Vísir - 18.08.1980, Blaðsíða 8

VÍSIR
Mánudagur 18. ágúst
8
Utflefandi: Reykjaprent h.f.
Framkvcmdastjóri: DavlA Guómundsson.
^ÚMiórar: ölafur Ragnartson oo Ellart B. Schram.-.
,'Ritstjórnarfulttrúar: Bragl Guðmundsson, Ellas Snæland Jónsson. Fréttastjóri
erlendra frétta: Guömundur G. Pétursson. Blaðamenn: Axel Ammendrup, Frfða
Astvaldsdóttir, Halldór Reynlsson, lllugi Jökulsson, Jónlna Mlchaelsdóttlr, Kristln
Þorstelnsdóttlr, Magdalena Schram, P4II AAagnússon, Slgurjón Valdlmarsson,
Sæmundur Guðvlnsson, Þórunn J. Hafsteln. Blaðamaður á Akureyri: Gfsll Sigur-
gelrsson. Iþróttir: GylfI Kristjánsson, Kjartan L. Pálsson. Ljósmyndir: Bragl
‘Guðmundsson, Gunnar V. Andrésson, Jens Aléxandersson. úflit og hönnunf
Gunnar Trausti Guðbjörnsson og Magnús Olafsson.
Auglýsinga- og sölustjóri: Páll Stefánsson.
Dreifingarstjóri: Siguröur R. Pétursson.
Ritstjórn: Sfðumúla 14 sfmi 8óóll 7 llnur. Auglýsingar og skrifstofur: Siðumúla 8
simar 8óól 1 og 82260. Afgreiðsla: Stakkholt! 2-4 sfmi 8ÓÓ11.
Askriftargjald er kr.5000 á mánuði innanlands og verö I lausasölu 250 krónur ein-
í?kið. Visirer prentaður i Blaðaprenti h.f. Sfðumúla 14.
Gosib I Heklu er ekki túristagos. Þaö er ljóst aö nú er alvara á feröum. Viö skulum aö-
eins vona, aö eldfjalliö sýni okkur miskunn og islendingar standi af sér sllkar náttúru-
hamfarir.
Þeir , sem lögðu leið sína um
sveitir Suðurlands á laugardegi
og sunnudagsmorgni, sáu engin
merki þess að neitt óvanalegt
væri I aðsigi. Þjórsá hlykkjaðist
niður farveg sinn og drottning
eldfjallanna virtist sofa værum
blundi, tilkomumikil en spök.
Heklugosið gerði ekki boð á
undan sér.
Fréttin um að gos væri hafið í
Heklu barst eins og eldur úm
sinu, og fyrir okkur Sunnlend-
inga þurfti ekki frekar vitnanna
við. Úti við sjóndeildarhringinn
mátti sjá tignarlegan gosmökk-
inn teygja sig til himins hærra og
hærra. Þetta var fögur sjón en
ógnvekjandi.
Viðbrögð manna við slíkum
náttúruhamförum eru með sér-
stökum hætti. Þaðer líkast því að
íslendingar bregðist við af lotn-
ingu og auðmýkt. Hræðslu eða
örvæntingar verður ekki vart.
Menn vita sem er, að enginn
mannanna verk megna að stöðva
náttúruöflin og nálægðin við eld-
fjallið laðar fram æðruleysi,
þrátt fyrir hættuaf gjöreyðingu.
Á undanförnum árum höfum
við lifað mörg eldgos og siðasta
gos i Heklu reyndist minniháttar
„túristagos". Mývatnseldar og
Oskjugos hafa ekki valdið um-
talsverðu tjóni.
En nú virðist meiri alvara á
ferðum.
Kraftur gossins úr iðrum jarð-
ar er slíkur, að menn standa agn-
dofa og máttvana. Fjallið virðist
loga og krauma og hraun vellur
niður allar hliðar. Aska og vikur
spýtist yfir gifurlegt landflæmi
og enginn veit hvert framhaldið
verður.
Hvað sem líður fegurð og tign-
arleik slíkra náttúruhamfara,
eru ógnir og afleiðingar eldgoss-
ins svo hrikalegar, að við skulum
vera við öllu búin.
Aðeins spölkorn frá eldf jallinu
eru virkjunarmannvirki við Búr-
fell, Sigöldu og Hrauneyjafoss.
