Vísir - 22.03.1980, Blaðsíða 8

Laugardagur 22. mars 1980
8

Utgelandi: Reykjaprent h/f
Framkvæmdastjóri: Davió Guómundsson
Ritstjórar: úlafur Ragnarsson
„ Ellert B. Schram
Ritstjórnarfulltrúar: Bragi Guðmundsson, Ellas Snæland Jónsson.
Fréttastjóri erlendra frétta: Guðmundur G. Pétursson.
Blaðamenn: Axel Ammendrup, Frlða Astvaldsdóttir, Glsli Sigurgeirsson, Hannes
Sigurðsson, Halldór Reynisson, lllugi Jökulsson, Jónlna Michaelsdóttir, Katrln
Pálsdóttir, Páll Magnússon, Sæmundur Guðvinsson.
Iþróttir: Gylfi Kristjánsson og Kjartan L. Pálsson.
Ljósmyndir: Bragi Guðmundsson, Gunnar V. Andrésson, Jens Alexandersson.
Utlit og hönnun: Gunnar Trausti Guðbjörnsson, Magnús Olafsson.
Auglýsinga- og sölustjóri: Páll Stefánsson.
Dreifingarstjóri: Sigurður R. Pétursson.
Auglýsingar og skrifstofur:
Siðumúla 6. Slmar 86611 og 82160.
Afgreifisla: Stakkholti 2-4, simi 86611.
Ritstjórn: Siðumúla 14, simi 86611 7 linur.
Askrift er kr. 4.500 á mánuði
innanlands.
Verft i lausasölu
230 kr. eintakifi. x
Prentun Blafiaprent h/f.
RANNSOKNIR í ÞAGU NÝSKÖPUNAR
Því er ekki að neita, að í nú-
tíma f jölmiðlun er kastljósinu æ-
tíð beintað allskyns uppákomum
og erfiðleikum, ágreiningi og
upplausn. Hinu er minna sinnt,
sem vel gengur ellegar þarft er,
sjálfsagt vegna þess, að það telst
ekki nægilega góður f réttamatur.
Sem betur fer er stunduð hér á
landi margvísleg jákvæð starf-
semi og arðvænleg uppbygging,
þótt sú hlið mála eigi oft erfitt
uppdráttar og njóti lítils skilnings
einmitt vegna þess hversu hljótt
er um hana.
Þannig er farið um allskyns
rannsóknarstarfsemi hér á landi.
Við (slendingar höfum komið
okkur upp rannsóknarstofnun-
um, sem flestar tengjast höfuð-
atvinnuvegum þjóðarinnar og
hér á landi starfa í kyrrþey hinir
hæfustu vísindamenn að ólíkum
rannsóknarverkefnum. Vísinda-
og rannsóknarstörf krefjast
þolinmæði, og langur timi getur
liðið áður en niðurstöður koma
að hagnýtum notum. Þó sjást
þess víða merki, að starf rann-
sóknarmanna á Islandi hefur
ekki verið unnið fyrir gýg, og að
það fjármagn, sem lagt hefur
verið í rannsóknarstörf, hefur
skilað sér margfalt í aukinni
framleiðni, betri nýtingu og hag-
kvæmari rekstri.
Enda þótt hljótt sé um fréttir og frásagnir af þeim rannsóknarstörfum, sem fram fara
hér á landi, dregur þaft ekki úr mikiivægi þeirra. Rannsóknar-og þróunarstarf er for-
senda þeirrar nýsköpunar I atvinnu- og efnahagslffi þjóðarinnar, sem óahjákvæmileg
( Bandaríkjunum hafa verið
gerðar kannanir á því, hverjir
séu helstu áhrifavaldar fram-
leiðniaukningar og þar kemur
fram að vægi þeirra í prósentum
er sem hér segir:
tæknileg nýsköpun 44%
f jármagnsaukning 16%
aukin stærðarhagkvæmni 16%
aukin menntun 12%
betri nýting aðfanga 12%
Þessi niðurstaða sýnir betur en
mörg orð og langar ræður,
hversu tæknileg nýsköpun getur
ráðið miklu um framtíð ísiensks
þjóðfélags.
Rannsóknarráð ríkisins hélt
ársfund sinn í síðustu viku, en
þar var gerð tilraun til að vekja
athygli á hagnýtu gildi rann-
sókna, með því að fá þekkta
vísindamenn til að flytja erindi
um atvinnurannsóknir.
Þessi fundur hefur farið fyrir
ofan garð og neðan, ma. af þeim
ástæðum, sem um er getið hér að
framan. Þar komu hinsvegar
fram margvislegar upplýsingar,
sem verðskulda athygli. Eitt
besta dæmið um gildi rannsókna
og af leiðingarnar, sem af því
hljótast, ef við þær er ekki nægi-
lega stuðst, var sett fram í ræðu
Sveinbjörns Björnssonar,
prófessors. Vextir og afborganir
af Kröf luævintýrinu nema nú 3,9
milljörðum króna árlega, eða
jafn-hárri upphæð og varið er til
reksturs alls Háskóla Islands.
Auðvitað verður þessi greiðslu-
byrði ekki alfarið rakin til af-
glapa við gerð virkjunarinnar,
en flestir viðurkenna, að þar var
farið af stað meira af kappi en
forsjá, undirstöðurannsóknir
lágu ekki fyrir og þekking sér-
fræðinga ekki nýtt sem skyldi.
Slík ævintýri eru dýrkeyptur
skóli.
