Morgunblaðið - 19.10.2002, Blaðsíða 12

FRÉTTIR
12 LAUGARDAGUR 19. OKTÓBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
NORSKIR fjölmiðlar virðast
ganga að því sem gefnum hlut að
Evrópusambandið muni krefja
Norðmenn um mun hærri framlög
í þróunarsjóð EFTA, sem veitir
styrki og niðurgreidd lán til fátæk-
ari ríkja Evrópusambandsins, við
endurskoðun EES-samningsins
vegna stækkunar ESB í austurveg.
Sé tekið mið af þeim tölum sem
nefndar hafa verið í norskum fjöl-
miðlum gæti framlag Íslendinga í
sjóðinn numið frá 550 milljónum og
allt upp í 1,4 milljarða króna en
framlagið er nú tæpar 110 milljónir
króna. Tekið skal fram að Morg-
unblaðið hefur heyrt hærri tölur
nefndar en hér er miðað við eða
allt að tvítugföldun framlaga í sjóð-
inn.
Ekkert liggur þó fyrir í þessum
efnum og talsmenn ESB segja
ólíklegt að rætt verði um fjárupp-
hæðir á fundi EFTA-ríkjanna og
ESB í næstu viku.
Fleiri ríki munu fá úthlutað
úr EFTA-sjóðnum
Þjóðartekjur á mann í þeim tíu
löndum, sem reiknað er með að
gangi í Evrópusambandið árið
2004, eru mun lægri en meðaltalið
fyrir ESB og því hafa menn gert
því skóna að flest þeirra muni fái
framlög úr þróunarsjóðnum.
Í norskum fjölmiðlum hafa menn
nefnt mjög háar upphæðir sem
Norðmenn kunni að verða krafðir
um eða frá 11,6 milljörðum ís-
lenskra króna og upp í 29 milljarða
króna í stað þeirra 2,3 milljarða
sem Norðmenn greiða nú. Tals-
menn ESB segja 29 milljarða ekki
vera á borðinu en norska blaðið
Aftenposten segir á hinn bóginn að
11,6 milljarða framlag af hálfu
Noregs kunni að vera vanmat.
Þótt hér sé aðeins um vangavelt-
ur að ræða vaknar sú spurning
óhjákvæmilega hvað þetta myndi
þýða fyrir Íslendinga. Ísland, Nor-
egur og Liechtenstein greiða í ár
hátt í 2,5 milljarða íslenskra króna
á ári í þróunarsjóðinn. Íslendingar
greiða 109,6 milljónir í ár eða
4,55% af heildarframlaginu, Norð-
menn greiða langstærsta hlutann,
um 2,3 milljarða króna eða ríflega
93% en afganginn greiðir Liecht-
enstein. Sé gert ráð fyrir að fram-
lög Íslands verði áfram hlutfalls-
lega hin sömu myndi 11,6 milljarða
framlag af hálfu Norðmanna þýða
að Íslendingar þyrftu að greiða um
550 milljónir árlega en ef miðað er
við 29 milljarða þyrftu Íslendingar
að greiða hátt í 1,4 milljarða í sjóð-
inn í stað 110 milljóna nú.
Talað um fimm- til fimmtánföldun framlaga Norðmanna í Þróunarsjóð EFTA
Hlutur Íslendinga yrði frá 0,5
og upp í 1,4 milljarða króna
kjósa að kaupa, byggja, eiga og
reka almennt eða sérhæft leigu-
húsnæði. Vextir til byggingar
leiguhúsnæðis lækki og fjármagn í
leiguíbúðakerfinu verði aukið
verulega á næstu árum.
HALLDÓR Björnsson var endur-
kjörinn formaður Starfsgreina-
sambands Íslands (SGS), á árs-
fundi sambandsins í gær og
Kristján Gunnarsson, formaður
Verkalýðs- og sjómannafélags
Keflavíkur og nágrennis var kjör-
inn varaformaður sambandsins en
hann tekur við varaformannsemb-
ættinu af Birni Snæbjörnssyni,
formanni Iðju á Akureyri, sem gaf
ekki kost á sér til endurkjörs.
Kjörnefnd gerði tillögu um Hall-
dór og Kristján í þessi embætti
um aðra fulltrúa í framkvæmda-
stjórn sambandsins eftir hádegi í
gær og voru þeir kjörnir sam-
hljóða á fundinum.
