Morgunblaðið - 11.06.2002, Blaðsíða 27

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 11. JÚNÍ 2002 27
ÓPERAN var samin að beiðni
Austurríkiskeisara sem ku hafa beð-
ið da Ponte um að taka fyrir í efni
óperunnar hneyksli sem átti að hafa
átt sér stað innan hirðarinnar. Hún
var frumsýnd í Borgarleikhúsinu í
Vínarborg 26. janúar árið 1790. Ekki
fer miklum sögum af viðtökum óp-
erugesta en flutningi óperunnar var
skyndilega hætt eftir einungis fimm
sýningar í kjölfar fráfalls keisarans.
Hún var þó sýnd fimm sinnum til
viðbótar og síðan færð upp í öðrum
borgum Evrópu. Sýningar óperunn-
ar urðu þó aldrei margar því efni
hennar þótti mörgum ósiðlegt. Lud-
wig van Beethoven mun t.a.m. hafa
fundist hún allt að því klámfengin en
kunni þó vel að meta tónsmíðina.
Segja má að vinsældir óperunnar
hafi ekki náð neinum tiltakanlegum
hæðum lengi vel og sumir gengu
jafnvel svo langt að kalla hana mestu
mistök Mozarts. Þó eru þeir fleiri
sem telja Cosi fan tutte bestu óperu
hans, hún sé sinfónískari en hinar og
ákaflega vel uppbyggð. Í henni er að
finna guðdómlega spretti eins og
tríóið „Soave sia il vento“ þar sem
sérstaða eða sérkenni Mozarts í upp-
byggingu á laglínu rís hvað hæst.
Viðhorf fólks breyttist þó um
miðja síðustu öld þegar frjálslyndi
mannsins jókst og vilja einhverjir
þakka það vinsældum sálgreiningar-
stefnu Freuds.
Líkt og efni margra ópera fjallar
þessi um ástina. Hér segir frá því
hvernig heimspekingurinn Don Alf-
onso skorar á þá Ferrando og Guil-
ielmo að láta reyna á staðfestu ást-
kvenna sinna, systranna Fiordiligi
og Dorabellu. Sá gamli reynist vera
hinn mesti refur, leikur tveimur
skjöldum með dyggri aðstoð þjón-
ustustúlkunnar Despinu og hafa þau
mikið gaman af. Þótt ástin sé heit er
hún brothætt eins og þunnur ís sem
auðveldlega brotnar eða bráðnar.
Don Alfonso, sem er dauðleiður á að
hlýða á hjal ungu mannanna tveggja
um tryggð og hreinlyndi ástmeyja
sinna, segist auðveldlega geta séð til
þess að þær verði ástfangnar af öðr-
um mönnum á augabragði. Fullvissir
um trúfestu systranna taka þeir fé-
lagar áskorun hins slæga. Það er
ákveðið á samri stundu að þeir Ferr-
ando og Giulielmo láti sem þeir hafi
verið kallaðir burt í stríð. Eftir
ímyndaða brottför þeirra koma þeir
dulbúnir sem Albanar og fara á
fjörur við Dorabellu og Fiordiligi en
skipta þó um ástmey. Þeim stöllum
líst nú ekkert illa á þessa framandi,
ástleitnu menn en láta
þó ekki glepjast fyrr en
þeir segjast munu taka
líf sitt í örvæntingar-
fullri ást sinni. Á örlaga-
stundu snúa þeir félagar
til baka úr stríðinu og
láta að sjálfsögðu sem
þeir hafi komist að því á
hverju hafi gengið með-
an þeir voru fjarverandi.
En þrátt fyrir þetta litla
glappaskot kvennanna
ákveða þeir samt að
kvænast þeim því „cosi
fan tutte“ – allar eru
þær eins.
Inn í þennan söguþráð spinnast
auðvitað ærsl og örvænting á köflum
þannig að hægt er að kalla óperuna
„Opera comic“ eða farsa en auðvitað
fer það eftir uppfærslunni sjálfri
hversu ýkt fjörið og á stundum fá-
ránleikinn verður.
Keith Reed kýs að setja óperu upp
á taflborði – skákborði lífsins. Leik-
mynd og búningar eru í svart/hvítu
nema þar sem komið er fram í dul-
argervum. Sem kannski á að sýna
okkur fram á að hlutirnir eru ekki
alltaf svart/hvítir heldur eru ýmsir
tónar þar á milli. Persónunum er
stýrt af börnum sem jafnframt má
túlka hið innra sjálf persónanna.
Þetta finnst mér leysa oft á tíðum
vandræðalegar senur þar sem
söngvari fer afsíðis og syngur um
sína innri líðan. Yfirtaflmeistarinn í
þessari sýningu er að sjálfsögðu Don
Alfonso (Herbjörn Þórðarson) sem
sér fyrir hvern leik. Herbjörn skilar
sínu vel en gerir gamla refinn kanski
heldur of virðulegan þannig að
stundum skortir á slægðina. Hann
hefur byggt neðra svið fallegrar
raddarinnar mjög vel en er enn að
vinna með hæðina og mætti syngja
meira út. Það var hrein unun að
hlýða á Hallveigu Rúnarsdóttur í
hlutverki Fiordiligi, sem var að
þreyta frumraun sína á óperusviði á
Íslandi. Söngur hennar
er fullkomlega
áreynslulaus, hver tónn
frá þeim dýpsta til þess
hæsta óaðfinnanlegur
og túlkun hennar falleg.
