Morgunblaðið - 24.09.2002, Side 8

FRÉTTIR
8 ÞRIÐJUDAGUR 24. SEPTEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Þjóðminjasafn Íslands
Sagan að baki
þjóðminjunum
ENDURBÆTUR áhúsnæði Þjóð-minjasafns Íslands
við Suðurgötu eru á loka-
stigi og styttist í opnun
nýrra aðalsýninga þar.
Þjóðminjasafnið hefur
fengið til liðs við sig Neil
Fazakerley, starfsmann
Vísindasafnsins í London,
sem hefur veitt ráðgjöf um
hönnun og uppbyggingu
sýninga.
„Vísindasafnið er rekið
fyrir opinbert fé, en við
verðum að hafa allar klær
úti til að afla aukafjár-
magns. Safnið rekur því
bæði verslun og kaffihús
og selur sérfræðiþekkingu
starfsmanna sinna. Verk-
efnin hafa verið af ýmsum
toga, því auk þess að veita
ráðgjöf um uppbyggingu safna
höfum við aðstoðað við gerð ferða-
mannamiðstöðva og leikaðstöðu
fyrir börn í stórmörkuðum, svo
dæmi séu tekin. Við höfum lagt
metnað okkar í að aðstoða þá, sem
vilja ná til almennings til að koma
einhverju á framfæri. Hér á landi
hef ég starfað með starfsfólki
Þjóðminjasafnsins og kom hingað
að tilstuðlan breska sendiráðsins,
sem kostar för mína.“
– Hvernig hefur starfi þínu hér
verið háttað?
„Ég hef kynnt vinnuaðferðir
okkar og hvernig við teljum að
söfn þróist á 21. öldinni. Að sjálf-
sögðu get ég ekkert fullyrt um
hvernig Þjóðminjasafnið eigi að
standa að sýningum, en mér er
mikil ánægja að fá að leggja mínar
hugmyndir af mörkum.“
– Er komin mynd á væntanleg-
ar sýningar í Þjóðminjasafni?
„Mikil vinna hefur þegar verið
leyst af hendi, en sýningarnar
verða eðlilega í þróun fram á síð-
asta dag. Að mínu viti getur safnið
orðið samkomustaður þjóðarinn-
ar, auk þess sem ferðamenn munu
auðvitað leita til safnsins. Best
væri ef hægt væri að kynna ferða-
mönnum og heimamönnum menn-
ingararfinn, ekki eingöngu með
því að sýna fagra hluti, heldur
einnig með því að segja söguna að
baki hlutnum, hver átti hann og
hvenær, hvernig var hann búinn
til og hvernig var hann notaður,
hvaða lífi lifði það fólk sem notaði
hann og hvaða áhrif hafði þeirra
samtími á líf nútíma Íslendinga.
Sumir geta fræðst með því að
skoða hluti og lesa sér til um þá,
en öðrum hentar betur að fá að
hverfa inn í fyrri heim með aðstoð
gagnvirkrar tækni.“
– Hversu víða skírskotun á
Þjóðminjasafnið að hafa?
„Íslendingar eru auðug þjóð í
menningarlegu tilliti. Þjóðin á
ótrúlega marga alþjóðlega þekkta
listamenn miðað við mannfjölda,
kvikmyndagerðarmenn og tón-
listarmenn. Þessi menningarauð-
ur er ekki síður merkilegur en
saga víkinganna og ég myndi vilja
sjá þá heildarmynd í Þjóðminja-
safninu. Vísindasafnið
lauk nýlega stóru verk-
efni fyrir fyrirtæki í
Bretlandi, þar sem sett
var upp sýning um
orkugjafa af ýmsu tagi.
Við miðuðum sýninguna ekki ein-
göngu við vísindi, heldur ekki síð-
ur sögu og landafræði. Hérna
væri hægt að fara sömu leið. Þjóð-
minjasafnið spannar ekki ein-
göngu sögu þjóðarinnar, heldur
líka t.d. tungumál hennar og list-
ir.“
– Gildir hið sama um sýningar í
vísindasafni og þjóðminjasafni?
„Auðvitað eru söfnin mjög ólík.
En það kemur ekki í veg fyrir að
hægt sé að beita sömu hugmynda-
fræði við sýningar. Áður fyrr voru
söfn byggingar þar sem ýmsir
hlutir voru hafðir undir gleri til
sýnis fyrir almenning. Nú vill fólk
geta nýtt sér upplýsingatækni og
gagnvirkni til að kynna sér sög-
una að baki sýningarmunum og í
raun verða þátttakandi í sögunni.
Söfn eins og Þjóðminjasafn Ís-
lands eru rekin fyrir almannafé og
eiga auðvitað að þjóna almenningi
sem best. Ef vel tekst til er safn
samkomustaður þjóðarinnar, þar
sem fólki finnst gaman að koma
aftur og aftur. Það kemur ekki
einu sinni og hefur þá upplifað allt
sem í boði er, heldur kemur það
aftur síðar, til dæmis að kvöldlagi
til að hlusta á tónleika, eða um
helgi til að setjast á kaffihús
safnsins og skoða það sem boðið
er upp á í verslun safnsins. Fróð-
leikur er auðvitað allra góðra
gjalda verður, en safn skýtur ekki
rótum í samfélaginu nema það nái
að vekja athygli fólks aftur og aft-
ur og á mismunandi hátt.“
Innan veggja Þjóðminjasafns-
ins verður bæði kaffihús og versl-
un. „Verslunin verður vissulega
frábrugðin þeirri verslun sem
rekin er í Vísindasafninu, því þar
er auðvitað lögð áhersla á alls
konar tækni og tækjabúnað. Þjóð-
minjasöfn í öðrum löndum hafa
hins vegar selt eftirlíkingar af
fornum skartgripum, hannyrðir
og alls konar heimilis-
iðnað. Þá er ekkert því
til fyrirstöðu að selja
þar alls konar nútíma-
verk, því safnið vísar jú
til menningararfsins
alls. Kaffihús verða sífellt mikil-
vægari í söfnum, því þau draga að
fólk sem myndi jafnvel ekki fara á
söfnin ella. Safn eitt í Bretlandi
auglýsti til dæmis frábært kaffi-
hús með hreint ágætu safni í sömu
byggingu! Söfn sem rekin eru fyr-
ir almannafé verða að reyna að ná
til fólks á allan mögulegan hátt.
Þau eiga að vera lifandi stofnanir,
en ekki rykfallnar.“
Neil Fazakerley
 Neil Fazakerley er 28 ára
Breti og starfar hjá Vísindasafn-
inu, Science Museum, í London.
Hann er frá Liverpool, en nam
lífefnafræði við háskólann í Ox-
ford. Þótt vísindin heilluðu var
hann hinn mesti klaufi við til-
raunir og sá að líklega hentaði
honum betur að nýta menntun-
ina á annan hátt. Hann sótti um
starf hjá Vísindasafninu og hefur
nú starfað þar í fimm ár við að
þróa sýningar. Undanfarnar
fjórar vikur hefur hann veitt
Þjóðminjasafni Íslands ráðgjöf
um þróun sýningagerðar. Neil er
ókvæntur og barnlaus.
Söfn eiga að
vera lifandi
stofnanir
Það er ekki furða þó ríkislögreglustjóri hafi farið fram á launahækkun
vegna mikils álags í svínaríinu.