Eins og fram kom i ræðu Vil-
hjálms Lúðvíkssonar á þessum
fundi fer fram um þessar mund-
ir um allan heim alvarleg könnun
á því, hvernig bregðast eigi við
þeim djúpstæðu breytingum, sem
eru að verða á efnahagskerfum
heimsins. Þessar breytingar
stafa af ört hækkandi orkuverði,
verðbólgu, aukinni samkeppni og
breyttum félagslegum viðhorf-
um til framleiðslustarfsemi.
Athyglin beinist sérstaklega að
því, hvernig þjóðir standa að vígi
í allri nýsköpun atvinnu- og efna-
hagslífs, og þar er þáttur rann-
sókna- og þróunarstarfsemi efst
á baugi.
íslendingar verða að hef ja sína
eigin nýsköpun og skipuleggja
rannsóknarstarfsemi sína í
hennar þágu. Það getur ráðið úr-
slitum um framtíð þjóðarinnar
hvernig til tekst.
■1
Aff dönsku Akureyri
„Höndli nú hvör viö annan hér
réttferðuglega, svo guöi megi
vera til lofs, kóngi vorum til
heiöurs, en oss hvorum tveggj-
um til gagns og góörar sam-
visku. Sitjiö og standiö i guös
friöi.”
Þannig lauk boöskap Magnús-
ar Bjömssonar sýslumanns á
Munkaþverá til þeirra sem
vildu versla á Akureyri 1620.
Vildu versla, var raunar ekki
nóg, þvi aö dönsk einokun var
kominá, og vilji manna réö ekki
einn, hvar þeir höndluöu.a.m.k.
i guös friöi.
Þegar sýslumannsboðskap-
urinn var gefinn út 1620,
haföi alllengi veriö verslaö á
Akureyri, en þaö var þó ekki
fyrr en 157 árum siöar, aö þar
var reist fyrsta ibúöarhúsiö.
Þaö geröi danskur einokunar-
kaupmaöur, Friörik Lynge, og
varö frumbyggi staöarins.
Fyrsta sálnaregistur Akur-
eyrar, sem enn var hluti
Hrafnagilshrepps, er frá 1785.
Þá voru íbúarnir 12 og bera
flestir dönsk eöa danskstæld
nöfn, enda aö meiri hluta
R hreinir Danir. Þannig var Akur-
og brugga öl, en hún var fyrsti
ljósmyndasmiöur bæjarins og
móöir Lystigarösins aö auki.
Þannig haföi lika dönsk
„hygge” utanhúss borist til
Akureyrar, og sáust þess brátt
fleiri merki I jarðrækt og garö-
rækt.
j Akureyrinf
haldiö uppi merkinu á öskudag-
inn alla tiö siöan.
Vel kunnu gömlu dönsku
höföingjarnir á Akureyri aö
skemmta sér og öörum meö
veitingum og ýmsum lysti-
semdum, héldu garðveislur og
höföu mikla risnu og rausn. Svo
mjög smitaöi hin danska veislu-
gleöi Akureyringa, aö þegar
kirkja var reist þar I fyrsta sinn
og skyldugt reisugildi haldiö,
daginn fyrir uppstigningardag
1862, þá klingdu menn staupum,
en andlegar ræöur, sálmasöng-
ur og sóknarprestur var allt viös
fjarri, segir i blööum, og þótti
sumum undarlegt.
Snikkur var á hinum dönsku
fyrirmönnum staöarins, þegar
þeir óku um pelsklæddir i sleö-
um sinum sem kallaöir voru
kanar. Þótti brátt enginn maöur
meö mönnum, ef hann ætti ekki
eöa leigöi sér kana og kúsk viö
hátíöleg tækifæri.
Vertshús og baukar risu upp á
Akureyri aö dönskum hætti, og
Hótel Akureyri hiö fyrsta var
fint á Evrópuvísu, lagt rauöu
plussi og alls konar ornamenti.
Sonur vertsins varö areen-
bóndahollur aö hann dó snauöur
eftir50 ára þjónustu og leit á sig
sem hjú og taldi sig ekki kjör-
gengan af þeim sökum, þegar
hann fékk flest atkvæöi i fyrstu
bæjarstjórnarkosningunni 1863.
En hann var tvidæmdur inn I
bæjarstjórn og sat þar I átta ár,
svo mikill Akureyringur, í
þrengsta skilningi, aö hann
trúöi þvi, aö ekki væri hægt aö
„etablera” á Oddeyri.
Tengdasonur hans, Bernhard
August Steincke, var allt i öllu á
Akureyril 18 ár. Hann stóö fyrir
þjóöhátiöarhaldi á Oddeyri 1874,
hann kenndi Akureyringum
dans og söng og gleöileika,
stofnaði skóía og bátaábyrgðar-
kostnaö sérstaka kennslubók’til
þess. Eru garöar hans enn i
rækt. Dóttir hans, Vilhelmina
hin hjartagóða, var bæjarprýöi
á slnum tima, en lést I eymd og
örbirgö, fyrsta kona sem kosiö
haföi til sveitarstjórnar á Is-
landi.
Auövitaö var hin danska yfir-
stétt stundum litin homauga og
varö fyrir skopi. Kunnum Akur-
eyringi (aöfluttum) er eignuö
þessi visa:
Bærinn er i uppnámi,
aristókrat á þeytingi.
Axel Schiöth á afmæli,
uppi er flagg á Hoephneri.
á förnun
vegi
Gisli Jónsson skrifar
Danir kenndi