Vísir - 23.09.1980, Blaðsíða 16

Aö sjá til þin maöur, eftir Franz
Xaver Kroetz
Þýöing: Ásthildur Egilson og
Vigdis Finnbogadóttir
Lýsing: Daniel Williamsson
Leikmynd og búningar: Jón
Þórisson
Leikstjóri: Hallmar Sigurösson.
Samband okkar Islendinga
viö þýzka menningarheiminn
hefur þvi sem næst alveg rofnaö
eftirstriöiö. Aöur fyrr var þetta
samband miklu nánara: i vis-
indum, I tónlist — jafnvel i póli-
tlk. Islenzki kommúnisminn var
þýzkur aö uppruna. Endurómur
frá dögum Weimars barst
hingaö I vinsælum slögurum og
dægurmúslk sem ómaöi á Hótel
Borg á kreppuárunum. En sföan
eiginlega ekki söguna meir.
Þetta hefur ekki veriö aö öllu
leyti okkur aö kenna. Þýzka
endurreisnin eftir strlö haföi
ekki tima fyrir kúltúr, þangaö
var fátt aö sækja annaö en
gangvissar vélar, fin umboö —
og sögulega sektarkennd.
STJORN
JAZZ-
VAKNINGAR
Á aöalfundi Jazzvakningar,
sem haldin var þ. 13. september
voru eftirtaldin kosin i stjórn:
Vernharöur Linnet formaöur,
Sigurjón Jónasson, varafor-
maöur, Eirikur Einarsson
gjaldkeri, Tómas Einarsson rit-
ari og Dóra Jónsdóttir spjald-
skrárritari.
I framkvæmdastjórn voru
kjörin: Asmundur Jónsson,
Gerard Chinotti, Agatha
Agnarsdóttir, Guömundur
Steingrimsson, Jónatan
Garöarsson og Orn Þórisson.
úiafur steohen-
sen skrifaði
I grein um Jazzvakningu og
ömmu Bob Magnússon sem
birtistá þessari siöu Visis i gær,
féll niöur svohljóöandi „haus”:
Ólafur Stephensen skrifar um
jazz.
Ms
leiklist
Siöan hefur margt gerzt 1
þýzkri menningu, bókmenntum
og leikhúsi. Hver höfundurinn
öörum ágætari hefur kvatt sér
hljóös. Margir þeirra eru alvar-
legir hugsuöir sem eiga mikiö
erindi viö samtiöina. Nægir aö
nefna nöfn eins og Heinrich Böll
og Gunther Grass, Martin Wal-
ser, Enzensberger og leikskáld-
in Rolf Hochuth, Peter Weiss og
höfund þess verks, sem Iönó
tekur nú til sýningar — Franz
Xaver Kroetz. Allir eiga þessir
höfundar þaö sameiginlegt, aö
þeirbjóöa ekki upp á meinlausa
afþreyingu sjálfsánægöum
borgurum. Þeir eru gagnrýnirá
innviöi velferöarri"kisins þýzka.
Þeir eru hugsuöir — andófs*
menn. Þeir taka upp þráöinn
þar sem Weimar sleppti. Þeir
hafa gefiö þýzkum bókmenntum
pólitiskt inntak á ný.
„ Á erindi við okkur öll”
„Mensch Meier” eins og þetta
verk Kroetzheitir á frummálinu
er magnaö og áhrifamikiö leik-
húsverk. Þaö er rammþýzkt, en
hefur samt alþjóölegt gildi. Ein-
faldleikinn er þess aöall. Upp-
færslan f Iönó hefur i heild tekizt
vel. Þetta er sýning, sem á er-
indi viö okkur öll.
Verkiö er samfella sjálf-
stæöra sviösmynda. Þaö gerist
áriö 1976 á heimili verkamanns-
hjóna i Munchen. Húsbóndinn,
Ottó, er skrúfusnúöur I hinum
frægu BMW bilasmiöjum.
Marta, kona hans, er heima-
vinnandi húsmóöir. Sonurinn,
Lúövik er námsskussi og á þvi
fárra kosta völ aö uppfylla
draum foreldra sinna um aö
„vinna sig upp” I þjóöfélaginu.
Þar kemur, aö böndin, sem
binda þessa fjölskyldu saman
bresta. tir þessum efniviö vinn-
ur höfundurinn af meistaralegri
fagkunnáttu. Hvergi vottar
fyrir „þýzkri” væmni. Þetta er
meitlaö raunsæisverk. Textinn
er svo knappur, aö hvergi
viröist oröi ofaukiö. Þetta er
vandaö verk — þaulunniö.
Þrátt fyrir þokkalegan efna-
Margrét Helga Jóhannsdóttir og Emil Gunnar Guömundsson I hlutverkum slnum I „Aö sjá til þln
maöur”.
hag og ráörúm til tómstunda,
kynnumst viö f jölsky ldu — þjóö-
félagi — i kreppu. Starfiö gerir
manninn aö robot — vélmenni.
