUR 30. SEPTEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
GEYSISKLÚBBURINN var
stofnaður árið 1997 þótt starfsemi
hans hafi ekki hafist fyrir alvöru
fyrr en árið 1999 í tveimur litlum
herbergjum í Hátúninu. Samtökin
hafa stækkað hratt á þeim tíma og
eru nú um 80 virkir félagar í
klúbbnum sem hefur verið á Æg-
isgötu 7 frá því í janúar sl. Þau
Björk Agnarsdóttir, Guðmundur
Gíslason og Marteinn Már Haf-
steinsson eru öll félagar í Geysi og
samþykktu þau að fræða blaða-
mann um starfsemi og hugmynda-
fræði Geysis ásamt Ólínu Huldu
Guðmundsdóttur, verkefnisstjóra
klúbbsins.
Hugmyndafræðin að baki Geysi
er komin frá alþjóðlegu samtök-
unum Fountain House sem starf-
rækja nú um 370 klúbba í 28 þjóð-
löndum. Fountain House eru
upphaflega frá Bandaríkjunum en
árið 1947 veltu nokkrir útskrifaðir
sjúklingar af geðdeild í New York
því fyrir sér hvað þeir gætu gert í
framhaldi af lífinu á geðdeild. Þær
vangaveltur þróuðust smám saman
og hugmyndafræði samtakanna
varð til. Geysir er hins vegar fyrsti
klúbburinn sem starfræktur er á
Íslandi og byggist starf hans tölu-
vert á samvinnu við klúbba erlend-
is.
Engir sjúklingar
Að sögn Ólínu Huldu er hug-
myndafræðin að baki Geysi af-
skaplega skýr. „Það eru engir
sjúklingar og við höfum öll sömu
ábyrgð. Við höfum öll eitthvað að
segja og tökum ákvarðanir saman.
Fólk kemur líka og fer þegar það
vill,“ segir hún og kveður það
sama eiga við um þá vinnu sem
klúbbfélagar inna af hendi hjá
Geysi. „Þetta er vinnumiðaður
staður og við lítum á hann sem
vinnustað.“
Að mati þeirra Bjarkar, Guð-
mundar og Marteins Más skiptir
þetta viðhorf afskaplega miklu
máli, enda Geysir hvorki meðferð-
ar- né endurhæfingarstofnun held-
ur eins konar brú á milli stofnunar
og samfélags þar sem starfið
byggist á samhjálp félaga og
starfsmanna. „Ég mundi segja að í
dag haldi klúbburinn mér frá því
að leggjast inn á deild. Ef ég hefði
hann ekki þá er ég alveg viss um
að ég myndi leggjast í þunglyndi,“
segir Björk, en eitt af meginmark-
miðum klúbbsins er að einstakling-
urinn finni að þörf er fyrir hann og
einhvers sé vænst af honum. „Og
jafnvel þó að maður þurfi að leggj-
ast inn er gott að vita að það bíði
eitthvað eftir manni þegar maður
kemur út aftur. Að það [sem fyrir
liggur] sé ekki bara að liggja
heima og gera ekki neitt – að hafa
engan tilgang, heldur hafa tilgang
með því að fara niður í Geysi,“
bætir hún við.
Guðmundur er á sama máli og
þakkar Geysi að hafa ekki þurft að
leggjast inn á spítala undanfarið.
„Ég var, og er, búinn að stríða við
geðhvarfasýki í 19 ár og lenti í
mjög alvarlegu þunglyndi 1998 og
hætti þá að geta unnið. Ég hef
stundað klúbbinn Geysi í nokkuð
langan tíma núna og ég hef ekki
þurft að fara inn á spítala,“ segir
Guðmundur og kveður Geysi orð-
inn hluta af sínu daglega lífi.
„Þarna fær maður félagslega fyll-
ingu og getur tekið þátt í ýmsum
smáverkefnum sem er verið að
vinna í klúbbnum.“ En Guðmundur
hefur m.a. starfað við blaðaútgáfu
og bréfaskriftir fyrir klúbbinn.
Fjölbreytt starf og stuðningur
Starf Geysis skiptist í tvo meg-
inþætti – annars vegar starf innan
klúbbsins og hins vegar vinnumiðl-
un sem aðstoðar þá klúbbfélaga
sem þess óska við að fá störf úti á
hinum almenna vinnumarkaði.