Stefnt verði að aukinni full-
vinnslu í orkufrekum iðnaði
Miklar umræður urðu um at-
vinnumál og kjaramál á fundinum
og voru samþykktar nokkrar
ályktanir. Í ályktun um atvinnu-
og byggðamál segir m.a að ein
meginforsenda fyrir áframhald-
andi byggð sé aukin áhersla á full-
vinnslu hráefnis og atvinnusköp-
un, jafnvel þannig að afnotaréttur
að auðlindum sé að einhverju leyti
skilyrtur. ,,Þetta er ekki síst mik-
ilvægt nú þegar unnið er að und-
irbúningi samninga við erlenda
aðila um orkufrekan iðnað. SGS
leggur áherslu á að í samningum
við þessa aðila verði sett ákvæði
um fullvinnslu úr þeim afurðum
sem þeir framleiða. Ennfremur
þarf að standa vörð um fjölbreytni
í atvinnugreinum. Að sköpuð
verði sátt um fiskveiðstjórn-
unarkerfið, sem felur það í sér að
skila þjóðinni aftur yfirráða-
réttinum yfir auðlindinni. Þannig
yrði snúið við þeirri óeðlilegu
eignatilfærslu með tilheyrandi bú-
seturöskun, sem orðið hefur á síð-
ustu áratugum,“ segir í álykt-
uninni.
Stofnstyrkir verði
teknir upp
Í ályktun um húsnæðismál sem
samþykkt var í gær á fundinum
segir m.a. að sú endurskoðun sem
átti sér stað í lok síðustu aldar
hafi á engan hátt þjónað hags-
munum þeirra sem verst eru sett-
ir, ,,en þá hækkuðu m.a. vextir af
félagslegum íbúðarlánum, sem
varð til þess að auka greiðslubyrði
þessara lána um 50%. Öryrkjar,
ellilífeyrisþegar og láglaunafólk
hafa farið mjög illa út úr þessum
breytingum,“ segir í ályktuninni.
Ársfundurinn leggur m.a. til að
teknir verði upp stofnstyrkir til
leigufélaga á vegum sveitarfélaga,
félagasamtaka, þ.m.t. húsnæðis-
samvinnufélög og lífeyrissjóðir,
einstaklinga eða fyrirtækja sem
Miklar umræður og ályktanir samþykktar á ársfundi Starfsgreinasambandsins
Halldór Björns-
son var endur-
kjörinn formaður
Morgunblaðið/Jón Þórðarson
Halldór Björnsson í ræðustól á ársfundi Starfsgreinasambandsins. Halldór
var endurkjörinn formaður sambandsins samhljóða á fundinum í gær, en
hann hefur gegnt embætti formanns frá stofnun þess í október árið 2000.
Aðildarfélög sambandsins eru 35 með um 40 þúsund félagsmenn.
Við undirritun EES-samningsins
vorið 1992 skuldbundu þáverandi
EFTA-ríki sig til þess að stofna og
greiða í þróunarsjóð til fimm ára
frá og með gildistöku samningsins.
Í viðræðunum á sínum tíma hafði
ESB uppi kröfur um fiskveiðiheim-
ildir í lögsögu EFTA-ríkjanna en
Spánverjar sóttu það mál langharð-
ast af ESB-ríkjunum. Afstaða Ís-
lands og Noregs var sú að ekki yrði
greitt fyrir betri aðgang að mörk-
uðum ESB með fiskveiðiheimildum.
Má segja að þróunarsjóðurinn hafi
verið eins konar málamiðlun, þ.e.
ESB dró úr kvótakröfum sínum en
EFTA-ríkin samþykktu að reiða
fram fé í þróunarsjóðinn sem eink-
ÞRÓUNARSJÓÐURINN, sem nú
er rætt um að EFTA-ríkin greiði
mun meira í við stækkun ESB, varð
með vissum hætti til vegna krafna
Spánverja um fiskveiðiheimildir í
lögsögu EFTA-ríkjanna við gerð
samningsins um Evrópska efna-
hagssvæðið fyrir rúmum áratug.
Samið var um að EFTA-ríkin
greiddu í sjóðinn til loka ársins
1998 og skyldi greiðslum þá hætt.
Aftur voru það Spánverjar sem
gengu harðast fram þegar þeir
kröfðust þess haustið 1998 að
EFTA-ríkin héldu áfram að greiða í
sjóðinn. EFTA-ríkin gáfu sig og
samþykktu að greiða í sjóðinn til
loka ársins 2003.
Miðað við nýjustu fréttir virðist
ESB ekki eingöngu ætla að láta sér
nægja að fá EFTA-ríkin til þess að
greiða áfram í sjóðinn eftir 2003
heldur munu þau væntanlega fara
fram á aukin framlög EFTA-
ríkjanna við fjölgun aðildarríkja að
EES-samningnum en nær öll telj-
ast þau til fátækra svæða sem
sjóðnum er ætlað að styðja við bak-
ið á.
um gagnast ríkjum Suður-Evrópu.
Sjóðinn skyldi nota til þess að
draga úr efnahagslegu og fé-
lagslegu ójafnvægi milli landsvæða
innan Evrópusambandins og var á
þeim tíma horft til fátækari landa
ESB, Portúgals, Írlands, Grikk-
lands og svo tiltekinna héraða á
Spáni. Skyldi sjóðurinn bæði veita
styrki og svo lán með lágum vöxt-
um.
