Vísir - 21.08.1980, Blaðsíða 8

Fimmtudagur 21 ágúst 1980
8
Utgefandi: Reykjaprent h.f.
Framkvæmdastjóri: OavfA GuAmundsson.
vRíts»jórar: Olafur Ragnarsson og Ellert B. Schram. ..
Ritstjórnarfulltrúar: Bragi Guömunasson. Ellas Snæland Jðnsson. Fréttastjóri
erlendra frétta: Guðmundur G. Pétursson. BlaAamenn: Axel Ammendrup, Friða
Astvaldsdóttir, Halldór Reynlsson, lllugi Jökulsson, Jónina Michaelsdðttir, Kristin
Þorsteinsdóttlr, Magdalena Schrarn, Páll Magnússon, Sigurjðn Valdimarsson,
Sæmundur Guðvlnsson, Þórunn J. Hafstein. ÐlaAamaAur á Akureyri: Gisll Sigur
gelrsson. Iþróttir: Gylfi Kristjánsson, Kjartan L. Pálsson. Ljósmyndir: Bragi
Guðmundsson, Gunnar V. Andrésson, Jens Alexandersson. útlit og hönnun:
Gunnar Trausti Guðbjörnsson og Magnús Ólafsson.
Auglýsinga- og sölustjóri: Páll Stefánsson.
Dreifingarstjóri: Sigurður R. Pétursson.
Ritstjórn: Siðumúla 14 simi 86óll 7 linur. Auglýsingar og skrifstofur: Siðumúla 8
simar 86611 og 822Ó0. Afgreiösla: Stakkholti 2-4 simi 86611.
Askriftargjald er kr.5000 á mánuði innanlands og verö i lausasölu 250 krónur ein-
lákið. Vísirer prentaöur I Blaðaprenti h.f. Síöumúla 14.
VISITOLUFELULEIKURINN
Rá&amenn úröllum flokkum vir&ast hafa jafn mikiO dálæti á aOleika sér meö vlsitölur,
liggja á hækkunum á vörum, sem gamla visitölufjölskyldan kaupir og hræra I vöru-
veröinu meö ni&urgreiöslum.
Hætter við, að menn rækju upp
stór augu, þegar þeir kæmu til
matarinnkaupa, ef verðið á land-
búnaðarvörunum væri allt í einu
orðið raunverulegt verð, án
niðurgreiðslna, verðið, sem það
kostar raunverulega að fram-
leiða vöruna og dreifa henni.
Eilífur feluleikur með vísitölu í
þjóðfélaginu hefur orðið til þess,
að sífellt er verið að toga í spotta
hér og þar til þess að koma í veg
fyrir, að útgjöld heimilanna til
brýnustu líf snauðsyn ja sem
reiknast í vísitöluna, verði ekki
of há.
Ef við tökum eitt dæmi um
niðurgreitt gerviverð annars
vegar og raunverulegt verð hins
vegar, er smjörið tilvalið. Smjör-
kílóið kostar nú í búð 3266 krónur,
en með þessu eina kílói eru
greiddar hvorki meira né minna
en 2580 krónur úr rikissjóði. Ef
svo væri ekki, myndi smjörkílóið
í búð núna kosta 5.846 krónur. En
slíkt verð gengi auðvitað ekki,
með því yrði f ramfærslukostnað-
ur vísitöluf jölskyldunnar allt of
hár fyrir kerfið.
Verðlagsmál voru til umræðu í
sjónvarpsþætti í fyrrakvöld og
varðekki hjá því komist, að vísi-
töluleikinn bæri á góma hjá þátt-
takendum. Nefnd voru ýmis
dæmi um það, hvernig verðlags-
yfirvöld keppast við að halda
niðri verði á þeim ákveðnu vöru-
tegundum, sem vísitalan tekur
mið af, en svo er allt i lagi að
hækka verðið á öðrum vörum,
sem þar eru ekki.
Glögglega var sýnt fram á í
þættinum, hvernig verðlagshöft
og skammtaðar hækkanir á
hverju visitölutímabili leiða,
þegar til lengdar lætur, til hærra
vöruverðs en þörf hefði verið á,
og um leið til hækkunar vísitölu.
Raunhæfar frjálsar verðhækk-
anir á heppilegum tíma, hefðu
aftur á móti í för með sér minni
hækkunaráhrif á vísitöluna.
í þvi sambandi var vakin
athygli á því, að með þeim að-
ferðum, sem nú er beitt, eru
stjórnvöld í raun einungis að
berjast við visitölu á ákveðnum
tímabilum, en ekki að ráðast
gegn verðbólgunni sjálfri. Þetta
virðast ráðamenn á ýmsum tím-
um hafa átt erfitt með að skilja,
og sami skrípaleikurinn hefur
viðgengist si og æ, án tillits til
þess, hvaða f lokkar hafa átt hlut
að viðkomandi samsteypustjórn-
um.