Hinn falski draumur sjónvarps-
ins — sem er eini tengiliöur fjöl-
skyldunnar viö annan heim,
gerir hana aö andlegum
öryrkja. Fjölskyldan — þjóö-
félagiö — býr viö andlegt
neyöarástand. Þaö er
ómennskt. Aö lokum veröur
sprenging. Fjölskyldan brestur
undan farginu.
Þaö er ekki þjóöfélagsskoöun-
in, mórallinn, heldur aöferöin,
efnistökin, sem gera „Mensch
Meier” aö góöu leikhúsverki.
Fyrir ekki mörgum árum heföi
þaö þótt reginhneyksli aö sýna
samfarir og sjálfsfróun á sviöi.
En ekki lengur. Þessar athafnir
á sviöinu eru aöeins hluti hins
miskunnarlausa sannleika um
innihaldsleysi þessa fjölskyldu-
lifs. Samfarirnar eru vé.lrænar,
eins og allt annaö. Þaö vottar
ekki fyrir erótik — hvaö þá
klámi. Sjálfsfróun mannsins er
aöeins tákn aumkunarverörar
einangrunar og uppgjafar hans.
Þaö hvarflar ósjálfrátt aö
manni aö bera þetta verk
Kroetz saman viö „Stundar-
friö” Guömundar Steinssonar,
sem sýnt var I Þjóöleikhúsinu i
fyrra. Bæöi verkin fjalla um
fjölskylduna — þjóöfélagiö.
Fjölskylda Guömundar var ný-
rlk og Islenzk, islenzka verö-
bólguþjóöfélagiö i hnotskurn.
Þýzka fjölskyldanbirtistokkur I
ööru stéttarlegu samhengi. Hjá
báöum er helzti fjölmiöill sam-
timans, sjónvarpiö, tákn and-
legrar örbirgöar og ein-
angrunar einstaklinganna. Aö
þvl leyti er vandamáliö eitt og
hiö sama, þótt birtingarformin
séu ólik. Og aöferö beggja höf-
unda er svipuö. Raunsæi i
knöppum og meitluöum stil. Og
þaö er einmitt aöferöin, sem
skiptir meginmáli. I „Bldma-
rósum”, sem einnig var sýnt á
siöastliönum vetri hér í borg,
reyndi Ólafur Haukur Simonar-
son aö sýna okkur inn i veröld
verksmiöjufólksins á íslandi.
En rdmantizkar ýkjur höfundar
eyöilögöu verkiö — geröu þaö aö
meinlausum farsa.
Finpússað atriði
Full ástæöa er til aö óska
Hallmari Sigurössyni til ham-
ingju meö þessa frumraun sina i
atvinnuleikhúsum höfuöborgar-
innar. Hvert atriöi er aödáunar-
vel unniö, finpússaö þar til ekk-
ert er eftir nema þaö allra
nauösynlegasta. Nokkur eru
sannkölluö njeistarastykki, svo
sem eins og sjónvarpsglápiö atr.
2) og atriöi 8, þar sem Ottó þyk-
ist hafa veriö pressaöur á veit-
ingastaö.
Ég minnist þess ekki aö hafa
séö þau Margréti Helgu og
Sigurö Karlsson gera betur.
Siggierkannski ekki alveg rétta
týpan i bæjerskan verkamann,
einum of hávaxinn og bjartur,
en leikur hans er bæöi einlægur
og sannfærandi: I fáum,
ákveönum dráttum tekst honum
aökoma til skila andlegri niöur-
lægingu hins sigraöa manns.
Sama er aö segja um Mar-
gréti Helgu. Hún nær meistara-
legum tökum á Mörtu. Allar
hreyfingar og háttalag eru ein-
mitt eins og þær eiga áö vera og
týpan heföi ekki getaö veriö
betri, jafnvel þótt hún heföi
veriö flutt beint Ur Bæjaralandi.
Sonur þeirra, LUÖvik, er leikinn
af Emil Gunnari Guömundssyni
sem er enn nýliöi á leiksviöi.
Hann náöi mjög góöum tökum á
stráknum, nema hvaö mér
fannst framsögnin svolitið til-
geröarleg á stundum, eins og
hann væri aö hugsa um fram-
sagnarmátann fremur en inni-
haldiö. En þaö lagast eflaust,
þegar frá liöur.
Þaö er eiginlega aöeins tvennt
sem dregur Ur ágæti þessarar
sýningar. 1 fyrsta lagi eru
skiptingar allt of langar og
óþarfar, aö manni sýnist. Leik-
mynd Jóns Þórissonar undir-
strikar réttilega hiö andlausa
umhverfi fjölskyldunnar, sem
minnir meir á bUr en mannabú-
staö. En eru þessar sifelldu
skiptingar nauösynlegar? Þær
lengja sýninguna óþarflega
mikiö og þaö slaknar mjög á
spennunni viö þessa löngu biö
milli stuttra atriða.