Það er svo sannarlega
von mín að þessi stúlka
hætti fljótlega að vinna
hjá Póstinum og snúi
sér alfarið að því sem
hún gerir betur en
margir: Syngja! Þetta
er sannkallaður „gæsa-
húðarsöngvari“, Hall-
veig er einstaklega
músíkölsk og tekur tillit
til stöllu sinnar, Erlu Dóru Vogler,
sem lauk 6. stigi í söng í vor og
skortir þar af leiðandi þá reynslu og
kunnáttu sem Hallveig býr yfir.
Samsöngur þeirra var hreint ótrú-
lega góður þrátt fyrir þennan mikla
stigsmun. Erla Dóra er einstaklega
dugleg að takast á við þetta mikla
hlutverk sem er stórt stökk frá
Barbarínu sem hún túlkaði ákaflega
fallega í Brúðkaupi Fígarós fyrir ári.
Hún sýnir hér að hún er ört vaxandi
söngkona. Hún þarf að vinna aðeins
betur með öndun, en að öðru leyti
hefur hún allt til að bera sem prýðir
besta söngvara. Þeir félagar Þor-
björn Björnsson (Giuglielmo) og
Þorsteinn Helgi Árbjörnsson (Ferr-
ando) áttu stórkostlegan samleik á
sviðinu. Þeir komu eins og ferskur
vorvindur inn á svið og eru þeir gott
dæmi um söngvara sem hafa alist
upp í Óperustúdíóinu. Þorbjörn, sem
lauk burtfararprófi í vor, sýnir enn
og sannar að hér er mikið efni á ferð
og skilaði hann sínu óaðfinnanlega.
Það verður spennandi að fylgjast
með honum í framtíðinni. Þorsteinn
Helgi er ekki kominn jafnlangt fé-
laga sínum í námi en það má sjá og
heyra að þessi ungi maður er á hár-
réttri leið. Röddin situr rétt, þ.e.
framarlega, þannig að bjartur ten-
órtónninn nýtur sín vel. Það má
glöggt heyra að rödd hans er að
vaxa, enda maðurinn ungur að árum.
Lindita Óttarsson (Despina) söng
hlutverk sitt með miklum ágætum,
röddin falleg og vel mótuð. Hún
mátti kanski vera aðeins öruggari í
túlkun sinni á hlutverki grallarans
Despinu og láta bara vaða. En það
má kannski skrifa það á frumsýning-
arskjálfta.
Hljómsveitin, undir dyggri leið-
sögn Ara Þórs Viljálmssonar, lék oft
af miklu öryggi, sérstaklega í finale-
köflunum. En þarna eru á ferð enn
sem fyrr ungir hljóðfæraleikarar að
takast á við mikið verkefni – Mozart
á Eiðum. En eins og tónlist hans
virðist einföld, þá er hún erfið eða
óvægin því leikmaður getur heyrt
hvort hún er vel eða illa flutt.
Leikmynd þeirra Björns Krist-
leifssonar og Keiths Reeds var sér-
staklega smekklega unnin og hent-
aði vel litlu sviðinu. Eins var með
búninga, sem Kristrún Jónsdóttir
(Dúrra) sá um, svo og lýsingu Þor-
steins Sigurbergssonar. Samspil
þessara atriða, sem vega að sjálf-
sögðu þungt, hljómaði vel, þannig að
úr varð sýning, ekki bara fyrir eyr-
að, heldur líka augað.
Það hefur verið ákaflega
skemmtilegt að fá tækifæri til að
fylgjast með þróun Óperustúdíós
Austurlands, frá því það sýndi
Töfraflautu Mozarts fyrir fjórum ár-
um og til þessa dags. Keith Reed og
hans fólk veit glöggt hvað það er að
gera og maður finnur öryggið vaxa
með hverri sýningu. Undirrituð leit
t.a.m. inn á lokaæfingu og varð að
viðurkenna að ýmislegt vantaði upp
á, en Keith Reed veit greinilega hvar
hann hefur sitt fólk, því það var ekki
annað að sjá á frumsýningu en að
svona hefði þetta alltaf verið. Þetta
var daginn sem sumarið kom (hiti
23°C) og birtan náði hámarki sínu í
hug og hjarta okkar sem hér búum.
TÓNLIST
Bjartar nætur á Eiðum
Cosi fan tutte – fyrri frumsýning –
ópera í tveimur þáttum eftir Wolfgang
Amadeus Mozart.
Óperutextinn eftir Lorenzo da Ponte.
Flytjendur: Óperustúdíó Austurlands
ásamt kammersveit og kór.
Í aðalhlutverkum: Fiordiligi – Hallveig
Rúnarsdóttir, Dorabella – Erla Dóra Vog-
ler, Despina – Lindita Óttarsson, Ferr-
ando – Þorsteinn Helgi Árbjörnsson, Guli-
lelmo – Þorbjörn Björnsson og Don
Alfonso – Herbjörn Þórðarson. Leikmynd:
Keith Reed og Björn Kristleifsson. Bún-
ingar: Kristrún Jónsdóttir. Lýsing: Þor-
steinn Sigurbergsson. Konsertmeistari:
Ari Þór Vilhjálmsson. Hljómsveitar- og
leikstjóri: Keith Reed.
COSI FAN TUTTE
Dagurinn sem
sumarið kom
Keith Reed
Ingveldur G. Ólafsdóttir
ÍS
LE
N
SK
A
A
U
G
LÝ
SI
N
G
A
ST
O
FA
N
/S
IA
.I
S
RU
N
18
06
4
06
/2
00
2
– s l á ð u í g e g n á s a u t j á n d a n u m