Morgunblaðið - 02.12.2001, Blaðsíða 26

BÍÓ
26 SUNNUDAGUR 2. DESEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
HÖRÐUSTU aðdáendurbóka J. K. Rowlings, ogþar á meðal eru ótrúlegamargir ótrúlega harðir,
höfðu áhyggjur af því að þessi banda-
ríski leikstjóri aðsóknarsmella á borð
við Home Alone og Mrs. Doubtfire og
skella á borð við Bicentennial Man
væri ekki rétti maðurinn til að flytja
ævintýrið upp á tjaldið. Einn aðdá-
andinn skrifaði á Netið undir fyrir-
sögninni „Neiiiiii“ og lagði til að
myndin yrði ekki kölluð Harry Potter
og viskusteinninn heldur „Harry
Potter og ofvaxna miðjumoðs pen-
ingadraslið“.
Tæplega hefur nokkur bíómynd
fengið aðra eins fyrirframauglýsingu
og Harry Potter og viskusteinninn;
áróðurs- og kynningarvél framleið-
enda hefur ummyndast í einhvers
konar skrímsli sem gleypir allt sem
fyrir verður. Stundum er erfitt að sjá
hvar gildi verksins endar og sefjunar-
gildið byrjar. En það fer ekki milli
mála, að myndin hefur staðið undir
væntingum varðandi aðsókn og einn-
ig, að stærstum hluta, varðandi við-
tökur gagnrýnenda. Sumir hafa að
vísu fjasað um að Columbus hafi þrátt
fyrir fagmannleg vinnubrögð glatað
þeim galdri sem sögur Rowlings búi
yfir og víst er að fyrri myndir hans
hafa ekki verið rismikil kvikmynda-
list; Columbus hefur ekki áður sýnt
stíltilþrif eða dirfsku í myndmáli.
Hann er hinn dæmigerði Hollywood-
leikstjóri sem tekur litla áhættu en
veit upp á hár hvað má bjóða almenn-
um áhorfendum. Myndir hans falla
því sjaldan gagnrýnendum í geð;
þeim finnst hann spila á tilfinninga-
semi á hinni öruggu markaðsmiðju.
Öfugt við nafna sinn landkönnuðinn,
sem á að hafa fundið Ameríku, nemur
Chris Columbus ekki ný lönd í kvik-
myndalistinni. En hann þekkir sitt
heimafólk.
Leiðin til Hollywood
Sú bíómynd, sem varð Chris Col-
umbus hvati til að leggja kvikmynda-
gerð fyrir sig, var þó allt öðruvísi en
hans eigin verk, þ.e. Guðfaðirinn eftir
Coppola. Þá var hann 15 ára. Núna,
þegar hann stendur óneitanlega á há-
tindi ferils síns, er hann orðinn 43 ára.
Hann fæddist í Spangler í Pennsylv-
ania en ólst upp í Youngstown í Ohio,
þar sem faðir hans var kolanámumað-
ur. Ungur að aldri var Columbus, eins
og margir af starfsbræðrum hans,
heillaður af amerískum hasar- og
myndasögublöðum, og fór sjálfur að
fást við slíkar teikningar. Þær eru í
raun ekki ósvipaðar og myndstiklur
eða „storyboard“ kvikmyndagerðar-
manna, eins konar undirstaða fyrir
tökuvinkla og sviðsetningar. Columb-
us hóf að gera 8 mm kvikmyndir og
teiknaði eigin myndstiklur, rétt eins
og hann gerir enn í dag.
Columbus stundaði kvikmynda-
nám við New York-háskóla og skrif-
aði sitt fyrsta handrit um reynslu sína
af verksmiðjustörfum, tókst að selja
það en myndin var aldrei gerð. Annað
handrit hans, Jocks, var kvikmyndað
en endurskrifað mörgum sinnum af
öðrum höfundum. Þótt útkoman
þætti ekki merkileg var Columbus
kominn með fótinn milli stafs og
hurðar í Hollywood-gættinni. Fjórða
handrit hans var Gremlins, grínhroll-
vekja sem Columbus kveðst hafa
byggt á perlunni It’s a Wonderful
Life eftir Frank Capra. Gremlins eru
lítil skrímsli, getin af gæludýrum,
sem leggja undir sig bandarískan
smábæ. Steven Spielberg keypti
handritið, skar burt mesta óhugnað-
inn, fékk Joe Dante til að leikstýra og
myndin gekk vel í miðasölunum árið
1984. Spielberg fékk Columbus til að
skrifa fyrir sig tvö handrit til viðbót-
ar, The Goonies og Young Sherlock
Holmes (1985).