Þegar ljóst varð að Svisslending-
ar yrðu ekki aðilar að Evrópska
efnahagssvæðinu fór ESB fram á
það að EFTA-ríkin skiptu á milli
sínu framlagi Sviss. Niðurstaðan
varð sú að við gildistöku samnings-
ins árið 1993 var heildarupphæðin
óbreytt en komið var til móts við
EFTA-ríkin með lækkun á niður-
greiðslu vaxta.
EFTA-ríkin gáfu eftir og
fengu lítið í staðinn
Þegar sá fyrir endann á
greiðslum frá EFTA-ríkjunum í
sjóðinn kröfðust Spánverjar þess,
studdir af bæði Portúgal og Grikkj-
um, að þau héldu áfram að greiða í
hann. EFTA-ríkin töldu slíka kröfu
ekki eiga sér nokkra lagalega stoð í
EES-samningnum en óttuðust jafn-
framt að ef þau hundsuðu algerlega
kröfu Spánverja kynnu þeir að
verða EFTA-ríkjunum Þrándur í
Götu þegar þau vildu koma hags-
munamálum sínum áfram innan
ESB. Þetta kom síðan raunar á
daginn þegar Spánverjar hótuðu því
að hindra staðfestingu Schengen-
samkomulagsins milli ESB og Ís-
lands og Noregs. EFTA setti fram
kröfur um fulla fríverslun með fisk
á móti því að greiða áfram í sjóðinn
en varð ekki ágengt. Niðurstaðan
var að lokum sú að EFTA-ríkin
gengust undir að greiða í sjóðinn
fram til loka árs 2003 en fengu lítið
sem ekkert á móti.
Ekki virðist sjá fyrir endann á
átökunum um framlög EFTA-
ríkjanna í þróunarsjóðinn. Allt
bendir til þess að ESB muni fara
fram á verulega aukin framlög af
hálfu Noregs, Íslands og Liechten-
stein. Afstaða íslenskra stjórnvalda
er nokkuð skýr: ekki verður lagt
fram meira fé nema á móti fáist
aukin fríverslun með fisk en Norð-
menn, sem greiða langmest í sjóð-
inn, virðast vera mun linari í af-
stöðu sinni til krafna ESB en
Íslendingar.
Samkvæmt samningum frá 1992 átti að leysa Þróunarsjóð EFTA upp árið 1998
Fleiri fátækari ríki
sem þurfa framlög
arnorg@mbl.is
Minningar-
athöfn um
Hermann
Pálsson
MINNINGARATHÖFN um
Hermann Pálsson fyrrverandi
prófessor verður haldin í Há-
teigskirkju nk. mánudag og
hefst hún kl. 13.30.
Hermann Pálsson var fædd-
ur 26. maí 1921 í Sauðanesi á
Ásum í Húnaþingi. Hann lést af
völdum slyss í Búlgaríu hinn
11. ágúst sl. Hann var kvaddur í
Edinborg 28. ágúst s.l. að við-
stöddu fjölmenni.
Hermann Pálsson kenndi ís-
lensk fræði við Edinborgarhá-
skóla um árabil, eða frá 1950,
fyrst sem lektor en síðar sem
prófessor. Hann var heiðurs-
doktor við Háskóla Íslands.
Eftir Hermann liggja fjölmörg
rit um íslensk fræði.
Bifhjólaslys
á Vestur-
landsvegi
ÖKUMAÐUR bifhjóls var fluttur á
Landspítalann í Fossvogi eftir slys á
Vesturlandsvegi skömmu eftir há-
degið í gær. Ökumaðurinn hlaut höf-
uðhögg en ekki var talið að áverk-
arnir væru alvarlegir.
Ökumaðurinn, sem var á Suzuki
Intruder 800, var kominn 6 km norð-
ur fyrir Borgarnes þegar hann
missti skyndilega vald á hjólinu og
rann 50 metra eftir malbikinu áður
en hann hafnaði utan vegar. Hugs-
anlegt er að ökumaðurinn hafi ekið
yfir aðskotahlut á veginum. Lög-
regla telur að þakka megi hóflegum
hraða, góðum hjálmi og þykkum bif-
hjólagalla að ekki hlaust af stórslys.
Viðbúnaður
vegna
neyðarkalls
ÞYRLA Landhelgisgæslunnar TF-
LÍF var send í loftið í gær eftir boð
sem bárust úr neyðarsendi í gegnum
gervihnött. Varðskip Gæslunnar var
einnig í viðbragðsstöðu vegna neyð-
arkallsins.
Í ljós kom eftir umfangsmikla eft-
irgrennslan, að bilaður sendir í kyrr-
stæðri herflugvél á Keflavíkurflug-
velli hafði farið í gang með
fyrrgreindum afleiðingum. Sendir-
inn er gamall og sendi út neyðarboð
á mismunandi tíðnisviði auk þess
sem á honum slokknaði og kviknaði á
víxl. Tók það á aðra klukkustund að
komast til botns í málinu.
♦ ♦ ♦