I ööru lagi stakk mann hversu
málfar fjölskyldunnar var oft á
tiðum hátiölegt I algerri and-
stöðu við stil verksins. Býr
ómenntaöur verkamaöur suöur
I Bæjaralandi yfir svona mikl-
um oröaforöa eins og kollegi
hans hér I Iðnó viröist gera?
Notar hann svona bókleg orö
maður, sem segist sjálfur aldrei
geta fest hugann viö lestur? Þó
aö Islenzkan skiptist ekki í mál-
lýzkur er þó munur á málfari
manna, og heföu þýöendur get-
aönotfært sér þaö betur til þess
aðkoma anda verksins fullkom-
lega til skila.
BS
Bryndls
Schram
i skrifar
Vetrarstarf Söngsveitarinnar
Fllharmoniu er nú I þann mund
aöhefjast og veröur fyrsta sam-
æfing vetrarins I Meiaskólanum
á miövikudaginn kl. 20.30. Söng-
sveitin og Sinfóniuhljómsveit
tslands hafa gert meö sér sam-
komulag um verkefnaval
vetrarins. sem eru flutningur á
Þjóöhátlöarkantötu Björgvins
Guömundssonar, tslands þús-
und ár og óperurnar Fidelio og
Othello.
Nýr söngstjóri
Söngsveitin Filharmonia
hefur fyrst islenskra kóra,
fengið til liös við sig erlendan
söngstjóra. Það er Debra
Gold-Dorfman frá New York.
Hún læröi viö The Manhattan
School of Music, fyrst pianóleik
(B.M. gráöa) og siöan tónvis-
indi (M.M. gráöa). Auk þessa
lagði hún stund á kór- og hljóm-
sveitarstjórn. Debra Gold-Dorf-
mann hefur tekið þátt i aö
undirbúa óperusýningar viö
Manhattan School of Music, t.d.
Brúðkaup Figaros. Hún hefur
einnig unniö mikiö meö hljóö-
færaleikurum, söngvurum og
kórum i New York.
„Áhrifamikið og hrif-
andi verk”
Fyrsta verkefni Söngsveitar-
innar i vetur veröur þjóö-
hátlöarkantata Björgvins Guö-
mundssonar. Hún verður flutt i
Háskólabiói með Sinfóniuhljóm-
sveitinni 12. og 13. desember
undir stjórn Páls P.
Pampichler.
Kantatan, Island þúsund ár,
var samin i Kanada áriö 1929 viö
hátiöaljóö Daviös Stefánssonar.
Jón Þórarinsson hefur sagt um
þetta verk aö þaö sé „jafnbesta
verk Björgvins og á köflum
mjög áhrifamikið og hrifandi.
Einkum eru margir kórþættirn-
Fidelio eftir Beethoven undir
stjórn Jean Pierre Jacquillat.
Ekki er enn ákveðið hverjir
syngja einsöng meö Söngsveit-
inni viö það tækifæri.
Flutningurinn verður á reglu-
iegum tónleikum Sinfóniú-
hljómsveitarinnar.
Óperan Othello eftir Verdi
veröureinnig flutt á reglulegum
tónleikum meö Sinfóniuhljóm-
sveitinni i mars undir stjórn
Gilbert Levine.
Söngsveitin Filharmonia
lætur þess getið I fréttatilkynn-
ingu sinni, aö nýir meölimir séu
velkomnir ikórinn og mega þeir
láta vita af sér i simum 24524,
84598 og 39119.
Raddþjálfara Söngsveitarinn-
ar I vetur veröa þau Ólöf
Haröardóttir söngkona, Guð-
mundur Jónsson og Halldór Vil-
helmsson. I kórnum eru nú
meira en 120 félagar, en for-
maður hans er Guömundur örn
Ragnarsson.
Þetta er löngu breytt. En viö á
miöju a n g 1 ó-a m er is ku
menningarsvæöi höfum verið
sein aö taka viö okkur. Aö visu
höfum við séö á sviöi einstök
verk eftir Durrenmatt og
Frisch. Heimspekileg verk um
strlö og friö og valdbeitingu og
orsakir þessara fyrirbæra i
sálarlifi mannsins og þeirri
samfélagsgerö sem hann býr
við.
Debra Gold-Dorfman, nýráöinn
söngstjóri Filharmoniu.
ir glæsilegir og skemmtilegir aö
syngja”.
í febrúar mun Söngsveitin
Fllharmonia flytja óperuna
„Og voru
beirra
samfarir
(ekki) góDar
Af Sðngsveltinni Fílharmonia