Morgunblaðið - 10.11.2001, Page 34

LISTIR
34 LAUGARDAGUR 10. NÓVEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
ÞJÓÐNÍÐINGUR Ibsens hefur
heillað marga frá því að það var fyrst
gefið út 1882 (fyrst sýnt hér af Leik-
félagi Reykjavíkur 1908). Kveikja
verksins voru vonbrigði Ibsens með
viðbrögð gagnrýnenda jafnt sem al-
mennings þegar Afturgöngur hans
vöktu almenna hneykslan ári áður.
Bandaríska leikskáldinu Arthur
Miller fannst verkið eiga erindi við
samtíma sinn í miðri orrahríð
McCarthy-ismans og gerði nýja
enska þýðingu af verkinu í samvinnu
við Svíann Lars Nordenson jafnframt
því sem hann aðlagaði það leikrænt
og hugmyndafræðilega samtíma sín-
um. Honum fannst hann að vísu ekki
hafa náð að tjá sig endanlega um mál-
ið í þessari leikgerð sem leiddi til þess
að ári síðar skrifaði hann leikritið Í
deiglunni (The Crucible) þar sem
hann fékk frjálsari hendur með að tjá
skoðanir sínar. Nokkrum árum síðar
átti Miller þátt í því að binda enda á
nornaveiðarnar í málaferlum sem þá-
verandi kona hans, Marilyn Monroe,
fjármagnaði.
Verkið Fjandmaður fólksins (þýð-
ing Sigurðar Pálssonar á titli Millers,
„An Enemy of the People“) vísar
þannig í tvenns konar fortíð; ritunar-
tímann og þá atburði sem urðu or-
sakavaldur leikgerðarinnar. Hið sí-
gilda leikrit Ibsens hefur jafnframt
alltaf beina vísun í samtímann enda
fjallar það á mjög áleitinn hátt um af-
ar mikilvæg sannindi, t.d. rétt þjóð-
félagsþegna til að benda á óvinsælar
staðreyndir burtséð frá því hvort þær
falla í kramið hjá meirihlutanum og
skyldu fjölmiðla til að segja sannleik-
ann af hlutlægni án tillits til hags-
munatengsla. Það er jú einmitt þetta
sem skilur á milli fjölmiðils sem
stendur undir nafni og auglýsinga-
bæklings.
Í þessari sýningu er lögð áhersla á
skírskotun til nútímans jafnt ritunar-
tímanum. Búningar læknisfjölskyld-
unnar, skipstjórans og vinnukonunn-
ar eru t.d. samkvæmt tískunni upp úr
miðjum hluta nítjándu aldar. Þessi
lífsglaða fjölskylda sem hagar lífi sínu
María Kristjánsdóttir
hefur þor og þroska til
að taka afstöðu með
þeim gildum sem verkið
heldur fram og listfengi
til að vinna úr þessum
grunni áhrifamikla sýn-
ingu. Gott dæmi um
breytingar sem hún hef-
ur gert er upphaf leik-
ritsins og endir. Hvor-
tveggja breytingin gerir
verkið meitlaðra og
áhrifameira. Í meðför-
um Ibsens og Millers
brýndu erfiðleikarnir
lækninn til að verða enn
einbeittari boðberi
sannleikans; endir Mar-
íu Kristjánsdóttur
minnir okkur á hver
verða örlög flestra sem
berjast fyrir sannleika
og réttlæti.
Það er greinilegt að
allir þátttakendur hafa
haft frelsi til að leggja
sitt af mörkum og leik-
stjórinn hefur unnið í
góðri samvinnu við aðra
listamenn sem standa
að verkinu. Áður hefur
verið minnst á útlits-
hönnun, en þar eru jafnt heildarmynd
sem smáatriði mjög vel unnin. Ljós og
hljóð setja líka sinn svip á sýninguna
og hjúpa hana angurværum blæ.
Þetta frelsi er líka mjög áberandi í
leiknum. Ingvar E. Sigurðsson og
Halldóra Geirharðsdóttir eru ákaf-
lega skapandi leikarar. Þessi sköpun-
argáfa þeirra skilar sér ekki einungis
í sífellt nýjum persónum í hverju leik-
riti, heldur taka þessar persónur
breytingum frá einu sýningarkvöldi
til þess næsta. Þessi eiginleiki setur
mjög sterkan svip á sýninguna; texti,
viðbrögð, tilfinningar verða aldrei
njörvuð niður heldur alltaf fersk og
ný, jafnvel örlítið losaraleg.
Björn Ingi Hilmarsson á líka stór-
leik í hlutverki sínu sem bæjarstjór-
inn. Það sópar að honum á sviðinu og
hann skapar sterkt mótvægi við
Ingvar í mörgum atriðum. Sóley
Elíasdóttir skapaði einnig mjög sann-
færandi persónu í hlutverki Petru, að
mörgu leyti einfölduð spegilmynd af
persónu föður hennar.