Það er fjölbreytt starfið sem
fram fer á Ægisgötunni og er því
skipt í nokkrar deildir sem sér-
hæfa sig í ákveðnum verkefnum og
má þannig nefna að eldhúsdeildin
sér um matseld, þrif, matarinn-
kaup og -sölu, skrifstofudeildin um
útgáfu blaðs á vegum klúbbsins,
bréfaskriftir og samskipti við sam-
tök erlendis og kynningardeildin
ber ábyrgð á kynnisstarfi á sjúkra-
húsum. Á vegum Geysis er þá
starfrækt móttökudeild sem sér
um að taka á móti nýjum félögum
og hefur samband við eldri félaga
ef þeir hafa ekki látið sjá sig í ein-
hvern tíma. Leggist einhver klúbb-
félaganna síðan inn á sjúkrahús
sér móttökudeildin um að heim-
sækja hann, auk þess sem hún ber
ábyrgð á að senda félögum bæði
jóla- og afmæliskort. „Í sumum til-
fellum eru þetta kannski einu kort-
in sem fólkið fær,“ segir Ólöf
Hulda um þennan þátt starfsins.
Vinnumiðlun Geysis vinnur síðan
að því að ná tengslum við vinnu-
veitendur og undirbýr þá félaga
sem þess óska undir það að fá
starf úti á hinum almenna vinnu-
markaði á þeim starfsvettvangi
sem þeir hafa áhuga á. „Þetta er
enginn feluleikur,“ segir Ólöf
Hulda og á við að ekki sé reynt að
leyna veikindunum. „Fólk fer aldr-
ei í meira en 50% vinnu og við för-
um með einstaklingunum í vinnuna
og erum með þeim eins lengi og
þeir vilja, eða allt þar til þeir eru
búnir að læra starf sitt og finnst
þeir vera öruggir. Og ef þeir verða
veikir hringja þeir í okkur og við
leysum þá af.“ Sá þáttur starfsins
hefur þó einungis einu sinni komið
til framkvæmda frá því vinnumiðl-
unin tók til starfa.
Alls hefur vinnumiðlunin nú að-
stoðað 12 manns við að fá vinnu úti
á hinum almenna vinnumarkaði, en
auk þess eru tveir Geysisfélagar í
námi. Marteinn Már var fyrstur
félaganna til að fá vinnu í gegnum
Geysi og hefur hann starfað í
versluninni Nettó í Mjódd frá því í
ágúst í fyrra. Að hans sögn hefur
vinnan gengið mjög vel. „Ég mæti
góðu viðmóti hjá samstarfsmönn-
unum. Þetta gengur mjög vel, það
eru litlir fordómar og vinnuandinn
góður,“ segir Marteinn Már, sem
hafði áður starfað í Bergiðjunni í
rúm þrjú ár. Hann er hins vegar
ánægðari með að vera úti á hinum
almenna vinnumarkaði og segir
það hafa bætt líðan sína til muna.
„Það er ekki nógu gott að vera
fastur á svona hálfgerðri stofnun.
Maður getur þá lokast inni í eigin
hugarheimi og það er bara á alla
kannta fyrirtak ef menn komast út
á vinnumarkaðinn því það er öllum
til bóta, þeim sjálfum og þjóðfélag-
inu.“
Að mati Ólafar Huldu hafa við-
brögð vinnumarkaðarins verið
mjög góð. Erfiðlega hafi gengið að
fá fyrsta starfið, en árangurinn
síðan spurst út og vel gangi með
alla þá sem nú séu að vinna. „Þetta
gengur betur heldur en við þorð-
um að vona,“ segir hún og kveður
mikinn mun fyrir Martein Má og
hina félagana að eiga vinnufélaga
og njóta þess eðlilega lífs sem
vinnunni fylgir. „Fyrir utan hvað
þetta sparar þjóðfélaginu. Núna er
Marteinn kominn út að vinna og
hann borgar sína skatta, félags-
gjöld, lífeyrissjóð og hlýtur auk
þess öll þessi almennu réttindi sem
fólk dettur út úr,“ segir hún og
nefnir sumarleyfi sem dæmi.
Fá tækifæri til að blómstra
Samfélaginu hættir hins vegar
nokkuð til að afskrifa þá sem
greinst hafa með geðsjúkdóma og
gleymist þá oft að hver og einn
einstaklingur getur haft heilmikið
fram að bjóða. „Það er þar sem
Geysir kemur að. Fólk fær að
blómstra hér á sínum forsendum
og fær þá tilfinningu að þess sé
vænst og þess sé þörf. Án félag-
anna væri jú enginn Geysir,“ út-
skýrir Ólöf Hulda.
Þeim fer þá alltaf fjölgandi sem
þekkja til Geysis þótt þau Mar-
teinn Már, Björk og Guðmundur
segi almenning enn fáfróðan um
samtökin. Töluvert hefur hins veg-
ar áunnist með kynningarstarfi
undanfarið og gera meðferðarað-
ilar nú æ meira af því að beina ein-
staklingum með geðsjúkdóma til
Geysis. „Við þurftum kannski svo-
lítinn tíma til að festa okkur í sessi
og sanna okkur, en núna er þetta
alltaf að aukast,“ segir Ólöf Hulda.