Nýlegt dæmi um það, hvernig
menn falsa vísitöluna eru niður-
greiðslurnar, sem ríkisstjórnin
ákvað á landbúnaðarvörur á dög-
unum. Þar var með einu penna-
striki ákveðið að nota nokkra
milljarða af því fé, sem tekið er
af heimilunum í formi skatta, til
þess að lækka verðið á þeim
neysluvörum, sem þyngst vega í
vísitölunni, þannig að ekki þurfi
að bæta þessum sömu heimilum
almennar verðlagshækkanir með
jafn háum prósentum við næsta
vísitöluútreikning.
Breyttir neysluhættir lands-
manna hafa orðið til þess, að sá
grundvöllur, sem vísitalan er
byggð á, er orðinn faránlegur.
Sem betur fer er verið að vinna
aðgerðnýs grundvallar, og getur
þá svo farið, að allt aðrir hlutir
verði niðurgreiddir en land-
búnaðarvörur til þess að rugla
nýja visitöluútreikninginn, þegar
þar að kemur. Það gæti eins vel
orðið bensínið eða sólarlanda-
ferðirnar, en þessir útgjaldaliðir
vega létt í gamla vísitölugrunnin-
um.
Það er heldur ótrúlegt, að þeir,
sem setjast í ráðherastólana
næstu árin, muni beita einhverj-
um raunhæf um aðferðum til þess
að stjórna efnahagsmálunum.
Sömu gömlu og gagnslausu úr-
ræðin í þeim efnum eru orðin
alveg landlæg og freistandi að
grípa þau upp úr ráðuneytis-
skúffunum. Ný úrræði gætu líka
komið við einhvern, eða æst upp
einhvern þrýstihópinn.
Nú haidiö þiö sjálfsagt, aöég ætliaö fara aö tala um jafnréttismál
kynjanna, eins og tí&kast nú til dags. Þaö ætla ég ekki aö gera aö
þessu sinni, enda held ég, a& flestir bla&alesendur séu búnir a& fá
nóg af þeirri umræöu I biii og þurfi ákveöinn tima til þess aö melta
allt þaö, sem um þau mál hefur veriö rætt undanfariö. Mig langar til
aö fara nokkrum oröum um misrétti og mannréttindaskort fólks á
tslandi, sem viröist fara eftir þvf, hvar þaö hefur valiö sér búsetu á
landinu.
JAFNRÉTTI 0G
Vald fámennisins
Gömul og úrelt kjördæma-
skipan veldur þvi, a& áhrif kjós-
enda á stjórn landsins eru mjög
misjöfn. Kjósandi á Vestfjörö-
um til dæmis hefur margföld á
hrif á stjórn landsins á vib kjós-
anda á Réykjanesi. Þetta er
sagt nauösynlegt til þess aö
gæta hagsmuna hinna dreiföu
byggöa, viöhalda búsetu I land-
inu og hvaö þaö nú allt heitir i
varnarræöum þeirra, sem vilja
viöhalda misréttinu.
Nú getum viö hér i þéttbýlinu
út af fyrir sig unaö sæmilega viö
þaö aö geta meö gó&ri samvisku
bent á, aö kjósendur i fámennis-
kjördæmunum beri fimm sinn-
um meiri ábyrgö á hringavit-
leysunni i islensku þjóöfélagi en
vib; þeir eigi fimm sinnum
meiri sök á óstjórn efnahags-
mála hver um sig en viö hér viö
Faxaflóanna. Framhjá þeirri
ábyrgö komast kjósendur fá-
menniskjördæmanna ekki eins
og málum er nú háttaö. En sé
eitthvaö aö marka þaö, sem
stundum er sagt viö hátiöleg
tækifæri, aö viö séum ein þjóö i
einu landi, dugar slik rök-
semdafærsla ekki.
Misrétti landsbyggðar-
innar
Þaö er annars furöulegt,
hvernig á þvi stendur, aö þrátt
fyrir hin miklu völd lands-
byggöarinnar, skuli ibúa hennar
stórlega skorta á jafnrétti við
þéttbýlisfólkiö á mörgum sviö-
um. Þaö er til dæmis litiö jafn-
rétti i orkumálum. Fólk úti á
landi þarf ab grei&a miklu
meira fyrir raforku en viö hér
viö Faxaflóann. 1 öllum sam-
göngumálum viröist Reykjavik
nafli alheimsins á Islandi. Um
leiö og maöur er kominn upp fy r-
ir Elli&aárnar, þarf aö borga
meira fyrir allar vörur, vegna
flutningskostnaöar, aö ekki sé
nú minnst á þá dæmalausu
ósvifni ab skattleggja óhagræö-
iö, þegar borga þarf söluskatt til
rikisins af flutningskostnaöin-
um. Þá er óþarft aö gleyma
simamálunum. Til eru sta&ir á
Islandi, þar sem simasam-
bandslaust er vikum saman, af
þvi aö simayfirvöld sinna ekki
viögeröum og þaö kostar mann
utan af landi margfalt meira en
okkur i þéttbýlinu aö eiga simtöl
viö opinberar stofnanir, sem
flestar eru I höfuðborginni.
