Vísir - 04.03.1980, Blaðsíða 8

8
vtsm
Þriöjudagur 4. mars 1980
utgefandi: Reykjaprent h/f
Framkvæmdastjóri: Daviö Guömundsson
Ritstjórar: ólafur Ragnarsson
Ellert B. Schram
Ritstjórnarfulltruar: Bragi Guðmundsson, Elias Snæland Jónsson.
Fréttastjóri erlendra frétta: Guðmundur G. Péturssop.
Blaöamenn: Axel Ammendrup, Fríða Astvaldsdóttir, Gisli Sigurgeirsson, Hannes
Sigurðsson, Halldór Reynisson, lllugi Jökulsson, Jónina Michaelsdóttir, Katrin
Pálsdóttir, Páll Magnússon, Sæmundur Guðvinsson.
Iþróttir: Gylfi Kristjánsson og Kjartan L. Pálsson.
Ljósmyndir: Bragi Guðmundsson, Gunnar V. Andrésson, Jens Alexandersson.
Utlit og hönnun: Gunnar Trausti Guðbjörnsson, Magnús Ólafsson.
Auglýsinga- og sölustjóri: Páll Stefánsson.
Dreifingarstjóri: Sigurður R. Pétursson.
Auglýsingar og skrifstofur:
Siöumúla 8. Simar 86611 og 82260.
Afgreiösla: Stakkholti 2-4, simi 86611.
Ritstjórn: Siðumúla 14, simi 86611 7 linur.
Askrift er kr. 4.500 á mánuöi
innanlands.
Verö i lausasölu
230 kr. eintakiö.
Prentun Blaöaprent h/f.
Opinber eða almenn samskinti
Há fargjöld og lltil feröatiöni milli tslands og hinna Noröurlandanna hefur oröiö þess
valdandi, aö minna er um feröalög milli þessara landa en æskilegt væri. Noröurlanda-
ráö þyrfti aö beita áhrifum sinum á þessu sviöi til þess aö auka tengsl almennings á
Noröurlöndum.
Áhuginn fyrir starfsemi
Norðurlandaráðs sem nú þingar í
Reykjavík er ef laust meiri hér á
landi en í flestum hinna Norður-
landanna og þinghald ráðsins er
yfirleitt fyrirferðarmeira í fjöl-
miðlum hér en á hinum Norður-
löndunum. Án efa vita líka hlut-
fallslega fleiri íslendingar um
tilvist ráðsins og starfsemi þess
en gerist meðal frændþjóðanna
og hafa kannanir þar leitt í Ijós
bæði áhugaleysi og þekkingar-
skort fólks varðandi þennan
samstarfsvettvang Norðurlanda.
Þegar fram koma efasemdar-
raddir hér á landi um gagnsemi
samstarfs við þessar nágranna-
þjóðir okkar er gjarnan vitnað til
þess, að bræðraþjóðirnar hafi
sýnt hlýhug sinn til okkar með
skjótum og góðum viðbrögðum
og rausnarlegum framlögum
vegna afleiðinga Vestmanna-
eyjagossins og einnig hafi þær
komið upp norrænni menningar-
miðstöð hér á landi til þess að
styrkja tengslin og kynna okkur
menningu sína.
Þetta ber ekki að lasta né held-
ur þau f jölbreytilegu samskipti
sem hafa verið milli Norðurland-
anna á þessum vettvangi þá tæpu
þrjá áratugi, sem liðnir eru frá
því að Norðurlandaráði var kom-
ið á fót.
Það þarf heldur ekki að draga í
efa áframhaldandi vilja Islend-
inga til þess að taka þátt i þessu
samstarf i enda hagnýtt gildi þess
margvíslegt. En jafnframt þurf-
um við að reyna að stuðla að
auknum samskiptum við hinar
Norðurlandaþjóðirnar á sem
flestum sviðum, ekki síst með
gagnkvæmum heimsóknum fólks
úr ýmsum starfsgreinum og
félagssamtökum.
Að þessu leyti erum við ís-
lendingar aftur á móti komnir í
hina verstu aðstöðu vegna þess
hve geysidýrt er orðið að ferðast
milli Islands og hinna Norður-
landanna og hve ferðir eru orðn-
ar stopular milli þessara landa.