Pétur Einarsson lék tengdaföður-
inn, fyrst af ísmeygilegum gáska sem
breyttist í fullkomið miskunnarleysi.
Þór Tulinius var sannfærandi sem
hinn slóttugi Hófstað en norskuslett-
urnar komu í veg fyrir að persóna
Billings yrði annað en einöld skrípa-
mynd í meðförum Jóhanns G. Jó-
hannssonar. Talmálssletturnar sem
krydduðu ágæta þýðingu Sigurðar
Pálssonar virkuðu aftur á móti vel.
Ólafur Darri Ólafsson var einnig of
eintóna sem kletturinn Horster.
Kötlu Margréti Þorgeirsdóttur og
Gígju Hilmarsdóttur brá fyrir í litlum
hlutverkum sem fylltu upp í myndina
af hinni giftusnauðu fjölskyldu.
Upphaf þriðja þáttar dregur fram
hve boðskapur sýningarinnar er sí-
gildur – hún verður tímalaus. Í verk-
inu er margoft vitnað í Biblíuna, jafnt
í nöfnum aðalpersónanna sem tilvísun
í píslarvættisdauða Krists. Læknir
Ingvars umbreytist hér í spámann úr
Gamla testamentinu aleinan á ber-
angrinu hrópandi boðskap sinn út í
vindinn. Þetta er eftirminnilegasta
myndin úr verkinu sem endar á þeim
orðum að maðurinn sé sterkastur
þegar hann stendur eftir einn og yf-
irgefinn. Aðeins þá finnur hann fyrir
raunverulegum styrk sínum.
Rödd hrópandans
í eyðimörkinni
LEIKLIST
L . R .
í B o r g a r l e i k h ú s i n u
Höfundur: Henrik Ibsen. Höfundur
leikgerðar: Arthur Miller. Leik-
stjóri: María Kristjánsdóttir. Leik-
mynd: Vytautas Narbutas. Bún-
ingar: Filippía I. Elísdóttir. Lýsing:
Lárus Björnsson. Hljóð: Baldur Már
Arngrímsson. Leikarar: Björn Ingi
Hilmarsson, Eggert Þorleifsson,
Gígja Hilmarsdóttir, Halldóra Geir-
harðsdóttir, Ingvar E. Sigurðsson,
Jóhann G. Jóhannsson, Katla Mar-
grét Þorgeirsdóttir, Ólafur Darri
Ólafsson, Pétur Einarsson, Sóley
Elíasdóttir og Þór Tulinius. Föstu-
dagur 9. nóvember.
FJANDMAÐUR
FÓLKSINS
Sveinn Haraldsson
„Bræður munu berjast“: Ingvar E. Sigurðsson
og Björn Ingi Hilmarsson í hlutverkum sínum.
samkvæmt skilningi sínum á algildum
siðferðislögmálum á í höggi við sið-
leysingja klædda á nútímavísu sem
vekja upp ósýnilegan, hamslausan
múg. Leikmyndin er líka mjög tákn-
ræn; burðarveggir íbúðarhússins,
sem eru úr dagblaðapappír, reynast
fjölskyldunni haldlítið skjól þegar
syrtir í álinn og í lokin kemur í ljós
handan dagblaðaveggjanna safn lista-
verka sem eru táknræn fyrir sið-
menninguna sem, eins og fjölskyldan,
bíður varnarlaus þess sem verða vill.
Morgunblaðið/Ásdís
FAÐIRINN eftir August Strindberg
verður leiklesinn á Litla sviði Borg-
arleikhússins í dag kl. 17. Þeir sem
lesa eru leikararnir Sigurður Karls-
son, Valgerður Dan, Þorsteinn
Gunnarsson, Árni Pétur Guð-
jónsson, Edda Björg Eyjólfsdóttir,
Halldór Gylfason, Gísli Örn Garð-
arsson og Soffía Jakobsdóttir. Leik-
stjóri er Gunnar Gunnsteinsson.
Föðurinn skrifaði Strindberg í
lok janúar og byrjun febrúar 1887.
Í Föðurnum hafa höfuðsmaður
nokkur og kona hans, Lára, afar
skiptar skoðanir á því hvernig best
sé að byggja upp framtíð einkadótt-
ur þeirra, Bertu. Úr verður stríð og
vígvöllurinn er heimilið. Sá sem vill
eitthvað allt annað fyrir barnið
hennar en móðirin sjálf, verður að
víkja. Hún heggur þar sem faðirinn
er veikastur fyrir. Hún spyr hvern-
ig nokkur maður geti verið viss um
að hann eigi barnið sitt.
Morgunblaðið/Þorkell
Þau leiklesa Föðurinn á Litla sviðinu í dag.