Verslunarmenn i Reykjavlk vila
sumir hverjir ekki fyrir sér aö
láta fólk aka landið hálft erind-
isleysu. Þvi er lofaö viöskiptum,
jafnvel á ákveönum klukku-
tima, en þegar þaö birtist, er
einhver misskilningurá feröinni
og ,,þú veröur aö koma seinna,
góöi”. Svona má nefna mýmörg
dæmi. Þaö er meö ólikindum
hvaö fólk úti á landsbyggöinni
býr viö mikib misrétti á mörg-
um svi&um, þrátt fyrir þau
óe&lilegu völd, sem þaö hefur
meö atkvæðum sinum.
Er verið að versla?
Hvererskýringiná þessu? Af
hverju kippa umboösmenn
Jandsbýggöakjósendanna þessu
ekki I lag? Tæplega er þaö af
þvi, aö þeir vilji þaö ekki — eöa
hvaö?
Völd skipta miklu máli, jafn-
vel I litlu þjóöfélagi eins og okk-
ar. Hver sem þjóðfélagsgeröin
er, þá ráöa valdhafarnir fjár-
magnsstreyminu. Hringinn i
kringum landiö sitja valdamikl-
ir smákóngar i þægilegum stól-
um I skjóli fjármagns. Þeim er
mikils viröi, aö ekki veröi hrófl-
aö viö þvi valdakerfi, sem skipt-
ir fjármagninu I dag. Þeir hafa
engar áhyggjur af þvi, þótt
„óbreyttir” beri þyngri byröar
en nauösynlegt er. Þaö hefur
hingaö til tekist aö afsaka þaö
allt meö „helvitunum fyrir
sunnan”. Þessir menn eru
þýbingarmeiri hlekkur i valda-
keöjunni en menn gera sér al-
mennt grein fyrir. Þeir vilja
ekkert hringl I þjóöfélagsgerö-
inni og valdajafnvæginu og þeir
eru I öllum stjórnmálaflokkum
og snúa alltaf bökum saman,
þegar á reynir.
Hvað myndi gerast?
Mönnum er haldið i ótta viö
þaö, aö ef misrétti þaö, sem rik-
ir I atkvæ&agildi eftir búsetu,
yröi lagfært, myndi landiö
sporöreisast og ekkert fjár-
magnyröi afgangs handa lands-
byggöinni. Ég held, aö þessi ótti
sé ástæ&ulaus. Viö þurfum
áfram aö éta hérna viö Faxafló-
ann og viö viljum fá okkar land-
búnaöarvörur. Viö þurfum lika
á þvi aö halda, aö útgerö sé
stunduö hringinn i kringum
landiö. Ef annaö hvort af þessu
brygöist, þá heföum viö einfald-
lega ekki gjaldeyri til þess aö
bæta okkur þaö upp, hvaö svo
sem einstaka lukkuriddarar
segja.
neöanmóls
„Astandið í efnahags-
málum versnar fjanda-
kornið ekki mikið f rá því,
sem nú er, þótt við hérna
fyrir sunnan yrðum
svona hálfdrættingar á
við ykkur hin við kjör-
borðið", segir Magnús
Bjarnfreðsson i grein
sinni um kjördæmamálið.
En þessu myndi samt sem áö-
ur fylgja breyting á fjármagns-
streyminu. Viö myndum vilja
meiri fjölbreytni i •atvinnulifi.
Okkur er ljóst, aö i framtlöinni
veröur hart sótt aö lifskjörum
okkar vegna gifurlegra breyt-
inga i framleiöslutækni meö
öörum þjóöum. Viö veröum aö
byggja atvinnuvegi okkar upp
meö hli&sjón af umheiminum,
meö hli&sjón af viöskiptaþjóö-
um okkar handan Atlantsála.
Jafnrétti i raun
Hiö óumdeilda jafnrétti i bú-
setu næst aldrei. Til þess er mat
mannanna of misjafnt. En viö
eigum aö jafna lifskjör okkar
eins og framast er unnt. Viö eig-
um aö útrýma misrétti i þeim,
um leiö og viö útrýmum þeim
mannréttindaskorti, sem viö i
þéttbýlinu búum við i kosning-
um. Viö skulum láta fjármagns-
baráttu smákónga og atvinnu-
vega lönd og leið. Okkur mun
ekki veita af aö snúa bökum
saman á næstu áratugum.
Og aö lokum — ástandiö i
efnahagsmálum versnar
fjandakornib ekki mikiö frá þvi
sem nú er, þótt viö hérna fyrir
sunnan yrðum svona hálf-
drættingar á viö ykkur hin við
kjörboröiö!
Magnús Bjarnfreðsson.