Flugfargjöld til dæmis til
Kaupmannahafnar eru orðin ill-
viðráðanleg fyrir einstaklinga og
hópa auk þess sem lítil ferðatiðni
Flugleiða til Norðurlandanna
hefur orðið til þess að skyndi-
ferðir manna til erindreksturs í
nágrannalöndunum,til dæmis á
sviði viðskipta/geta tekið allt að
viku í stað þess að menn gátu áð-
ur verið tvo til þrjá daga í slíkum
ferðum.
Þá má nefna, að íþróttasam-
skipti íslendinga eru farin að
beinast æ meira til Skotlands en
Norðurlandanna vegna þess að
þangað er ódýrast að fljúga.
Þegar svo er komið að mun
ódýrara er aðf Ijúga til New York
en Kaupmannahafnar er auðvit-
að hætt við að ferðir islendinga
beinist f remur vestur um haf eða
þá til suðrænna landa, sem hægt
er að heimsækja fyrir mjög hag-
stætt verð, en til f rændþjóðanna í
nágrannalöndunum.
Hugmyndir, sem fram hafa
komið um eins konar jöfnunar-
fargjöld innan Norðurlanda-
svæðisins, hafa fram til þessa
ekki hlotið hljómgrunn hjá nor-
rænum vinum okkar, en hætt er
við að samskipti almennings i
þessum löndum fari minnkandi,
ef ekki verður gert eitthvert átak
til þess að lækka ferðakostnaðinn
milli þeirra. Þá gæti svo farið að
samskiptin yrðu aðallega á milli
ráðherra, þingmanna og emb-
ættismanna á vettvangi Norður-
landaráðs, en almenn tengsl
þjóðanna í algjöru lágmarki utan
þess.
Þessi mál þyrfti Norðurlanda-
ráð að hugleiða og beita sér fyrir
einhverjum úrbótum, ef það vill
í alvöru stuðla að auknum kynn-
um og samskiptum þjóða
Norðurlanda.
Bænflup. verðbölgan
og milliliðirnir
3. grein
Einn er sá meinvættur, sem
leikiö hefur bændastéttina ver
en flestir aörir. Þaö er verö-
bólgan. Hún hefur m.a. valdiö
þvi, aö offramleiösla i land-
búnaöi hefur ekki veriö sam-
keppnisfær, þegar hún hefur
veriö flutt á erlendán markaö.
Og hér er komin ein ástæöan
fyrir útflutningsuppbótakerf-
inu. En veröbólgan hefur skert
hag þeirra enn meira á ööru
sviöi. Eins og alþjóö er kunnugt
fá bændur ekki greitt fyrir
framleiöslu sina fyrr en eftir
dúk og disk. Meira en ár getur
liöiö frá þvi þeir afhenda slátur-
leyfishöfum búfénaö sinn, kaup-
félaginu ullina og svo framvegis
og þar til þeir fá síöustu greiöslu
fyrir varninginn. t 50% verö-
bólgu sér hver maöur, aö krónur
þeirra brenna upp og veröa
harla litils viröi, en þeir fá þær
aftur eftir aö hafa greitt ýmsar
nauösynjar eins og áburö og
fóöurbæti meö miklu dýrari
krónum.
Forystumenn bænda hafa
ekki gengiö nógu hart fram i þvi
aö fá þessi mál lagfærö. Ein
mesta kjarabót bænda yröi
hraöari og hærri afuröa- og
rekstrarlánagreiöslur. Fyrir
nokkru var sett á lagginrar
nefnd til aö gera tillögur um úr-
bætur á þessu sviöi. Hún hefur
skilaö tillögum sinum, en ekkert
hefur gerst. Og nú hefur Seöla-
bankinn ákveöiö aö lækka þessi
lán. Sú ákvöröun getur haft
miklu alvarlegri afleiöingar
fyrir bændastéttina I heild en
lækkun útflutningsuppbóta.
Meö hliösjón af þvi hve verö-
bólgan hefur leikiö bændastétt-
ina grátt væri eölilegt aö álita,
aö þeir væru höröustu fjand-
menn hennar. En er þaö svo?