Faðirinn leiklesinn í
Borgarleikhúsinu
Í KVÖLD mun karlakórshúsið Ýmir
við Skógarhlíð óma af söng og gamni.
Skemmtikvöld undir nafninu Laug-
ardagskvöld á Gili eru orðin fastur
liður í dagskrá hússins, og að þessu
sinni koma fram tveir kórar, Söng-
sveitin Fílharmónía undir stjórn
Bernharðar Wilkinsonar og kvenna-
kórinn Vox feminae undir stjórn
Margrétar Pálmadóttur.
Bernharður Wilkinson segir að
dagskrá Söngsveitarinnar verði mjög
fjölbreytt, en öll verkin verði sungin
án undirleiks. „Við ætlum að byrja á
gömlu endurreisnarlagi, Alta trinita,
og syngjum því næst fjórar mjög
flottar þjóðlagaútsetningar eftir Haf-
liða Hallgrímsson. Hafliði er algjör
meistari við að tengja saman nútíma
aðferðir og gamla tímann, þetta er
erfitt og krefjandi að syngja, en lögin
eru mjög hlustendavæn. Við ætlum
líka að syngja Sorg og gleði, eftir
Jórunni Viðar, mjög fallegt lag, og
Afmorsvísu eftir Snorra Sigfús Birg-
isson, en það hefur mjög sterkan ís-
lenskan keim, algjör snilld. Við syngj-
um líka mjög fínt lag eftir Hildigunni
Rúnarsdóttur, Sé ástin einlæg og hlý
– Hildigunnur er mjög klár að semja
falleg kórlög, og það
er mjög gaman að
syngja þetta lag. Við
syngjum líka tvær
þjóðlagaútsetningar
eftir Hjálmar H.
Ragnarsson. Þetta er
svona að kröfum nú-
tímans, hægt að gera
tvennt í einu, því bæði
lögin eru sungin í
einu; annað í tvískipt-
um takti og hitt í þrí-
skiptum.“ Söngsveitin
syngur nokkra madr-
igala, þar á meðal hið
þekkta enska lag
Linden Lea, og
franska endurreisn-
arsmellinn Il est bel et bon.
Eins og miðevrópskar
bóndakonur
Margrét Pálmadóttir segir að Vox
feminae ætli að byrja á lagi frá Lapp-
landi. „Já, og við ætlum að syngja það
í ullarsokkum – og verðum með smá-
gjörning. Við ætlum að vera eins og
miðevrópskar bóndakonur þegar við
syngjum mið-evrópsk lög, vínarljóð,
óperettulög og óperu-
aríur með píanóleikar-
anum okkar Arnhildi
Valgarðsdóttur. Við
verðum í fyrsta sinn
með einsöngvara úr
röðum kórsins. Það
eru þær Guðný Jóns-
dóttir, Steinunn Jóns-
dóttir og Anna Birgitta
Bóasdóttir. Þær hafa
verið að stunda ein-
söngsnám að undan-
förnu, eins og reyndar
fleiri í kórnum.“ Þótt
dagskrá kóranna linni
verður ekki allt búið,
því Margrét Pálma-
dóttir ætlar að hvetja
til fjöldasöngs, þar sem sungin verða
lög sem allir þekkja, keðjusöngvar og
kannski brugðið á spuna. „Mér finnst
það frábært hjá Karlakórnum í Ými
að hvetja til svona samvinnu. Mér
finnst þetta breyta borginni í lítið
þorp, þar sem allir geta hist og sungið
saman.“
Dagskráin í Ými hefst kl 22.00, en á
undan er boðið upp á hressingu, sem
er innifalin í 1.200 króna miðaverðinu.
„Við ætlum að syngja
í ullarsokkunum“
Söngsveitin Fílharmónía.
Margrét Pálmadóttir
Vox feminae og Söngsveitin Fílharmónía syngja í Ými
ILMUR Stefánsdóttir opnar sýn-
inguna „CommonNonsense“ í gall-
erí@hlemmur.is, Þverholti 5, í dag
kl. 16.
Á sýningunni má finna mynd-
bandsverk, skúlptúra og ljósmyndir.
Verkin eru öll unnin á árinu 2001, úr
ljósleiðurum og ýmsu fleiru.
Ilmur hefur haldið einkasýningar
og tekið þátt í fjölda samsýninga.
Hún nýtur þriggja mánaða starfs-
launa listamanna Reykjavíkurborg-
ar árið 2001–2002 og var tilnefnd til
Menningarverðlauna DV árið 2000.
Sýningin er opin frá kl. 14–18,
fimmtudaga til sunnudaga, og stend-
ur til 2. desember.
Listaverk
úr ljósleið-
urum
Ilmur Stefánsdóttir: Parsími –
skrefið er frítt!