Hraun og aska eyða gróðri og
spilla beitilöndum og nálægar
sveitir, blómleg byggð á Suður-
landi, bíða örlaga sinna án þess
að fá rönd við reist. Við getum
ekkert aðhaf st annað en beðið og
vonað, að Hekla sýni miskunn því
fólki og því lífsstarfi, sem liggur
við rætur hennar.
Þetta mikla eldfjall hefur
löngum hrjáðnábúa sína. Fimm-
tán sinnum áður hefur það spýtt
frá sér eldi og bennisteini, lagt
jörð í eyði og valdið hörmungum
og búsif jum, eftir að land byggð-
ist. Það er auðvelt að gera sér í
hugarlund hvílík ógn hefur staðið
að Heklugosum fyrr á öldum,
þegar vísindaleg þekking var í
lágmarki og hvorki myndavélar
eða önnur tæki gátu gefið mönn-
um hugmyndir um hvers eðlis
gosið væri.
Jafnvel nú, á tímum tæknivæð-
ingar og vísinda, sem hafa gert
mannkyninu kleift að leysa
hverskyns kyngikraft úr læðingi
eða beisla hann að vild, stöndum
við ráðþrota og úrræðalaus gagn-
vart svo geigvænlegum náttúru-
hamförum.
Samkvæmt fyrstu lýsingum
virðist Ijóst að hér um eitt
stærsta Heklugos sögunnar að
ræða. Ástæða er til að vara fólk
við að fara of nærri gosstöðvun-
um og almannavarnir og stjórn-
völd þurfa að hafa uppi itrasta
viðbúnað í hvívetna. Nóg er samt
að gróður eyðist og kvikfénaður
veikist, þótt ekki komi til mann-
tjóns að óþörfu.
Þau miklu tíðindi, sem Heklu-
gos eru, minna okkur enn einu
sinni á, að náttúruöflin eru óút-
reiknanleg og óviðráðanleg. is-
lensk þjóð hefur boðið þeim
byrginn með búsetu í þessu landi
og við skulum vona, að einnig í
þetta skipti muni þrautseigja
þjóðarinnar standa af sér tíma-
bundnar hamfarir. Við sýnum
Hekluf jalli lotningu og virðingu,
en við játum ekki sigur hennar.
I ÞRETTÁN PLÖS
Þá hafa verið lögB fram og
kynnt drög að nýjum kjara-
samningi BSRB og rikisins.
Eins og nú horfir, er útlit fyrir,
að samningur þessi verði sam-
þykktur. Það er nú mestur
vindurinn úr þeim, sem I vetur
voru mjög hneykslaöir á þvi að
kröfur BSRB væru taldar
Kári Arnórsson, skóla-
stjóri, segir í neðanmáls-
grein sinni, að samningur
BSRB og ríkisins sé léleg-
ur, ekki aðeins fyrir það,
hversu lítið hann gefi í
aðra hönd, heldur einnig
vegna þess, að það hefur
tekið 13 mánuði að ná
samkomulagi.
neðanmdls
óraunhæfar. Kröfurnar um
grunnkaupshækkun frá 27% til
39% hafa i samningsdrögunum
reynst 1% til 4,5%. Auðvitaö fer
það ekki á milli mála, að þessi
samningur er mjög lélegur.
Hann er þó ekki lélegastur fyrir
það, hvað hann gefur litið, held-
ur fyrir það hve lengi hann hef-
ur verið að fæðast. Menn skulu
gera sér þess fulla grein, að þab
tók 13 mánuði að fá fram þessar
„miklu” kjarabætur, sem gilda
eiga næstu 13 mánuðina. Það
má þvi segja, að opinberir
starfsmenn hafi verið snuöaðir.
Samningstimabilið er raunar
tvö ár og rúmlega það. Fyrstu
þrettán mánuðirnir eru liönir og
þá fengu opinberir starfsmenn
ekkert (nema hækkanir á vöru
og þjónustu) og á næstu þrettán
mánuðunum fá þeir frá 0% upp i
4,5% og þar af fær meginþorrinn
2,5%. Þaö er reisn yfir BSRB
núna.