Bændur og milliliðir
Samvinnuhreyfingin hefur
unnið mörg þrekvirki hér á
landi. Hugsjónin er göfug og
heillandi og sjálfur er ég mikill
stuöningsmaöur hennar. En um
leið tel ég mig hafa fullan rétt til
aö gagnrýna samvinnu-
hreyfinguna, þegar ég álit hana
hafa fariö út fyrir verkahring
sinn, — Ég hefi t.d. veriö þeirrar
skoöunar i mörg ár, aö alltof ná-
iö samband hafi veriö á milli
samvinnuhreyfingarinnar og
Framsóknarflokksins. Stundum
hefur ekki veriö hægt að greina
á milli. Þetta er öfugþróun og
veldur þvi, aö stuöningsmenn
samvinnuhreyfingarinnar I öör-
um flokkum fyllast tortryggni
og réttmætri vandlætingu á hinu
pólitiska spili, sem þar hefur átt
sér staö.
Þá hefur hreyfingin ætlaö sér
um of. Hún hefur teygt arma
sina inn á sviö, sem erfitt er aö
sjá aö hún eigi erindi til sam-
kvæmt hlutverki sinu. Nauösyn-
legt er oröiö aö kanna milliliöa-
kerfiö sem þróast hefur frá
neöanmals
,,Ég hef t.d. veriö þeirrar
skoöunar I mörg ár, aö alitof ná-
iö samband hafi veriö á milli
samvinnuhreyfingarinnar og
Framsóknarflokksins. Stundum
hefur ekki veriö hægt aö greina
þar á milli”, segir Arni
Gunnarsson, alþingismaöur, I
grein sinni.
bændum til neytenda i þeim til-
gangi aö spara. Fjárfesting
hreyfingarinnar er einnig aö-
finnsluverö, og nægir i þvi sam-
bandi að benda á smiði og rekst-
ur kexverksmiöju i Reykjavik.
En i þessum skrifum mun ég
ekki fara nánar út i hlutverk
samvinnuhreyfingarinnar. Næg
tilefni munu gefast til þess.
Bændur og ekki bændur
Lengi hefur veriö um það deilt
hvort bændur væru atvinnurek-
endur eða launþegar. Sjálfum
hefur mér fundist, aö bændur
hafi sumir viljaö haga starfs-
heitinu eftir árferöi. En hvort
oröiö sem notaö er, fer ekki á
milli mála, aö oft er erfitt aö
skilgreina hver er bóndi og hver
ekki. Er sá bóndi, sem hefur at-
vinnu hluta úr ári og verulegar
launatekjur viö önnur störf en
landbúnaö? Slikir menn kunna
aö byggja afkomu sína á starfi
utan landbúnaöar, en framleiöa
þrátt fyrir þaö umtalsvert magn
af landbúnaöarafuröum. Sama
má segja um tómstundabænd-
ur, sem svo hafa verið kallaðir.
Þegar glimt er viö offram-
leiösluvanda hlýtur þaö aö auka
á erfiöleika hinna eiginlegu
bænda, þegar ofan á framleiöslu
þeirra bætist töluvert magn frá
mönnum, sem ekki hafa land-
búnaö að aðalatvinnu. En þessa
skák verða bændur sjálfir að
tefla til enda og finna viöeigandi
lausn.
Framleiðsluráðslög og
rannsóknir
Framleiösluráöslögunum
veröur aö breyta. Þau eru um
margt löngu úrelt, og þjóna
hvorki hagsmunum bænda né
neytenda. Að þvi atriöi verður
komiö i næstu grein. Þá er brýnt
að auka aö mun allar land-
búnaöarrannsóknir, er stuölaö
gætu að aukinni arösemi i land-
búnaði. öllum fjármunum, sem
til slikra rannsókna renna, er
vel varið. -
Hér hefur veriö stiklaö á
nokkrum atriöum, sem gætu
orðiö innlegg i umræöu um
landbúnaöarmálin. 1 næstu
grein mun ég svo ræöa þær til-
lögur, sem Alþýöuflokkurinn
hefur gert um breytingar á
landbúnaðarstefnunni. Sú um-
ræöa snýst ekki eingöngu um út-
flutningsuppbætur. Hún snýst
heldur ekki um uppbólgna ofsa-
trúarmenn i forystusveit land-
búnaöarins, sem telja sina
stefnu hina einu réttu og aö önn-
ur komi ekki til greina. Sú um-
ræöa snýst um bændur almennt,
hag þeirra og kjör, en ekki um
Imyndaða hagsmuni forrétt-
indahópa i stundum pólitlsku
striöi um rekstrarfjármuni.