Spielberg og Hughes
Nú fékk Columbus tækifæri til að
leikstýra sjálfur og skrifaði ekki
handritið; hann hefur aðeins skrifað
handrit tveggja leikstjórnarverk-
efna sinna síðan. Myndin hét Ad-
ventures In Babysitting og var
frumsýnd 1987 við miðlungs mót-
tökur. Þetta er nokkuð fjörleg tán-
ingamynd um barnfóstru sem lendir
úti á lífinu með skjólstæðinga sína,
borin uppi af fínum leik Elizabeth
Shue í fyrsta aðalhlutverki sínu.
Þótt ekki markaði þessi mynd
þáttaskil í kvikmyndasögunni mark-
aði hún þó upphaf af samstarfi Col-
umbus við meistara bandarískra tán-
inga- og gamanmyndasmella, John
Hughes. Að sumu leyti minnir Ad-
ventures In Babysitting á Ferris
Bueller’s Day Off eftir Hughes, en er
ekki eins vel heppnuð. Eiginlega má
segja að Chris Columbus dragi sem
kvikmyndagerðarmaður dám af þess-
um tveimur helstu samstarfsmönn-
um sínum gegnum tíðina, Steven
Spielberg og John Hughes. Hann
hefur eins og þeir báðir áhuga á
bandarísku hversdagsfólki, körlum,
konum og börnum, borgaralegum
fjölskyldum, sem eru að basla við að
lifa af í síbreytilegum nútíma. Hann
hefur manneskjulega hlýju Spiel-
bergs en ekki myndtöfra hans. Hann
hefur gamansemi Hughes en ekki hið
háðska sjónarhorn hans. Hann hefur
tilfinningasemi beggja og markaðs-
tilfinningu. En myndir hans skortir
persónuleika.
Næsta samstarfsverkefni þeirra
Columbus og Hughes kom þeim fyrr-
nefnda í framlínu Hollywood-leik-
stjóra. Þetta var hin óborganlega
Home Alone, sem var vinsælasta
gamanmynd ársins 1990 og hefur
grætt um 300 milljónir dollara um
heim allan. Þarna var enn fjallað um
skort á ábyggilegum barnapíum og
Macaulay Culkin í hlutverki stráksins
sem er einn heima varð stærsta
barnastjarna sögunnar frá því
Shirley Temple var upp á sitt besta.
Sjálfsagt hefur hæfileiki Columbus til
og reynsla af að leikstýra börnum
fært honum Potter-verkefnið. Home
Alone er óneitanlega vel hönnuð
skemmtun með broddhvössu handriti
Hughes. Tveimur árum síðar gerðu
þeir félagar framhaldsmynd, sem
einnig gekk vel. Í millitíðinni leik-
stýrði hins vegar Columbus eigin
handriti sem heitir Only the Lonely
og er hans besta og næmasta verk,
með John heitinn Candy í fínu formi
sem einmana, feitlaginn mömmu-
strákur og Maureen O’Hara ekki
síðri sem hin yfirþyrmandi móðir.
Síðan hefur Columbus sent frá sér
vinsælar en flatneskjulegar gaman-
myndir eins og Mrs. Doubtfire með
Robin Williams (1993) og Nine
Months með Hugh Grant (1995) og
hinar hræðilegu Stepmom (1998) og
Bicentennial Man (1999). Með þetta
veganesti hefur hann nú ráðist í
Harry Potter-bálkinn. Samið hefur
verið við Columbus um að leikstýra
myndum eftir öllum bókunum og
hann er fluttur til London ásamt fjöl-
skyldu sinni, eiginkonunni Monicu
Devereux og börnunum þremur, þar
sem hann er núna tekinn til við að
leikstýra mynd númer tvö.
Heldur sá næstbesti en ...
Lengi vel var reiknað með því að
Steven Spielberg leikstýrði Harry
Potter og viskusteininum. Hann fór
að lokum að gera A.I. í staðinn og
fjórir leikstjórar voru fengnir í eins
konar prufu til að sannfæra framleið-
endur um að þeir réðu við verkefnið.
Þessir fjórir voru Columbus, Ivan
Reitman, frekar klunnalegur gaman-
myndaleikstjóri (Ghostbusters),
Brad Silberling (Casper, City Of
Angels), sem ekki hefur sannað getu
sína að ráði, og Terry Gilliam, hinn
súrrealíski og myndríki Monty Pyth-
on-maður, sem á nokkur mögnuð
kvikmyndaverk að baki (Brazil, The
Fisher King, Twelve Monkeys).