Skattar og laun
Um þaö hefur verið rætt i
þjóðfélaginu nú i meira en ár, að
ekkert svigrúm væri til að
hækka grunnkaup. Fáir hafa i
raun mælt þessu I mót nema þá
helst forysta BSRB framan af
ári. Menn hafa gert sér grein
fyrir þvi, aö efnahagsvandi okk-
ar er stór og allir yröu eitthvað
á sig aö leggja til þess að bæta
þar úr. Þaö hefur og komið i ljós
nú sem oftast áður, að það eru
launþegar, sem fyrstir eiga aö
riða á vaöiö.
Starfsmenn rikis og bæja er
sá hópur launamanna, sem ber
lang-drýgstan hluta beinna
skatta. Nú hefur skattheimta
sjaldan verið meiri en i ár og bið
ég menn I þvi efni aö halda sig
við tölur skattstjóra, en ekki
fjármálaráðherra, því að tölur
hins sföarnefnda eru blekking.
En það er greinilegt, að aukin
skattheimta á ekki að standa
undir kauphækkunum til fólks-
ins innan BSRB (kannski undir
launahækkun til þingmanna).
Skattahækkunin á heldur ekki
aö standa undir auknum fram-
kvæmdum, þvi að I þeim efnum
er fremur um samdrátt aö
ræða. Aukin skattheimta fer
sem áður I rikishitina. En hvað
er þá rikishitin? Rikishitin er sú
margvislega þjónusta, sem við
sjálf höfum komið upp og dreg-
ur á hverju ári til sin fleiri og
fleiri vinnandi hendur og fleiri
og fleiri krónur, án þess að þaö
sjáist I framkvæmdum.
Nú er ég einn þeirra, sem tel,
aö skattar, þó að þeir hafi hækk-
að.séu ekki mjög háir á Islandi.
Ragnar Arnalds, fjármálaráöherra
ÞRÉffÁN
Hérer átt við beina skatta. Bein
skattheimta er mun heilbrigðari
heldur en óbein, enda miklu
betra fyrir óbreyttan borgara
að átta sig á henni. Það er lika
löngu sýnt, að skattsvik eru
miklu stórfelldari i óbeinni
skattheimtu, þar sem skatt-
heimtumaður er næstum þvi
hver sá, sem selur vöru eða
þjónustu. Það er iskyggilega
auðveld leið fyrir stjórnendur
hverju sinni að hækka óbeina
skatta, söluskatt, vörugjald eða
aðra slika pósta. Þaö er einnig
greinilegt, að þar sem óbeinir
skattar eru háir, en beinir skatt-
ar tiltölulega lágir, fara há-
launamenn mun betur út úr
skattgreiöslum.
Hverjir fórna næst?
Þaö veröur fróðlegt að fylgj-
ast með þvi á næstu mánuöum,
hverjir það verða, sem rlkis-
stjórnin ætlast til aö taki á sig
fórnir i baráttunni við verðbólg-
una, nú næst á eftir launþegum.
EBa er kannski þessi rikisstjórn
sama sinnis og starfsstjórn
kratanna, að það séu launin, það
sé kaupið, sem sé aðalverð-
bólguvaldurinn og þvi beri að
lækka það hlutfallslega á hverju
ári? Með visitölusvindli eins og
þvi, sem notað var nú um dag-
inn, má svo halda niðri verö-
bótunum. Þá er sjálfsagt órðinn
óþarfi að vera aö þrasa um mál-
in og gera svar formanns BSRB,
sem lesa mátti á forsíðu Þjóð-
viljans á fimmtudag, að „besti
kosturinn sé aö fallast á sam-
komulagið”, að eins konar
klassisku svari fyrir samninga
komandi ára. En ekki kæmi mér
nú á óvart, þótt menn færu að
hugsa til þess að endurnýja for-
ystuna i BSRB eftir þessa út-
komu nú. Þaö var taliö I kröfu-
gerð BSRB, að 39% hækkun i
neðstu flokkum þýddi það, að
samningarnir frá 1977 væru I
fullu gildi. Fyrir þessu voru
færð mjög góð rök. En nú, þegar
upp frá þessum samningum er
staöið.vantar rúmlega 34% upp
á gildi samninganna frá 1977. Er
þetta hægt, Matthias?
Kári Arnórsson.
Kristián Thorlacius, formaður BSRB