Um 45–65, þeirra 80 sem teljast
virkir klúbbfélagar, heimsækja
húsið á Ægisgötunni í hverjum
mánuði. Flestir koma nokkrum
sinnum í viku og sumir jafnvel
daglega. En að mati Bjarkar, sem
reynir að heimsækja Geysi dag-
lega, er gott að geta unnið í sínum
eigin málum. „Það er mjög gott að
geta verið að vinna fyrir sig sjálfan
því að maður græðir mest á því
sjálfur að geta opnað umræðuna
um geðsjúka fyrir fólk úti í þjóð-
félaginu.“
Landssöfnun Kiwanismanna
Húsið á Ægisgötunni er nú orðið
fulllítið og nýtist ekki sem skyldi,
en húsnæðið missir Geysir í mars-
mánuði á næsta ári. Vonir standa
hins vegar til að unnt reynist að
kaupa húsnæði undir klúbbinn og
ætlar Kiwanishreyfingin að láta
stærstan hluta af landssöfnun
þeirri sem nú stendur yfir að
renna til kaupa á húsnæði fyrir
Geysi. En mikilvægt er fyrir klúbb
á borð við þennan að eiga fastan
samastað. Einhverjir heltast nefni-
lega alltaf úr lestinni við hvern
flutning þótt nýir félagar bætist
einnig í hópinn.
Að mati þeirra Ólafar Huldu,
Bjarkar, Guðmundar og Marteins
Más nýtur klúbburinn mikils vel-
vilja meðal ráðamanna og almenn-
ings, en starfsemin hlýtur fjár-
hagsstuðning fjárlaganefndar,
verkalýðsfélaga og sveitarfélaga
og segir Guðmundur engan vafa
leika á að sá stuðningur skili
stjórnvöldum og samfélaginu
miklu.
„Ég hef ekki tiltæka tölu en ef
rekstrarkostnaður svona sam-
félags eins og Geysis á ársgrund-
velli er ámóta og eitt rúm á mót-
tökudeild þá gefur það auga leið,
að ef í því felst einhver úrlausn –
jafnvel þótt hún sé ekki nema
hlutaúrlausn fyrir 80 manns – þá
hljóta stjórnmálamenn að leggja
saman tvo og tvo sjá þetta sem
framtak sem beri að skoða sem
hagkvæma leið.
Ég er líka alveg sannfærður um
það að fyrir marga kemur þetta í
veg fyrir margar innlagnir sem
ella mundu verða. Í staðinn fyrir
að hírast heima einn í þunglyndi,
sem síðan endar bara með innlögn,
þá geta menn komið í Geysi og
tekið þátt í einhverju, haft tilgang
og fyllt upp í daginn. Ég er alveg
sannfærður um það að það hefur
sitt að segja því það er gott að vita
af þessum stuðningi.“
Klúbburinn Geysir er vettvangur einstaklinga sem eiga við geðræn veikindi að stríða. Geysir er hins vegar ekki meðferðarstofnun
og ekki er litið á klúbbfélaga sem sjúklinga heldur er vakin með þeim ábyrgðarkennd, enda taka þeir fullan þátt í starfi og ákvarð-
anatökum klúbbsins sem þeir sjálfir reka ásamt tveimur starfsmönnum. Anna Sigríður Einarsdóttir kynnti sér starf Geysis.
Geysir gefur lífinu tilgang
Morgunblaðið/Kristinn
Húsnæðið á Ægisgötu er orðið of lítið fyrir Geysi, en þar fer engu að síður fram öflugt félagsstarf, m.a. er eldað á fimmtu-
dagskvöldum auk þess sem starfræktur er gönguklúbbur. Hér slappa klúbbfélagar og starfsmenn af og ræða málin.
Morgunblaðið/Kristinn
F.v. Björk Agnarsdóttir, Guðmundur Gíslason og Marteinn Már Hafsteinsson
eru öll sammála um að starfið á vegum Geysis veiti lífinu aukinn tilgang og
dragi úr innlögnum á sjúkrahús. Í stað þess að hírast heima í þunglyndi geti
klúbbfélagar tekið þátt í starfi samtakanna og fyllt þannig upp í daginn.
Morgunblaðið/Kristinn
„Hugmyndafræði Fountain House er
skýr,“ segir Ólína Hulda Guðmunds-
dóttir: „Það eru engir sjúklingar og
allir bera ábyrgð.“