Hvers vegna í ósköpunum aðeins
þessir fjórir komu til greina er ekki
vitað, en af þeim er Gilliam djarfasti
og mest spennandi valkosturinn. En
auðvitað tóku framleiðendur enga
sénsa og veðjuðu á þann næstbesta.
Kannski er það skiljanlegt; Gilliam
hefði sjálfsagt gert bókina að sinni og
stuðað aðdáendur hennar en Columb-
us gerir mynd á forsendum bókarinn-
ar, ekki sínum eigin.„Um leið og ég
las bókina,“ segir Columbus, eins og
hann sé enn að reyna að sannfæra
framleiðendurna, „sá ég hana fyrir
mér. Ég sá kvikmyndina fyrir mér og
vildi gera hana og var gagntekinn af
því. Ég sagði þrennt við framleiðand-
ann: Ég vil albreskan leikhóp, töku-
staði í Englandi og eins mikinn trún-
að við bókina og tíminn leyfir.“
Krúttlegur og tilfinningasamur?
Handritið að Harry Potter og visk-
usteininum skrifaði Steve Kloves,
sem á m.a. að baki handritið að The
Wonder Boys og leikstýrði hinni van-
metnu The Fabulous Baker Boys.
Potter-sérfræðingar telja hann hafa
skilað vönduðu verki og sjálfsagt hef-
ur skipt miklu að höfundur bókanna,
J. K. Rowling, fylgdist náið með
framvindunni og var sjálf til staðar
við tökurnar. Columbus, sem sagður
er ljúfur og hlédrægur maður, kveður
hana þó ekki hafa verið með frekju
eða yfirgang. „Við ráðfærðum okkur
við hana eins og samstarfsmann.
Nærvera hennar virkaði ekki þrúg-
andi á mig sem listamann. Þvert á
móti létti hún af mér áhyggjum. Sem
leikstjóri þurfti ég upplýsingar. Hún
veitti þær. Hún er einhver besti sam-
starfsmaður sem ég hef haft.“
Fregnir af tökustað herma að Col-
umbus hafi beitt sér af meiri ákveðni
sem leikstjóri en hann hafi áður gert.
„Allir héldu að ég væri svona krútt-
legur, tilfinningasamur gaur,“ var ný-
lega haft eftir honum. „Myndir mínar
hafa til þessa verið mikið lýstar og
aldrei eins spennandi frá myndræn-
um sjónarhóli og ég hefði óskað. Ég
veit ekki hvers vegna... Mig langaði til
að hafa þessa myrkari.“ Og svo bætti
hann við: „Ekki það, að við séum að
endurgera Seven!“
Aðstandendur myndarinnar prufu-
sýndu hana fyrir valinn hóp fólks,
sem samsettur var til helminga af les-
endum bókanna og fólki sem ekki
hafði lesið þær. „Aðdáendur bókar-
innar elskuðu myndina,“ segir Col-
umbus í viðtali við BBC, „jafnvel þótt
í henni séu atriði sem ekki eru í bók-
inni. Hinir voru líka hrifnir og sögð-
ust ætla að kaupa bókina og lesa. Það
er frábært. Kvikmyndin bætir við
bókina en kemur ekki í staðinn fyrir
hana.“
Þegar Chris Columbus er spurður
hvernig hann fann starfsorku til að
hefja tökur á næstu mynd aðeins
þremur dögum eftir að Harry Potter
og viskusteinninn var frumsýnd segir
hann það lykilatriði að vinna aftur
með sama leikhóp og starfsliði. „Ég
nýt þess að starfa með þessu fólki
vegna þess að það hefur orku og
ástríðu sem smitar út frá sér. Ég lít-
heldur ekki á næstu mynd sem fram-
hald. Hver þessara bóka hefur eigið
gildi. Ég hlakka því til vinnunnar. Og
ég hlakka til að vinna þá þriðju ef ég
hef líkamlegt þrek til þess.“
Columbus nemur Potterland
„Æi, nei! Ekki Chris Columbus!“ ýlfruðu sumir af
þeim hundrað milljón manns sem keypt hafa bæk-
urnar um Harry Potter þegar tilkynnt var hver
yrði leikstjóri fyrstu bíómyndarinnar um Potter,
skrifar Árni Þórarinsson. Nú liggur útkoman fyrir.
Og milljónirnar flykkjast í bíó, ekki síður en bóka-
búðir, þar af þúsundir á Íslandi þessa helgina.
Daniel Radcliffe sem Harry Potter: Algjör
trúnaður við bókina og enskur leikhópur var
markmið bandaríska leikstjórans (t.v.).
Jim Spellman/WireImage.com